Fuqarolik jamiyati institutlari mamlakatni yanada rivojlantirishning muhim omilidir

O'zbekistonda asosiy qonun ustuvorligini ta'minlaydigan barqaror tizim shakllantirilmoqda, bunda xalq davlat organlariga emas, balki davlat organlari xalqqa xizmat qilishi kerak. Aynan shu tamoyilni tasdiqlash bilan faol fuqarolik jamiyatini shakllantirish boshlandi. 

Bugungi kunda O'zbekistonda jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini, ijtimoiy hayot, madaniyat va ta'lim sohasidagi demokratik qadriyatlarni himoya qilish bo'yicha muhim vazifalarni bajarayotgan to'qqiz mingdan ortiq nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) faoliyat ko'rsatmoqda. 
So'nggi yillarda NNT va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo'llab-quvvatlash, sohadagi munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy bazani takomillashtirish bo'yicha keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Ushbu chora-tadbirlarni sifat jihatidan yangi bosqichga ko'tarish, shuningdek, mamlakatda adolatli fuqarolik jamiyatini yaqin va o'rta muddatli istiqbolda rivojlantirish istiqbollarini aniqlash maqsadida 2021-2025 yillarda fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlandi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining yangi tahrirdagi yangiligi XIII "fuqarolik jamiyati institutlari"ning alohida bobi hisoblanadi. 69-moddada fuqarolik jamiyatining asosi nimadan iboratligi aniq belgilangan: "fuqarolik jamiyati institutlari, shu jumladan jamoat birlashmalari va boshqa nodavlat notijorat tashkilotlari, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari, ommaviy axborot vositalari fuqarolik jamiyatining asosini tashkil etadi. Fuqarolik jamiyati institutlarining faoliyati qonunga muvofiq amalga oshiriladi".
Mamlakat tarixida birinchi marta "fuqarolik jamiyati" tushunchasi asosiy qonunda aks ettirilgan. Bu fuqarolik jamiyati institutlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni kuchaytirdi.
Falsafiy postulatlarga ko'ra, fuqarolik jamiyati axloqning yuqori darajasi, huquqiy va umumiy madaniyat, odamlarning moddiy farovonligi, jamiyat oldida turgan muammolarni (shu jumladan inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilishni) davlat bilan huquqiy hamkorlik orqali ham, qonun asosida yaratilgan turli xil ijtimoiy institutlardan foydalanish orqali mustaqil ravishda hal qilish qobiliyati kabi xususiyatlarga javob berishi kerak; fuqarolik jamiyati bilim, texnologiya va ishlab chiqarish.
Shu bilan birga, davlat tuzilmalarining faoliyati har bir insonga mustaqillik, o'zini o'zi anglash erkinligini berishga, o'zi tanlagan hayotiy qadriyatlar va imtiyozlar tizimiga muvofiq o'z hayot yo'lining individual traektoriyasini izlashga qaratilgan bo'lishi kerak.  
Ma'lumki, fuqarolik jamiyati davlat bilan teng huquqli sheriklik va sifatli huquqiy hamkorlik holatida bo'lganida to'liq huquqli bo'lishi mumkin, bu mashaqqatli ijodiy ish jarayonida erishiladi. Asosiy qonun loyihasini ishlab chiqish jarayonida nafaqat olimlar, yuristlar, huquq sohasidagi mutaxassislar, balki respublikaning oddiy fuqarolari ham ishtirok etib, konstitutsiyaviy o'zgarishlarning mazmuni va mohiyatiga qiziqish bildirishdi.  
Fuqarolarning bunday tashabbuslari va takliflari siyosiy faollikning kuchayganligi, ularning islohot jarayonlariga aloqadorligi, asosiy qonunni zamonaviy voqelik bilan uyg'unlashtirish muhimligini, ketma-ket o'zgarishlarning mohiyatini anglashdan dalolat beradi. 
Bu davlat siyosatining ustuvor yo'nalishi xalq bilan samarali muloqot, mansabdor shaxslarning jamiyat oldidagi ochiqligi va javobgarligi bo'lib qolayotganini yana bir bor tasdiqlaydi. Davlat rahbarining ushbu tashabbusi aholi uchun alohida qiziqish uyg'otadigan mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotining eng muhim masalalari bo'yicha qarorlar qabul qilishda jamoatchilik bilan muloqot o'tkazish majburiyatini aniq mustahkamlash masalalarida o'z rivojlanishini topdi.
Shuni tushunish kerakki, fuqarolik jamiyati nafaqat shaxsning huquqlari va erkinliklarining haqiqiy mujassamlanishi, balki majburiyatlarni, shu jumladan huquqiy majburiyatlarni mas'uliyatli bajarish maydonidir. Yuqoridagi Konstitutsiyaga kiritilgan o'zgartirish ham xalq, ham davlatning burchiga aylanadi. 
 Fuqarolik jamiyati-bu shaxs va hokimiyat o'rtasida zarur vositachi. Masalan, erkin ommaviy axborot vositalari hokimiyatdagilarning suiiste'mollarini kuzatib boradi va ularga e'tibor qaratadi. Ijtimoiy harakatlar o'z xohish-istaklarini ifoda etishga, davlatdan dolzarb muammolarni hal qilishga yordam beradi.
Shunday qilib, fuqarolik jamiyati institutlarining vazifalarini asosiy qonunda birlashtirish biz qaysi jamiyatni shakllantirayotganimizni va oldimizda qanday maqsadlar borligini aniqlashga imkon beradi. O'z navbatida, fuqarolik jamiyati institutlari o'z faoliyatini keyinchalik takomillashtirish istiqboli bilan konstitutsiyaviy huquqiy maqomga ega bo'ladilar.
Shuni ta'kidlash kerakki, aholining keng qatlamlari manfaatlarini ifoda etuvchi jamoat tashkilotlari dasturlari va loyihalarini yanada qo'llab-quvvatlash tashabbuskori aynan davlat rahbari hisoblanadi.
Muhim fundamental dasturlarda, xususan, yangi O'zbekistonning 2022-2026 yillarga mo'ljallangan rivojlanish strategiyasida davlat organlarining fuqarolik jamiyati institutlari bilan ijtimoiy sherikligini mustahkamlash, samarali jamoatchilik nazoratini amalga oshirish, shuningdek, ushbu sohani tartibga soluvchi huquqiy bazani takomillashtirish masalalari e'tibordan chetda qolmadi. 
Jamoat birlashmalari va boshqa nodavlat notijorat tashkilotlari, fuqarolarning o 'zini o' zi boshqarish organlari, ommaviy axborot vositalariga nisbatan joriy etilayotgan huquqiy normalar aholining ijtimoiy faolligini yanada oshirishga, milliy o 'zligini anglashga, siyosiy madaniyatning o' sishiga, demokratik qarashlarning shakllanishiga ko ' maklashadi.
Oksana Xushvaktova.
Demokratik jarayonlarni tahlil qilish markazining yetakchi xodimi.