Uzluksiz ta'lim tizimini rivojlantirish kafolati

XXI asrda faqat inson kapitaliga investitsiyalarni ustuvor deb tanlagan davlatlar rivojlanishda muvaffaqiyat qozonishi mumkinligi shubhasizdir, chunki to'plangan bilim va ma'lumotlar bugungi kunda strategik resurslarga aylandi. O'zbekiston jahon hamjamiyatining bir qismi sifatida bundan mustasno emas. Shu sababli, mamlakatda yuqori malakali kadrlar tayyorlash bilan bog'liq masalalarga katta e'tibor qaratilmoqda.    

O'zbekistonda maktabgacha, umumiy o'rta va boshlang'ich kasb-hunar ta'limi, oliy, oliy o'quv yurtidan keyingi ta'lim, kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlashdan iborat davlat uzluksiz ta'lim tizimi aniq qurilgan. Ammo bu erda bizning davlatimiz tomonidan taklif qilingan modelning o'ziga xos xususiyatini ta'kidlash kerak, bu doimiy o'quv jarayonini nazarda tutadi, bunda odam uzoq vaqt davomida bilim olish va kelajakda uni takomillashtirish imkoniyatiga ega. Uzluksiz ta'limning yakuniy maqsadi shaxsning barcha tarkibiy qismlarini ochib berish, erkin fikrlaydigan odamni shakllantirish, ma'naviy va axloqiy tarbiya, kelajakda o'zini o'zi anglash uchun foydali bo'lgan kasbiy ko'nikmalarni egallashdir.             
Maktabgacha ta'limga kelsak, hozirgi kunga qadar tizim konstitutsiyaviy va huquqiy nuqtai nazardan tartibga solinmagan. Konstitutsiyaga yangi tahrirda davlat maktabgacha ta'lim va tarbiyani rivojlantirish uchun sharoit yaratadi, bundan tashqari, maktabgacha ta'lim va tarbiya, umumiy o'rta ta'lim davlat nazorati ostida, juda dolzarb va o'z vaqtida. Ushbu taklif birinchi navbatda xalqaro tajribani, xorijiy davlatlar konstitutsiyalarini o'rganish jarayonida, shuningdek, yurtdoshlarimizning taklif va tashabbuslari asosida shakllantirilgan.     
O'zbekistonda maktabgacha ta'limni rivojlantirish bo'yicha davlat ishlari 2017 yildan beri jadal olib borilmoqda. Shunday qilib, ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta'lim vazirligi tashkil etildi, 2030 yilgacha O'zbekiston Respublikasi maktabgacha ta'lim tizimini rivojlantirish konsepsiyasi qabul qilindi, bu sohada islohotlarni amalga oshirish uchun huquqiy asos yaratdi. Shu bilan birga, davlat sohada davlat-xususiy sheriklik asosida xususiy kapitalni jalb qilishni rag'batlantirishga, 2030-yilga kelib bolalarni maktabgacha ta'lim bilan qamrab olish darajasini 80,8 foizgacha oshirishga, shuningdek, 2024/2025 o'quv yili oxirigacha olti yoshli bolalarni maktabgacha ta'lim tizimi bilan qamrab olishni 100 foizgacha oshirishga katta e'tibor qaratishi kerak.       
Shunday qilib, davlat tomonidan maktabgacha ta'lim va tarbiyani rivojlantirish uchun yaratilgan sharoitlar butun ta'lim tizimini isloh qilishda haqiqiy yutuq bo'lishi mumkin, bu esa yosh avlodni maktabda keyingi o'qishga tayyorlashga yordam beradi.        
Uzluksiz ta'lim zanjirining navbatdagi bo'g'ini-bu kasbiy kadrlar tayyorlashda asosiy bilimlarni shakllantirishga qaratilgan maktab ta'limi.               
Konstitutsiyaning yangi tahririda davlat umumiy o 'rta va boshlang'ich kasb-hunar ta' limini bepul olishni kafolatlaydi, umumiy o 'rta ta' lim esa majburiy hisoblanadi degan normani mustahkamlash sohani yanada takomillashtirish uchun konstitutsiyaviy asos bo ' ladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, O'zbekistonda maktab sektorida tub o'zgarishlarni amalga oshirish bo'yicha ishlar juda faol olib borilmoqda. Shunday qilib, so'nggi olti yil ichida xalq ta'limi tizimini takomillashtirishga qaratilgan huquqiy baza yangilandi, "ta'lim to'g'risida" gi qonun yangi tahrirda qabul qilindi, O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi, Prezident va hukumatning 20 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlari tasdiqlandi.       
Insonga g'amxo'rlik va sifatli ta'lim yilida bir qator muhim choralar Ko'rildi, xususan, barcha maktablarda boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun bepul ovqatlanishni joriy etish boshlandi. Va Davlat dasturiga muvofiq-2023, 2023/2024 o'quv yilidan boshlab har bir tuman (shahar) maktablaridan birida o'quvchilarga ikki chet tili va bitta kasbni o'rgatish, o'quvchilarni umuminsoniy va milliy qadriyatlar, vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qaratilgan ta'lim dasturlari bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etilmoqda.        
Shunday qilib, yosh avlod tomonidan bepul umumiy o'rta ta'lim va boshlang'ich kasb-hunar ta'limi olishda davlatga kafil maqomini berish, shuningdek majburiy umumiy o'rta ta'limni mustahkamlash maktab ta'limini tubdan isloh qilish uchun konstitutsiyaviy asos bo'lib xizmat qiladi.
Quyidagi tuzatish fuqarolarning davlat hisobidan davlat ta'lim tashkilotlarida tanlov asosida oliy ma'lumot olish huquqini mustahkamlaydi. O'z navbatida, oliy ta'lim tashkilotlari akademik erkinlik, o'zini o'zi boshqarish, tadqiqot va o'qitish erkinligi huquqiga ega. Konstitutsiyaning yangi tahririda taklif etilgan so'zlar tanlov asosida oliy ma'lumot olishda davlatning rolini aniq va aniq belgilab berdi.
So'nggi olti yil ichida O'zbekiston oliy ta'lim sohasida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi. Shunday qilib, universitetlarga qabul kvotalari oshirildi, natijada umumiy qamrov 28 foizga etdi (besh yil oldin bu ko'rsatkich atigi to'qqiz foizni tashkil etdi). Davlat grantlari soni ko'paydi. Shuningdek, ketma-ket ikkinchi yil muhtoj oilalardagi qizlarga universitetlarda ikki mingta joy ajratilgan. Va abituriyentlar kirish uchun beshta mahalliy universitetni tanlash imkoniyatiga ega bo'ldilar, test imtihonlari endi bosqichma-bosqich o'tkaziladi va to'plangan ballar tezda e'lon qilinadi. Bundan tashqari, siz universitetga hujjatlarni onlayn tarzda topshirishingiz mumkin va kirish testidan o'tishingiz mumkin, masalan, poytaxt universitetiga yashash joyida ruxsat beriladi.  
Shu bilan birga, ta'limning gibrid shakliga (kunduzgi, sirtqi, kechki va masofaviy) o'tish va mamlakatda faoliyat yuritayotgan universitetlar, shu jumladan xususiy va xorijiy filiallar sonining ko'payishi muhim yangilik deb hisoblanishi mumkin.
Oliy ta 'lim tizimini tubdan isloh qilish jarayonida o' zbekiston mehnat bozorida talab yuqori bo 'lgan yuqori malakali kadrlar tayyorlashga katta sarmoya kiritadigan raqobatbardosh mamlakat bo' lishning asosiy maqsadini ko'zlamoqda. Shunday qilib, O'zbekistonda oliy ta'limga talab yildan-yilga ortib bormoqda.
Ma'rifat sohasida jamiyatimizda ro'y berayotgan yangiliklar uchun joy bo'lishi kerak. Va ular orasida inklyuziv ta'lim mavjud.    
Mamlakatda sog'lig'i cheklangan ko'plab yoshlar bor, ular nima bo'lishidan qat'iy nazar o'qishni, ishlashni va davlat va jamiyat uchun foydali bo'lishni xohlashadi.       
Konstitutsiyaning yangi tahririda "alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bolalar uchun ta'lim tashkilotlarida inklyuziv ta'lim va tarbiya ta'minlanadi"degan o'zgartirish kiritish taklif etiladi.
Inklyuziv ta'lim jamiyatimiz uchun yangilik bo'lib, biz uni faqat xalqaro tajriba asosida moslashtira olamiz. Shu bilan birga, ijtimoiy davlat modelini amalga oshirishda nafaqat belgilanishi, balki nogiron yoshlarning mamlakatning ta'lim makoniga moslashishi, ularning jamiyatning to'laqonli a'zolari bo'lishi uchun sharoit yaratishi kerak.     
Oliy o'quv yurtidan keyingi ta'lim, kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash ham davlat uzluksiz ta'limining bo'g'inlaridir. 2019 yil 6 sentabrda Prezidentning "kasb-hunar ta'limi tizimini yanada takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi Farmoni qabul qilindi. 2021-yil 26-fevral kuni Vazirlar Mahkamasining qarori bilan kasb-hunar ta 'limi muassasalari rahbar va pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish jarayonini tashkil etish tartibi to' g ' risidagi Nizom tasdiqlandi. Oliy o'quv yurtidan keyingi ta'limning dolzarbligi, shuningdek, kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash ta'lim tizimining muhim tarkibiy qismlari bo'lib, ular universitetda olingan bilimlar bilan cheklanib qolmasdan, ularni yangilash va vakolatlarini yaxshilashga imkon beradi.      
Shuni ta'kidlash kerakki: innovatsion iqtisodiyotda yuqori malakali mutaxassislarning roli katta va keyinchalik u faqat o'sib boradi. Shu munosabat bilan kasbiy va shaxsiy fazilatlarning doimiy yangilanishi hayot va faoliyatning barcha sohalarini izchil isloh qilishga yordam beradi.      
Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga yuqoridagi barcha tuzatishlar uzluksiz ta'lim tizimiga yangi turtki va dinamizm bag'ishlashi, shuningdek, O'zbekistonning jahon sahnasida innovatsion rivojlanishi va raqobatbardoshligini ta'minlashi kerak.
Ranoxon Tursunova.
Umed "Siyosatshunoslik" kafedrasi dotsenti, 
tarix fanlari doktori.