O'zbekiston tashqi siyosatining muhim yo'nalishi – ularning joylashgan joyidan qat'i nazar, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilish

O'zbekistonning tashqi siyosiy faoliyati davlat suvereniteti va mustaqilligini mustahkamlashga, ilg'or demokratik davlatlar safiga qo'shilish maqsadida respublikaning xalqaro hamjamiyatdagi ta'sirini kengaytirishga qaratilgan. Siyosatning asosi milliy rivojlanish strategiyasini samarali bajarishdir. Ustuvor yo'nalishlarga mintaqaviy tinchlik va barqarorlikni ta'minlash, asosiy davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan muvozanatli va o'zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish va iqtisodiyotni modernizatsiya qilishga yordam beradigan tashabbuslarni ilgari surish kiradi. 

Tashqi siyosat faoliyatining bir xil darajada muhim jihati xorijda yashovchi vatandoshlar bilan diasporal aloqalarni mustahkamlashdan iborat bo'lib, bu O'zbekistonning xalqaro munosabatlar sohasidagi ko'p qirrali va kooperativ hamkorlikka strategik yo'nalishini aks ettiradi. 
Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 23-moddasi mamlakat fuqarolarini o'z hududida ham, uning tashqarisida ham himoya qilish va himoya qilishni kafolatlaydi. Davlat xalqaro huquq normalariga muvofiq chet elda yashovchi vatandoshlar bilan aloqalarni saqlash va rivojlantirish bilan shug'ullanadi. 
Shu bilan birga, "vatandoshlarni ko'chirish" yoki "vatandoshlar" atamalari xalqaro huquqda aks ettirilmagan. Shu sababli, ushbu jarayonni tartibga solish inson huquqlari, shu jumladan migratsiya va milliy ozchiliklarni himoya qilish bilan bog'liq xalqaro huquqning umume'tirof etilgan tamoyillariga bo'ysunadi.
Prezidentning 2023-yil 11 - sentabrdagi farmoni bilan yangi O'zbekistonning 2022-2026-yillarga mo'ljallangan rivojlanish strategiyasini amalga oshirish jarayonida orttirilgan tajriba va jamoatchilik muhokamasi natijalari asosida ishlab chiqilgan "O'zbekiston-2030" strategiyasi tasdiqlandi. 94 strategiyasining maqsadi chet elda yashovchi vatandoshlarni qo'llab-quvvatlash, ular bilan doimiy muloqot tizimini joriy etishni nazarda tutadi. 
Prezidentning 2024 yil 21 fevraldagi farmoni bilan "yoshlar va biznesni qo'llab-quvvatlash yili" da "O'zbekiston - 2030"strategiyasini amalga oshirish bo'yicha Davlat dasturi tasdiqlandi. Hujjat, shuningdek, diasporalar va vatandoshlarni qo'llab-quvvatlashga katta e'tibor qaratmoqda. O'zbek fuqarolarining xorijda yashash va ishlash sharoitlarini yaxshilash, ularning huquq va manfaatlarini ta'minlash borasida ulkan maqsadlar qo'yilmoqda. Ushbu chora-tadbirlar O'zbekistonning o'z fuqarolarini yashash joyidan qat'i nazar himoya qilishga intilishini ta'kidlaydi. 
Shuni ta'kidlash kerakki, ekspert bahosiga ko'ra, vatandoshlarning taxminiy soni quyidagi mamlakatlarda yashaydi: Afg'oniston (5 million), Rossiya (1,5 million), Tojikiston (1,26 million), Saudiya Arabistoni (1 million), Qirg'iziston (1 million), Qozog'iston (1 million), Turkmaniston (500 ming), AQSh (500 million)300 ming), Turkiya (80 mingdan ortiq), Pokiston (70 ming), Koreya Respublikasi (50 ming) Isroil (40 ming), Polsha (30 ming), Ukraina (12,5 ming), Xitoy (11 ming), Kanada (8 ming), BAA (7 ming), Shvetsiya (6 ming), Buyuk Britaniya (5 ming), Latviya (3 ming), Belarus (1,5 ming).
Yaqin kelajakda O'zbekiston muhojirlarni, ayniqsa chet elga ishlash uchun ketayotgan ayollarni qo'llab-quvvatlashni tizimlashtirish va kuchaytirish bo'yicha qat'iy choralar ko'radi. Asosiy e'tibor migratsiya jarayonining barcha bosqichlarida o'zbek ayol migrantlari duch kelayotgan muammolarni hal qilishda ularga zarur ko'mak berish bilan kompleks yondashishga qaratiladi.
Birinchi qadam migratsiya geografiyasini aniqlash va chet elga ketayotgan mehnat muhojirlari ro'yxatini tuzish bo'ladi, bu esa qo'llab-quvvatlash va yordamni yanada maqsadli tashkil etish, resurslarni samarali taqsimlash imkonini beradi. Shu munosabat bilan ularning muammolari va ehtiyojlarini aniqlash uchun onlayn davra suhbatlari tashkil etiladi. 
Qo'llab-quvvatlashning muhim jihati vatandoshlarni chet elda ish bilan ta'minlashning huquqiy asoslari, odam savdosi bilan bog'liq xavf-xatarlar, shuningdek, migrant ayollarning oilalarini, shu jumladan ularning voyaga etmagan bolalarini ijtimoiy-psixologik qo'llab-quvvatlash bo'ladi. Bu uzoq vaqt ajralish tufayli qiyinchiliklarga duch kelgan oilalarga kerakli yordam va yordam beradi.
Dastlabki natijalarga ko'ra, amalga oshirilgan chora-tadbirlar samaradorligini baholash va kelajakdagi qo'llab-quvvatlash dasturlarini tuzatish uchun olib borilgan ishlar to'g'risida tahliliy ma'lumotnoma tayyorlanadi. Bundan tashqari, xorijda yashovchi o 'zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun shaxsiy guvohnomalarni rasmiylashtirish tizimini takomillashtirish va tug'ilganlik to' g 'risidagi guvohnoma asosida mamlakatga qaytish jarayonini soddalashtirish bo' yicha chora-tadbirlar ko ' rsatildi. 
Mamlakat tashqarisida yashovchi fuqarolarning ehtiyojlarini qondirish maqsadida O'zbekiston konsullik hisobi bilan bog'liq tizimni takomillashtiradi. Chet elda doimiy va vaqtincha bo'lgan fuqarolar uchun shaxsiy guvohnomalarni rasmiylashtirish va berish jarayonlarini yanada soddalashtirish rejalashtirilgan. Jarayon yangi texnologiyalarni joriy etish va shaxsiy ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlash, shuningdek, arizalarni ko'rib chiqish vaqtini qisqartirishni o'z ichiga oladi.
Murojaatlarni ko'rib chiqish tizimini takomillashtirish davlat va uning xorijdagi fuqarolari o'rtasidagi aloqani mustahkamlashning asosiy elementi bo'ladi. Qo'ng'iroqlar holatini taqdim etish va kuzatish uchun raqamli platformalar va xizmatlarni joriy etish jarayonni yanada shaffof va qulayroq qilish imkonini beradi. Protseduralarni avtomatlashtirish va optimallashtirish har bir so'rovni tez va samarali ko'rib chiqishni ta'minlashga, shu bilan birga yuzaga kelishi mumkin bo'lgan kechikishlar va byurokratik to'siqlarni minimallashtirishga qaratilgan.
2023-yilda "vatandoshlar" interaktiv elektron portalining konsepsiyalari va texnik topshiriqlari ishlab chiqildi, u xorijda yashovchi o'zbekistonliklar uchun keng ko'lamli xizmatlar va axborotlardan foydalanish imkoniyatini ta'minlash uchun Markaziy platformaga aylanadi. Portal konsullik xizmatlari uchun ariza berish funktsiyalari, huquqiy qo'llab-quvvatlash to'g'risidagi ma'lumotlar va yangi ijtimoiy va madaniy muhitga moslashish bo'yicha maslahatlar va tavsiyalarni o'z ichiga oladi. 
Chet elda qiyin hayotiy vaziyatlarga tushib qolgan vatandoshlarni qo'llab-quvvatlash uchun muhojirlarni qo'llab-quvvatlashga ixtisoslashgan manfaatdor tashkilotlar (xalqaro va mahalliy) bilan hamkorlikda muntazam ravishda yordam ko'rsatish choralari ko'rilmoqda (yuridik yordam, ijtimoiy yordam va integratsiya va o'qitish bo'yicha maslahatlar berish). Shunday qilib, O'zbekiston hukumati 2019-2021 yillarda Mehrning beshta maxsus operatsiyasini o'tkazdi, natijada 120 dan ortiq ayol va 380 ga yaqin bola mojaro zonalaridan (Suriya, Iroq va Afg'oniston) olib chiqildi.
Xorijda yashovchi vatandoshlar Kongressi konsepsiyasini ishlab chiqish o'zbek diasporasini mustahkamlash va Vatan bilan aloqalarni mustahkamlashda muhim qadam bo'ladi. The kontseptsiya tadbirning maqsadlari, vazifalari va formatini, shuningdek ishtirokchilar va sheriklar bilan o'zaro munosabatlar mexanizmlarini taqdim etadi. Keyin Kongress o'tkazilishi va ommaviy axborot vositalarida keng yoritilishi rejalashtirilgan. Bu diaspora masalalariga jamoatchilik e'tiborini jalb qilish va O'zbekistonning xalqaro maydondagi mavqeini mustahkamlash imkonini beradi. Tadbir vatandoshlar o'rtasida yangi aloqalar o'rnatish, xorijda O'zbekiston jamoalarini rivojlantirish istiqbollarini muhokama qilish, migratsiya va diasporani qo'llab-quvvatlash sohasidagi siyosatni takomillashtirish bo'yicha takliflar ishlab chiqishga qaratilgan.
Eng muhim yangiliklardan biri mamlakatimizning iqtisodiy va ijtimoiy hayotida ishtirok etishga intilayotgan fuqarolarga "Vatandosh guvohnomasini" berish tartibini belgilovchi normativ-huquqiy hujjat loyihasi bo'ladi. Vatandoshlar xaritasi Qozog'iston, Qirg'iziston, Polsha, Pokiston, Indoneziya, Hindiston, Efiopiya va boshqa mamlakatlarda amal qiladi. Ushbu maxsus hujjat chet elda yashovchi etnik o'zbeklarga beriladi va bir qator afzalliklarni o'z ichiga oladi. 
Masalan, Qozog'iston Respublikasida ular Qozog'iston qonunchiligiga muvofiq ish bilan ta'minlash yoki tadbirkorlik faoliyati, ijtimoiy to'lovlarni amalga oshirish, kafolatlangan tibbiy yordam doirasida xizmatlar olish, bepul o'rta ta'lim olish, davlat muassasalarida bepul o'rta maxsus yoki oliy ma'lumot olish uchun tanlovda qatnashish yoki xususiy ta'lim muassasalarida pullik asosda o'qish huquqiga ega va nafaqat.
Polshada "polyak kartasi" egalari uzoq muddatli milliy vizani bepul olishlari mumkin, bu esa Polsha hududida ishlash uchun maxsus ruxsat olmasdan qonuniy ishlash huquqini beradi, Polsha fuqarolari bilan bir xil asosda tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanadi, davlat muzeylariga bepul tashrif buyuradi, favqulodda vaziyatlarda xuddi shu shartlarda bepul shoshilinch tibbiy yordamga murojaat qiladi, Polsha fuqarolari kabi.
Bunday imtiyozlarning joriy etilishi xorijda yashovchi etnik o'zbeklarni O'zbekiston hayotiga integratsiya qilish va kiritish uchun huquqiy asos yaratadi. Ushbu chora-tadbirlar nafaqat diasporal o'ziga xoslikni mustahkamlashga, balki Vataniga qaytarish va O'zbekiston iqtisodiyotiga sarmoya kiritish jarayonini osonlashtirishga ham yordam beradi. Bundan tashqari, bu xorijdagi yosh o'zbekistonliklar uchun o'z yurtida ta'lim va kasb imkoniyatlarini izlashda kuchli rag'bat bo'lib, mamlakatlar o'rtasida bilim va tajriba almashishga yordam beradi.
"Vatandoshning guvohnomasi" fuqarolarni O'zbekistonning ijtimoiy va madaniy hayotiga yaqindan integratsiya qilish, ularning tarixiy Vatan bilan aloqasini mustahkamlash imkonini beradi, bu esa o'z navbatida mamlakatda sodir bo'layotgan jarayonlarga diasporaning qiziqishi va ishtirokini oshiradi.
Ushbu chora-tadbirlar O'zbekistonning o'z fuqarolarini xorijda qo'llab-quvvatlashni kuchaytirish, davlat xizmatlari sifati va ulardan foydalanish imkoniyatini yaxshilash, shuningdek, o'zbeklarning joylashuvidan qat'i nazar, huquq va manfaatlarini himoya qilish istagini aks ettiradi. Ushbu tizimlarni takomillashtirish fuqarolarning tez o'zgaruvchan dunyoga bo'lgan ehtiyojlarini qondira oladigan yanada samarali va sezgir davlat xizmatini yaratish yo'lidagi muhim qadam bo'ladi.

Rasul Uygunov,
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Qonunchilik va huquqiy siyosat institutining yetakchi ilmiy xodimi.