O'zbekiston-huquqiy davlat

Huquqiy davlat tushunchasi qadimgi jamiyatda ildiz otgan. O'sha davr faylasuflari Sokrat, Aflotun, Aristotel, Tsitseron va boshqalar qonun inson huquqlari va erkinliklarini ta'minlaydigan va davlat ularni himoya qiladigan va kafolatlaydigan boshqaruv shakli eng oqilona va adolatli deb hisoblashgan. Ularning qarashlari zamonaviy davrda shaxsning huquqlari va erkinliklari haqidagi ta'limotlarning rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi.
Uning ilmiy risolalarida G. Grotius, B. Spinoza, J. B. Grotius. Lokk, S. Monteskye, J. J. Russo, I. Kant, G. Hegel va boshqa evropalik ma'rifatparvarlar ajralmas huquq va erkinliklarga ega bo'lgan shaxsning avtonomiyasiga asoslangan davlat haqida yozdilar va davlat ularni himoya qiladi va ularga rioya qilinishini kafolatlaydi.  
Sharq mutafakkirlari Abu Nasr Farobiy, Abu Ali ibn Sino, Ibn Rushd, Burhoniddin Marginani va boshqalar davlat va huquq haqidagi falsafiy va huquqiy tushunchalarida davlat va inson o'rtasidagi munosabatlar, fazilatli hukmdor va davlatda inson baxtiga erishish masalalarini o'rganib chiqdilar.
O'zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2022 — yil iyun oyida Konstitutsiyaviy komissiya a'zolari bilan suhbatda qonun ustuvorligi insoniyatning ming yillar davomida mashaqqatli mehnati natijasida shakllangan g'oya va buyuk kashfiyot ekanligini ta'kidladi.
Darhaqiqat, insoniyatning qonun ustuvor bo'lgan eng yaxshi davlat tuzilishini tashkil etish borasidagi sa'y-harakatlari huquqiy davlat kontseptsiyasining shakllanishiga olib keldi, bu birinchi navbatda xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarning hujjatlarida o'z aksini topdi.   
Umumjahon deklaratsiyasining asosliligi
Birlashgan millatlar tashkiloti universal davlatlararo tashkilot sifatida huquqiy davlat va qonun ustuvorligi to'g'risidagi qoidalarni o'z ichiga olgan bir qator hujjatlarni qabul qildi. 
1948 yilda qabul qilingan, bu yil 75 yilligi nishonlanadigan inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasida quyidagilar qayd etilgan: inson huquqlari qonun hokimiyati tomonidan himoya qilinishi kerak, shunda odam zulm va zulmga qarshi qo'zg'olonning so'nggi vositasi sifatida murojaat qilishga majbur bo'lmaydi.
Vena deklaratsiyasining hujjatlari va bu yil 30 yilligi nishonlanadigan harakatlar dasturi inson huquqlarini himoya qilish xalqaro hamjamiyat uchun eng muhim masala ekanligini e'lon qiladi.
2005 yilda Nyu-Yorkda Butunjahon sammiti bo'lib o'tdi, natijada BMT Bosh Assambleyasining "milliy va xalqaro darajadagi qonun ustuvorligi"rezolyutsiyasi qabul qilindi. Ushbu hujjatga muvofiq, davlat va hukumat rahbarlari barcha inson huquqlari, qonun ustuvorligi va demokratiya o'zaro bog'liqligini va BMTning universal va bo'linmas tamoyillariga tegishli ekanligini tan olishadi, ularni faol himoya qilish va rag'batlantirish ularning vazifasidir.
Davlatlarni qonun ustuvorligini ta'minlashga chaqiruvchi muhim hujjat-rezolyutsiya tomonidan qabul qilingan milliy va xalqaro darajadagi qonun ustuvorligi masalasida yuqori darajadagi yig'ilish Deklaratsiyasi
2012 yil sentyabr oyida BMT Bosh Assambleyasining 67/1. Deklaratsiyada ta'kidlanishicha, qonun ustuvorligi barcha davlatlar va xalqaro tashkilotlarga, shu jumladan BMT va uning asosiy organlariga teng ravishda taalluqlidir va qonun va adolat ustuvorligini hurmat qilish va rag'batlantirish ularning barcha faoliyatida etakchilik qilishi, ularning harakatlarining bashorat qilinishi va qonuniyligini ta'minlashi kerak.
O'zbekiston Respublikasi BMT a'zosi va xalqaro huquqning to'laqonli sub'ekti sifatida inson huquqlari bo'yicha 80 dan ortiq xalqaro hujjatlarga, jumladan, yettita asosiy shartnoma va BMTning to'rtta fakultativ protokollariga qo'shildi, ularda inson huquqlari va erkinliklarini huquqiy davlat qurish orqali himoya qilish bo'yicha asosiy tavsiyalar bayon etilgan.
Asosiy yo'nalish strategiyasi
O'zbekiston Respublikasi prezidenti "yangi O'zbekiston strategiyasi" kitobida qonunning jamiyatimiz hayotidagi o'rni haqida so'z yuritar ekan, qonun ustuvorligi va adolatni ta'minlash yangi O'zbekistonni barpo etishning eng muhim sharti ekanligini ta'kidladi.
O'zbekiston xalqaro tashkilotlar tribunasidan ham huquqiy davlat qurish g'oyalariga sodiqligini bildirdi.  Shunday qilib, davlatimiz rahbari BMTning inson huquqlari bo'yicha Kengashi a'zoligiga qabul qilinishi munosabati bilan ushbu kengashning 46-sessiyasida so'zga chiqib, BMTning "inson huquqlari yo'lida harakat qilishga chaqiriq" tashabbusini qo'llab-quvvatlab, O'zbekistonni isloh qilishda insonning asosiy huquq va erkinliklarini ta'minlash bundan buyon ham muhim o'rin tutishini ta'kidladi. Prezident yangi O'zbekistonda "inson — jamiyat — davlat" tamoyilini amalga oshirish doirasida huquqiy davlat barpo etish masalalarini oliy Majlisga yo'llagan maktublarida bir necha bor ta'kidlagan.
O'zbekiston xalqini Konstitutsiya qabul qilinganining 27 yilligi munosabati bilan tabriklab, qonun ustuvorligini ta'minlash Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan qabul qilingan barcha darajadagi mansabdor shaxslarning harakatlari, harakatlari mamlakat Konstitutsiyasi va qonunlariga qat'iy va so'zsiz muvofiqligi ekanligini ta'kidladi.
Huquqiy davlatni qurish va shu bilan qonun ustuvorligini ta'minlashga qaratilgan davlat siyosati inson huquqlari sohasidagi strategik hujjatlarda o'z ifodasini topmoqda. Aynan shunday hujjat O'zbekiston Respublikasining inson huquqlari bo'yicha milliy strategiyasi 2020 yil iyun oyida prezident farmoni bilan tasdiqlangan. Uning asosiy vazifalaridan biri qonun ustuvorligi tamoyilini tasdiqlash, O'zbekistonning inson huquqlari va erkinliklari sohasidagi xalqaro reytinglar va indekslar bo'yicha dunyoning yetakchi 50 mamlakati qatoriga kirishidir. Ushbu hujjatga muvofiq oliy Majlis palatalarining qarori bilan O'zbekiston Respublikasi tomonidan inson huquqlari sohasidagi xalqaro majburiyatlarga rioya qilish bo'yicha parlament komissiyasi tuzildi. Xuddi shu farmon bilan O'zbekiston Respublikasining inson huquqlari bo'yicha milliy strategiyasini amalga oshirish bo'yicha 78 banddan iborat "yo'l xaritasi" tasdiqlandi.
Inson huquqlari, huquqiy davlat barpo etish masalalari bilan shug'ullanuvchi yetakchi davlat organlaridan biri O'zbekiston Respublikasining inson huquqlari bo'yicha Milliy markazi hisoblanadi. Uning faoliyati Davlat organlari va boshqa tashkilotlarning O'zbekiston tomonidan xalqaro majburiyatlarni bajarish bo'yicha o'zaro hamkorligini ta'minlashga, inson huquqlari bo'yicha milliy ma'ruzalar tayyorlashga, inson huquqlarini himoya qilish bo'yicha xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni kengaytirishga qaratilgan. Joriy yilning yanvar oyida bo'lib o'tgan parlament komissiyasining majlisida O'zbekiston Respublikasi inson huquqlari bo'yicha milliy markazining davlat organlari tomonidan inson huquqlari bo'yicha milliy strategiyani amalga oshirish jarayoni to'g'risidagi ma'lumotlari tinglandi. Qayd etilishicha, Milliy strategiyada belgilangan vazifalar ijrosini ta'minlash maqsadida Prezidentning 12 ta farmon va qarori hamda Vazirlar Mahkamasining oltita qarori qabul qilingan.
Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasidagi demokratik institutlar qatoriga Oliy Majlisning inson huquqlari bo 'yicha vakili (Ombudsman), Oliy Majlisning bola huquqlari bo' yicha vakili (bolalar Ombudsmani), shuningdek o 'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo' yicha vakil kiradi. O'z faoliyatida ular qonuniylik, adolat, insonparvarlik tamoyillari va inson huquqlari va qonuniy manfaatlarining ustuvorligi — huquqiy davlatning asosiy tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.
Albatta, mamlakatimizda huquqiy davlat barpo etishda asosiy rol Konstitutsiyaviy sudga beriladi. "O' zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi to ' g 'risida" gi qonunga muvofiq u qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat hujjatlarining Konstitutsiyaga muvofiqligi to ' g 'risidagi ishlarni ko' rib chiqadigan sud hokimiyatining doimiy faoliyat ko ' rsatuvchi organi hisoblanadi. Fuqarolar va yuridik shaxslar, Agar ular konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarni buzsa, konstitutsiyaviy sudga qonunning Konstitutsiyaga muvofiqligini tekshirish to'g'risida shikoyat bilan murojaat qilish huquqiga ega. Konstitutsiyaviy sud Konstitutsiyaning o'ziga xos depozitariyasidir. Shunday qilib, o'tgan yili u 979 ta normativ-huquqiy hujjatlarni mamlakatning asosiy qonuniga muvofiqligini o'rganib chiqdi. 2022-yilda Konstitutsiyaviy sudga 1376 ta murojaat kelib tushdi va uning sudyalariga tegishli tushuntirishlar berildi.
O'zbekistonda huquqiy davlat barpo etish va qonun ustuvorligini ta'minlashda sud hokimiyati organlariga alohida ahamiyat beriladi. Shu munosabat bilan O'zbekiston Respublikasining "sudlar to'g'risida" gi Qonunida sud faoliyati qonun ustuvorligi, ijtimoiy adolat, fuqarolik tinchligi va roziligini ta'minlashga qaratilganligi aniq belgilangan. So'nggi olti yil ichida "yangi O'zbekiston — yangi sud" tamoyilini amalga oshirish doirasida sud hokimiyatining mustaqilligini mustahkamlash, inson huquq va erkinliklarini himoya qilishga qaratilgan 50 dan ortiq qonun, farmon va qarorlar qabul qilindi. Ushbu davrda sudlar tomonidan 4712 nohaq ayblanganlar oqlandi, 26 mingdan ortiq kishi sud zalidan ozod qilindi, 47 ming fuqaro bilan tergov tomonidan qo'yilgan ayblovlar bekor qilindi.
Qonun ustuvorligini ta ' minlash, qonun ustuvorligini mustahkamlash, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish "prokuratura to' g 'risida" gi qonunga muvofiq prokuratura organlari faoliyatining ustuvor yo ' nalishlari hisoblanadi. O'tgan yili prokuratura organlari tomonidan 278 ming fuqaroning huquqlari tiklandi, prokuratura noroziliklari asosida 46 mingdan ortiq noqonuniy hujjatlar qonun talablariga muvofiqlashtirildi, tegishli tashkilot va muassasalarga 24 mingga yaqin vakolatxonalar kiritildi. 53 mingga yaqin mansabdor shaxslar Qonunchilik talablarini buzganlik uchun ma'muriy javobgarlikka tortildi.
Adliya vazirligi huquqiy davlat qurilishida alohida o'rin tutadi. Masalan, Prezidentning "davlat huquqiy siyosatini amalga oshirishda Adliya organlari va muassasalari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi Farmoni bilan 2020-2024 yillarda Adliya organlari va muassasalarini rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlandi, unda 12 ta asosiy yo'nalish ko'zda tutilgan bo'lib, ular birgalikda huquqiy davlat qurish uchun qulay shart-sharoitlar yaratadi. Ulardan biri yagona davlat huquqiy siyosati sifatini yaxshilash, qonun ijodkorligi faoliyatini muvofiqlashtirish, shuningdek huquqni qo'llash amaliyoti va davlat boshqaruvi tizimining samaradorligini har tomonlama tahlil qilishni nazarda tutadi. Kontseptsiyada ta'kidlanganidek, jamiyatda qonunlarga hurmat ruhini tasdiqlash demokratik huquqiy davlatni barpo etishning kalitidir. Prezidentning "huquqiy monitoringning zamonaviy mexanizmlari asosida qonun hujjatlari ijrosi samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarori bilan Adliya vazirligi davlat boshqaruvi organlarining huquqiy monitoringni amalga oshirish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish bo'yicha maxsus vakolatli organ tomonidan belgilandi.
Huquqiy davlatning mustahkam poydevorini qo'ygan birinchi hujjatlardan biri Prezidentning "qonun ijodkorligi faoliyatini takomillashtirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi Farmoni bo'ldi. Unga muvofiq Qonunchilik bazasini tizimlashtirish, ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning barqarorligini ta'minlash, normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va qabul qilish jarayonlarining sifatini oshirish, ularning bajarilishi monitoringini takomillashtirish, "aqlli tartibga solish" modeli elementlarini qonun ijodkorligida qo'llash davlatning qonun ijodkorligi faoliyatining o'ziga xos asosiy standartlari bo'lib, bu huquqiy davlat kontseptsiyasiga mos keladi.
Huquqiy davlatni qurishda qabul qilingan qonunlar sifatiga ustunlik beriladi. Shu ma'noda, " normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida "gi qonun davlatning barcha qonun ijodkorligi faoliyatining asosiy hujjati, o'ziga xos matritsasi bo'lib xizmat qiladi.
5-moddaga muvofiq, konstitutsiyaviylik, qonuniylik, jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilish va ustuvorlik, ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning izchilligi va murakkabligi, shuningdek ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning barqarorligi ushbu qonunning eng muhim tamoyillaridan biridir. Barcha qonunlar
ular ushbu qonunda ko'rsatilgan normalar talablariga qat'iy rioya qilishlari kerak.
Shu bilan birga, nafaqat qabul qilingan qonunlarning sifati, balki ularni amalga oshirish va yangilash darajasi ham huquqiy davlatning samaradorligiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Shu munosabat bilan davlatimiz rahbarining o'z ahamiyatini yo'qotgan hujjatlarni qayta ko'rib chiqish tizimini joriy etishga qaratilgan farmonlari, shuningdek, davlat boshqaruvi va ijro etuvchi hokimiyat organlari rahbarlarining ularga rioya etilishini samarali tashkil etish uchun shaxsiy javobgarligini kuchaytirish chora-tadbirlari qabul qilindi. Yuqoridagilar O'zbekistonning huquqiy davlat barpo etish sohasidagi jahon reytinglari va indekslaridagi mavqeiga ta'sir ko'rsatmoqda.
Shunday qilib, 140 mamlakat o'rtasida qonun ustuvorligi bo'yicha jahon reytingida O'zbekiston 78-o'rinni egallab, yetti pog'onaga ko'tarildi. 165 mamlakat o'rtasida jahon demokratiyasi indeksida O'zbekiston 150-o'rinni egallab, pozitsiyani besh punktga yaxshiladi. Va nihoyat, dunyoning 180 davlati o'rtasida korruptsiyani idrok etish indeksida mamlakatimiz olti pog'onaga ko'tarilib, 140-o'rinni egalladi. Ob'ektivlik uchun shuni aytish kerakki, bu ko'rsatkichlar rivojlangan demokratik mamlakatlarning yutuqlari bilan taqqoslaganda muhim emas. Shunga qaramay, O'zbekistonda huquqiy davlat barpo etish sharoitida reytinglar va indekslarni yaxshilash bo'yicha chora-tadbirlar ko'rilmoqda.
Prezidentning "o' zbekiston Respublikasida qonun ustuvorligi holatini aniqlashning samarali mexanizmini joriy etish chora-tadbirlari to ' g 'risida" gi qarori bilan qonun ustuvorligi indeksining asosiy ko ' rsatkichlari belgilandi:
- qonun hujjatlariga rioya qilish;
- fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta ' minlash;
- adolat va sud qarorlarini ijro etish;
- qonun va tartibni o'rnatish va xavfsizlikni ta'minlash;
- mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatini samarali nazorat qilish;
- korrupsiyaga qarshi kurashish samaradorligi;
- hokimiyat institutlarining shaffofligi.
Yuqoridagilar O'zbekiston qonun ijodkorligi faoliyati sifatini oshirish, huquqni qo'llash amaliyotini izchil va bir xilda shakllantirish, sud hokimiyati organlarining chinakam mustaqilligini ta'minlash, inson huquqlari sohasidagi milliy institutlar faoliyatini takomillashtirish, korrupsiyani keltirib chiqaruvchi omillarni kamaytirish orqali inson huquqlari va erkinliklarini ishonchli himoya qilish uchun maqsadli shart-sharoitlar yaratmoqda degan xulosaga kelishimizga imkon beradi. 
Mamlakat rivojlanishining kafolati
Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatning o'sishi huquqiy davlatning muhim tarkibiy qismidir. Shu sababli, so'nggi yillarda "yuqori huquqiy madaniyat — mamlakat rivojlanishining kafolati" kontseptual g'oyasiga ko'ra, milliy huquq tizimini tubdan isloh qilish va jamiyatda huquqiy madaniyatni shakllantirish bo'yicha muhim ishlar amalga oshirildi.
Prezidentning 2019 yil 9 yanvardagi "jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida" gi Farmoni asosiy hujjat bo'ldi. Unda jamiyatning barcha ijtimoiy guruhlarining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini tasdiqlash, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qilish organlari, shuningdek fuqarolik jamiyati institutlarining maqsadli huquqiy targ'ibotni amalga oshirishda o'zaro hamkorligini mustahkamlash zarurligi ta'kidlanadi. Hujjat jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasini va uni samarali amalga oshirish uchun "yo'l xaritasi" ni tasdiqladi. Farmon ijrosi yuzasidan Vazirlar Mahkamasi tomonidan "jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish chora-tadbirlarini monitoring qilish va baholash to' g 'risidagi Nizomni tasdiqlash haqida"gi qaror qabul qilindi. Monitoring Adliya vazirligi tomonidan elektron Portal orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2022-yil 16-maydagi "jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish chora-tadbirlari dasturini 2022-2023-yillarga tasdiqlash to'g'risida" gi qaror qabul qilindi. U "inson huquqlari", "ayollar huquqlari" va "bola huquqlari"kurslarini tashkil etadigan oliy o'quv yurtlari va kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish o'quv markazlarini qamrab oladi. Prezidentning "Konstitutsiya va qonun ustuvorligini ta'minlash, bu borada jamoatchilik nazoratini kuchaytirish, shuningdek, jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirishga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi qarori ham jamiyatda inson huquqlari madaniyatining yuqori darajasini shakllantirishga qaratilgan.
Huquqiy davlatning qurilishi davlat xizmatchilarining samarali faoliyati bilan bevosita bog'liqdir. Shu munosabat bilan Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2021 yil 13 martda "davlat tashkilotlari xodimlarining huquqiy savodxonligini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qaror qabul qilindi. Hujjatda ushbu yo'nalishdagi chora-tadbirlar majmui ko'zda tutilgan.
Ko'rilayotgan chora-tadbirlar Prezidentning 2023-yil 7-fevraldagi "O'zbekiston Respublikasida inson huquqlari bo'yicha Milliy ta'lim dasturini tasdiqlash to'g'risida" gi qaroriga mos keladi. U BMTning inson huquqlari bo'yicha ta'lim va tayyorgarlik to'g'risidagi Deklaratsiyasi doirasida qabul qilingan va 2020-2024 yillarda inson huquqlari bo'yicha Butunjahon ta'lim dasturining to'rtinchi bosqichini amalga oshirishga qaratilgan.
Yuqoridagi barcha kompleks siyosiy-huquqiy chora-tadbirlar O'zbekiston Konstitutsiyasida huquqiy davlat tamoyilini mustahkamlash zarurligini taqozo etadi.
Insonning hayoti, erkinligi, sha'ni va qadr-qimmati
Mamlakat Konstitutsiyasida O'zbekiston huquqiy davlat ekanligi aytilmagan. Faqat asosiy qonunning muqaddimasida O'zbekiston xalqi insonparvar demokratik huquqiy davlat yaratish vazifasini qo'yayotgani e'lon qilingan. Shu bilan birga, Konstitutsiya moddalarini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, unda huquqiy davlat tushunchalariga to'liq mos keladigan normalar mavjud.
Masalan, Konstitutsiyaning 2-moddasiga muvofiq davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida javobgardirlar. 7-moddaga binoan, xalq davlat hokimiyatining yagona manbai hisoblanadi. 11-moddada O'zbekiston Respublikasi davlat hokimiyati tizimi hokimiyatni qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo'lish tamoyiliga asoslanganligi belgilab qo'yilgan. Konstitutsiyaning 13, 14 va 15-moddalariga muvofiq inson, uning hayoti, erkinligi, sha'ni va qadr-qimmati eng yuqori qadriyat hisoblanadi, davlat o'z faoliyatini inson va jamiyat farovonligi manfaatlarida ijtimoiy adolat va qonuniylik tamoyillariga asoslanadi. Konstitutsiya va qonunlarning so'zsiz ustunligi 16-moddada ko'rsatilgan. Xususan, Konstitutsiya qoidalarining hech biri O'zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin emas. Bu erda aytilishicha, biron bir qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va tamoyillariga zid kela olmaydi.
Asosiy qonunning bir qator tegishli moddalari sud hokimiyatining mustaqilligiga bag'ishlangan. Qonun ustuvorligini ta'minlashda davlat rahbariga alohida ahamiyat beriladi. Konstitutsiyaning 93-moddasiga muvofiq Prezident fuqarolarning huquq va erkinliklariga, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya etish kafolati vazifasini bajaradi. 
O'zbekistonda huquqiy davlat qurilishi amalga oshirilayotgan konstitutsiyaviy islohotlar munosabati bilan ayniqsa dolzarb bo'lib qolmoqda.
2022 — yil 20-iyun kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev Konstitutsiyaviy komissiya a'zolari bilan uchrashuv o'tkazar ekan, huquqiy davlat-bu hech kim qonundan ustun tura olmaydigan, barchasi demokratik tamoyillar asosida qabul qilingan qonunlarga teng va hisobdor davlat ekanligini aytdi. Shu ma'noda davlat rahbari Konstitutsiyada "O'zbekiston — huquqiy davlat"g'oyasini mustahkamlashni taklif qildi.
Konstitutsiyaga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritish to'g'risidagi Konstitutsiyaviy qonun loyihasining o'ziga xos xususiyati shundaki, loyihaning muqaddimasida insonparvarlik, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlatni qurish va mustahkamlash e'lon qilingan. 1 — moddada O'zbekiston suveren respublika, huquqiy, ijtimoiy, dunyoviy va demokratik davlat ekanligi ko'rsatilgan. Ushbu tushunchalar Konstitutsiyaviy qonun loyihasining tegishli moddalarida allaqachon ochib berilgan. Shunday qilib, 13-modda inson huquqlari va erkinliklari to'g'ridan-to'g'ri harakat qilishini, qonunlarning mazmuni, mazmuni va qo'llanilishini, davlat organlari, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari va ularning mansabdor shaxslari faoliyatini belgilaydigan norma bilan to'ldiriladi. xuddi shu maqolada inson va davlat organlari o'rtasidagi munosabatlarda yuzaga keladigan qonunchilikdagi barcha tuzatib bo'lmaydigan qarama-qarshiliklar va noaniqliklar,  inson foydasiga talqin qilinadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, loyihaning 18-moddasi norma bilan to'ldirilib, unga muvofiq inson va fuqaroning huquq va erkinliklari xalqaro huquqning umume'tirof etilgan normalariga muvofiq va ushbu Konstitutsiyaga muvofiq O'zbekistonda tan olinadi va kafolatlanadi. Bu erda insonning qadr-qimmati, uning asosiy huquqlari va erkinliklari daxlsiz, ajralmas va tug'ilishdan boshlab har kimga tegishli ekanligi ta'kidlangan. Konstitutsiyaviy qonun loyihasining 20-moddasi ham huquqiy davlat va qonun ustuvorligi talablariga javob beradi. Bu inson huquqlari va erkinliklari faqat qonun bilan va faqat boshqalarning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish, shuningdek jamoat xavfsizligi va tartibini himoya qilish uchun zarur bo'lgan darajada cheklanishi mumkinligi to'g'risidagi norma bilan to'ldiriladi.
Konstitutsiyaviy qonun loyihasining o'ziga xos xususiyati shundaki, u inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish nuqtai nazaridan to'g'ridan-to'g'ri harakat normalarini o'z ichiga olgan. Masalan, 25-moddaga norma kiritiladi, unga ko'ra hibsga olish, qamoqqa olish va qamoqqa olish yoki erkinlikni cheklashning boshqa turiga faqat sud qarori bilan yo'l qo'yiladi. Sud qaroridan oldin hech kim 48 soatdan ortiq muddatga hibsga olinmasligi mumkin. Xuddi shunday, 26-moddada jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxs aybdorligi qonuniy tartib bilan belgilanmaguncha, unga himoya qilish uchun barcha imkoniyatlar berilgan sud jarayoni orqali aybsiz deb topilganligi to'g'risida norma kiritilgan. Aybdorlikka oid barcha shubhalar, agar ularni bartaraf etish imkoniyati tugagan bo'lsa, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi kerak. Shuningdek, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi foydasiga qonun qo'llanilganda yuzaga keladigan shubhalarni hal qilish kerak. Bir qator moddalarda har bir shaxsning advokatning yordamidan foydalanish huquqi, qonunni buzgan holda olingan dalillardan foydalangan holda Odil sudlovni amalga oshirishga yo'l qo'ymaslik, jabrlanuvchilarga Odil sudlovdan foydalanish huquqini ta'minlash va etkazilgan zararni qoplash, har bir shaxsning davlat organlari yoki ularning mansabdor shaxslarining noqonuniy xatti-harakatlari yoki harakatsizligi natijasida etkazilgan zararni davlat tomonidan qoplash huquqi bilan bog'liq yangiliklar mavjud. ko'rib turganingizdek, davlatlar va qonun ustuvorligini ta'minlash davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlari hisoblanadi.
 
Yuqoridagilardan kelib chiqib, huquqiy davlatning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat degan xulosaga kelishimiz mumkin: 
- jamiyatning barcha sohalarida qonun ustuvorligi;
- inson huquqlarini hurmat qilish;
- davlat organlarining faoliyati hokimiyatni qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo'lish tamoyiliga asoslanadi;
- shaxs va davlatning o'zaro javobgarligi;
- inson va fuqaroning huquq va erkinliklarining ustuvorligi, ularning davlat tomonidan kafolatlanishi;
- siyosiy va mafkuraviy plyuralizm;
- jamiyatda qonuniylik va qonun ustuvorligining barqarorligi;
- jamiyatda yuqori huquqiy madaniyat;
- kuchli va ochiq fuqarolik jamiyatining mavjudligi;
- xalqaro huquqning milliy huquqdan ustunligi.  
 
                    Shuhrat Bafayev,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi qo ' mitasi raisi
demokratik institutlar, nodavlat tashkilotlar bo ' yicha
va fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari.