O'ZBEKISTONDA IP HUQUQIY HIMOYASI VA IJROSI

I. intellektual mulk xalqaro miqyosda inklyuziv sohadir 
Intellektual mulk xalqaro shartnoma normalari asosida butun dunyoda bir xil tartib, usul va shakllar bilan tartibga solinadi. Xususan, intellektual mulk obyektlarini ro'yxatga olish va himoya sertifikatlarini berish tartibi AQSh, Yevropa Ittifoqi davlatlari va O'zbekistonda bir xil.
Intellektual mulk ob'ektlarini huquqiy himoya qilish bo'yicha barcha mamlakatlarning ichki qonunchiligida belgilangan qoidalar intellektual mulk sohasidagi xalqaro shartnomalar talablariga muvofiq deb hisoblanadi.
Xalqaro shartnomalar bo'yicha ixtirolar, foydali modellar, sanoat namunalari, o'simlik navlari va hayvon zotlari, savdo belgilari (xizmat ko'rsatish belgilari), geografik ko'rsatkichlar, kelib chiqish apellyatsiyalari, kompyuter dasturlari va ma'lumotlar bazalari milliy intellektual mulk idoralari tomonidan himoya qilinadi, ya'ni.ular davlat tomonidan ro'yxatga olinadi va tegishli himoya sertifikatlari beriladi.
(Barcha mamlakatlarda, shu jumladan O'zbekistonda mualliflik huquqi va turdosh huquqlar ob'ektlari Davlat ro'yxatidan o'tkazilmaydi va qonun bilan himoya qilinadi va ular yaratilgan paytdan boshlab davlat tomonidan amalga oshiriladi.)
O'zbekiston qonunchiligiga binoan ixtiro, foydali model, sanoat namunasi yoki o'simlik navlari va hayvon zotlarini davlat ro'yxatidan o'tkazish uchun patent muhofazasi to'g'risidagi guvohnoma beriladi. 
Tovar belgilari (xizmat ko'rsatish belgilari), geografik ko'rsatkichlar, tovarlarning kelib chiqishi apellyatsiyalari, dasturlar va ma'lumotlar bazalari davlat tomonidan ro'yxatga olinadi va himoya guvohnomasi beriladi.
II. intellektual mulk sohasidagi Davlat boshqaruvi
Butun dunyoda intellektual mulk obyektlarini huquqiy muhofaza qilish yagona davlat organi tomonidan, ro'yxatga olingan intellektual mulk obyektlarini ijro etish esa bir nechta vakolatli organlar tomonidan amalga oshiriladi.
O'zbekistonda intellektual mulk ob'ektlarini huquqiy muhofaza qilish 2019 yilgacha O'zbekiston Respublikasi intellektual mulk agentligi tomonidan amalga oshirildi (u bevosita Vazirlar Mahkamasiga hisobot beradi).
(Prezident Farmoniga muvofiq No. PD-1536 24 May 2011" O'zbekiston Respublikasi intellektual mulk agentligini tashkil etish to'g'risida", O'zbekiston Respublikasi intellektual mulk agentligi davlat Patent idorasi va O'zbekiston mualliflik huquqi Respublika agentligi negizida tashkil etilgan)
Prezident Farmoniga binoan yo'q. PD-4168 2 fevral 2019" intellektual mulk sohasida davlat boshqaruvini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida " O'zbekiston intellektual mulk agentligi Adliya vazirligiga o'tkazildi va Adliya vazirligi huzuridagi intellektual mulk agentligi (bundan buyon matnda Agentlik) sifatida qayta tashkil etildi.
O'zbekiston Respublikasi intellektual mulk agentligi faqat intellektual mulkni davlat ro'yxatidan o'tkazish uchun mas'ul bo'lgan bo'lsa, yangi tashkil etilgan Agentlikka intellektual mulkni davlat ro'yxatidan o'tkazish hamda uning huquqiy ijrosini ta'minlash topshirildi. Shunga muvofiq, Agentlikka intellektual mulk sohasida huquqbuzarlik sodir etgan shaxslarga nisbatan huquqiy tartibot choralarini qo'llash (rasmiy talablar va ehtiyot xatlarini berish, ma'muriy huquqbuzarliklar to'g'risidagi protokollarni tuzish) huquqi berildi.
Agentlik o'ziga yuklatilgan yangi vazifalarni samarali amalga oshirgani bois intellektual mulk obyektlarini huquqiy himoya qilish bo'yicha Agentlikning vakolati va salohiyati kengaytirildi.
Xususan, Prezident Farmoni quyidagi No. 4965 yil 28 yanvardagi PD-2021 "intellektual mulkni himoya qilish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" intellektual mulkni himoya qilish boshqarmasi intellektual mulkni himoya qilish markazlari bilan birgalikda Agentlik tarkibida Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida tashkil etildi. 
(Yangi bo'lim va viloyat markazlarining asosiy vazifasi intellektual mulk huquqlarini himoya qilish, kontrafakt mahsulotlarga qarshi kurashish, jismoniy va yuridik shaxslarga intellektual mulkni davlat ro'yxatidan o'tkazishda ko'maklashish va ushbu sohada huquqiy savodxonlikni oshirishdan iborat)
Prezident Qarori Ostida No. 89 yil 17 martdagi PR-2022, intellektual mulk agentligi va uning viloyat markazlari Adliya vazirligi bilan birlashtirilib, ularning vazifalari, funktsiyalari va mandatlari o'tkazildi.
Adliya vazirligi tarkibida intellektual mulk idorasi tashkil etilgan va IP ob'ektlarini ro'yxatdan o'tkazish hamda ularni amalga oshirish vakolati berilgan.
Bundan tashqari," intellektual mulk markazi " davlat muassasasi Adliya vazirligi huzurida ro'yxatga olish maqsadida arizalarni ekspertizadan o'tkazish va tegishli ma'lumotlarni markazlashtirilgan holda saqlashga xizmat qilish uchun tashkil etilgan.
III. intellektual mulk sohasidagi yutuqlar
Davlat boshqaruvini takomillashtirish va sohani bevosita rivojlantirishga qaratilgan tizimli islohotlar natijasida intellektual mulk sohasida bir qator ijobiy natijalarga erishildi.
Xususan:
- O'zbekiston mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish bo'yicha 4 ta xalqaro shartnomaga a'zo bo'ldi;
Fonogramma ishlab chiqaruvchilarni fonogrammalarning ruxsatsiz takrorlanishidan himoya qilish to'g'risidagi Konventsiya (Jeneva, 29 oktyabr, 1971), BIMT spektakllari va fonogrammalar to'g'risidagi shartnoma (Jeneva, 20 dekabr 1996), BIMT mualliflik huquqi to'g'risidagi shartnoma (Jeneva, 20 dekabr 1996) va Marrakesh shartnomasi nashr etilgan asarlarga kirishni osonlashtirish uchun. Ko'r bo'lgan shaxslar, ko'rish, nogiron yoki boshqa nogiron chop (Marrakesh, iyun 27, 2013) ulardan biri.
- intellektual mulk huquqlarini amalga oshirish jarayoniga birinchi marta 200 dan ortiq mintaqaviy Adliya organlari jalb qilingan. Ushbu organlarning ko'magi bilan hududlarda birinchi marta intellektual mulkni ijro etish boshlandi;
- ochiqlik va oshkoralik tamoyilini ta'minlash maqsadida intellektual mulk obyektlarini ro'yxatga olish uchun ariza berish jarayoni elektron shaklga o'tkazildi;
Xususan, 6884 yilda 2016 ta ariza mavjud bo'lsa, 8059 yilda 2017, 8617 yilda 2018, 10142 yilda 2019, 8707 yilda 2020 va 14287 yilda 2021 ta dastur mavjud edi.
- Adliya vazirligi tovar belgisini, xizmat ko'rsatish belgisini va kelib chiqish apellyatsiyasini ro'yxatdan o'tkazish uchun ariza topshirgandan so'ng, ushbu arizalar to'g'risidagi ma'lumotlarni bir ish kuni ichida o'zining rasmiy veb-saytida joylashtirish tartibini belgilaydi.
(Vijdonan taqdim etilmagan ro'yxatga olish uchun arizalar bo'yicha vazirlikka yozma e'tiroz bildirish imkoniyati mavjud)
- endi ro'yxatdan o'tgan intellektual mulk ob'ektlarini himoya qilish hujjatlarini 24/7 asosida elektron shaklda olish mumkin;
- intellektual mulk sohasida professional yuridik yordam ko'rsatadigan patent vakillari instituti ishini sezilarli darajada yaxshiladi;
(patent vakolatxonasiga qo'yiladigan talablar keskin qisqartirildi, ma'lum bir sohada 3 yillik tajriba va faoliyat bilan bog'liq talablarni olib tashladi)
- intellektual mulk obyektlaridan noqonuniy foydalanganlik uchun ma'muriy javobgarlik kuchaytirildi. Qonunchilikka mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni buzish, ixtiro, foydali model va sanoat namunalariga bo'lgan huquqlarni buzish bo'yicha yangi normalar kiritildi;
Intellektual mulkdan noqonuniy foydalanish uchun javobgarlikni oshirish bilan intellektual mulk bo'yicha da'volar 2019 yildan beri keskin ko'tarildi.
(2016 – yilda – 60, 2017 – yilda - 85, 2018 - yilda-89, 2019-yilda-60, 2020-yilda-400 sud muhokamasidan ko'proq)
IV. intellektual mulk sohasida qonun ijodkorligi faoliyati
Adliya vazirligi ushbu sohada qonun ijodkorligi faoliyatini takomillashtirmoqda.
Qonun ijodkorligi faoliyati natijasida sohada quyidagi o'zgarishlar amalga oshirildi:
– 26 yil 2022 aprelda O'zbekiston tarixida birinchi marta 2022-2026 yillarda O'zbekiston Respublikasida intellektual mulk sohasini rivojlantirish strategiyasi qabul qilindi.
Strategiya mamlakatning IP sohasini takomillashtirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni, shu jumladan IP-ga, shu jumladan sanoat mulkiga bo'lgan arizalarni ko'rib chiqishning soddalashtirilgan tizimini, shuningdek, idoralararo hamkorlikni mustahkamlash va xalqaro tajribaga asoslangan sanoat mulkini amalga oshirish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirishga qaratilgan.
- mualliflik huquqi muddati 50 yildan 70 yilgacha uzaytirildi;
- intellektual mulk ob'ektlarini yaratishda bevosita ishtirok etadigan shaxslarni rag'batlantirish tizimi yaratildi;
("eng yaxshi IP tanlovi" g'oliblari uchun asosiy hisoblash birligidan 30, 25, 20 marta pul mukofotlari keltirildi.)
- intellektual mulk ob'ektlarining ayrim turlarini ro'yxatga olish uchun davlat (patent) to'lovi imtiyoz berildi;
- mualliflik huquqi va tegishli huquq egalarining buzilgan huquqlari uchun 20 dan 1000 gacha asosiy hisoblash birliklari (550 dan 27 300 AQSh dollarigacha) miqdorida kompensatsiya qilish tartibi joriy etildi; 
- O'zbekiston Respublikasining "geografik ko'rsatkichlar to'g'risida" gi qonuni qabul qilindi.
- yuridik shaxslar uchun sanoat mulki huquqlarini buzganlik uchun 100 dan 200 tagacha asosiy hisoblash birligi (2750 dan 5500 AQSh dollarigacha) miqdorida jarima shaklida korporativ javobgarlik joriy etildi.
VI. intellektual mulk ob'ektlarini huquqiy muhofaza qilish
Adliya vazirligi intellektual mulk huquqlarini ta'minlash uchun muntazam ravishda ishlaydi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 4965 yil 28 yanvardagi "intellektual mulkni himoya qilish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi pd-2021 Farmoniga muvofiq 15 fevraldan 15 martgacha kontrafakt tovarlar sotilishining oldini olish va aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini oshirish maqsadida" qalbakilashtirilmagan oy " aksiyasi o'tkazildi. mualliflik huquqi egalari.
Ushbu oy davomida quyidagi natijalarga erishildi:
- mamlakat bo'ylab bozorlarda, savdo majmualarida va ko'chma savdo shoxobchalarida 2000 dan ortiq soxta mahsulotlar sotilayotgani aniqlandi.
- "Kontrafakt mahsulotlar katalogi" tuzilib, savdo faoliyati bilan shug'ullanuvchi barcha tadbirkorlik subyektlariga tarqatildi;
- Respublikada sotilayotgan kontrafakt mahsulotlar haqida ma'lumot beruvchi" IP-himoya " axborot portali ishga tushirildi;
- inson salomatligi va hayotiga jiddiy tahdid solishi mumkin bo'lgan qalbaki mahsulotlar haqidagi ma'lumotlar ommaviy axborot vositalari va Internet saytlarida keng tarqatildi;
- kontrafakt mahsulotlar ishlab chiqaruvchi va savdo qiluvchi 500 dan ortiq mahalliy korxonalar o'z brendlarini (savdo belgilarini)yaratishda yordam oldilar;
- kontrafakt tovarlarni ishlab chiqarish va sotish orqali boshqalarning intellektual mulk huquqlarini buzgan shaxslarga nisbatan majburiy choralar Ko'rildi.
(86 rasmiy talablar va 455 ehtiyot xat taqdim etildi, 50 jismoniy shaxslarga nisbatan ma'muriy huquqbuzarlik to'g'risidagi protokollar rasmiylashtirildi va tegishli sudlarga havola qilindi)
2020-2022 yillarda Adliya vazirligi tomonidan olib borilgan monitoring va kuzatishlar natijasida hamda jismoniy va yuridik shaxslarning arizalari asosida 3080 ga yaqin huquqbuzarlik aniqlandi.
Aniqlangan huquqbuzarliklar asosida jismoniy va yuridik shaxslarga 354 ta rasmiy talablar va 1367 ta ehtiyot xati berildi, ma'muriy huquqbuzarlik to'g'risidagi protokollar tuzildi va 253 ta holat bo'yicha sudlarga havola qilindi.
Sudlar tomonidan 26,000 shaxsga 196 AQSh dollari miqdorida jarima solindi.