2024 yilda O'zbekistonda Davlat byudjeti xarajatlarining 50 foizdan ortig'i ijtimoiy siyosatga to'g'ri keladi

Ijtimoiy himoya davlat siyosatining eng muhim tarkibiy qismidir

O'zbekistonda aholining zaif qatlamlarini qo'llab - quvvatlash har doim birinchi o'rinda turadi, chunki rahm-shafqat va o'zaro yordam kabi qadriyatlar O'zbekiston xalqi madaniyati va an'analarining ajralmas qismidir.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1-moddasida yangi tahrirda: "O'zbekiston - respublika boshqaruv shakliga ega bo'lgan suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat"deb belgilangan. Asosiy qonun darajasida ijtimoiy xarakterdagi me'yorlarni qabul qilish, bir tomondan, fuqarolarni himoya qilish va qo'llab - quvvatlash masalalariga mamlakatning an'anaviy sadoqatini bayon qilish, boshqa tomondan, ijtimoiy adolat va birdamlik kabi ideallarga asoslangan holda davlat rivojlanishining doimiy yo'nalishini belgilaydi. 
O'tgan davrda O'zbekistonda ijtimoiy sektorda maqsadli qo'llab-quvvatlashga yo'naltirilgan samarali tashkiliy-huquqiy baza yaratildi. Ushbu sohadagi amaldagi Qonunchilik 1,6 mingdan ortiq normativ-huquqiy hujjatlardan iborat. 
2017-yilda islohotlar (shu jumladan ijtimoiy sohada) 2017-2021-yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakatlar strategiyasini qabul qilish orqali yangi sur'at oldi. Uni amalga oshirish doirasida sog'liqni saqlash, ta'lim, aholining zaif qatlamlarini qo'llab-quvvatlash tizimida sezilarli ijobiy natijalarga erishildi. 
Masalan, 2017-2021 yillarda tez yordam punktlari soni 1700 taga etdi, 2016 yilga kelib ularning soni 800 dan sal ko'proq edi. Tez tibbiy yordam parki 2016 yilda 1890 dan 2020 yilda 2842 gacha sezilarli darajada kengaytirildi.reanimobillar soni 18 baravar ko'paydi 24 dan 435 gacha.
Agar 2016 yilda dori-darmon va tibbiy buyumlar uchun ajratilgan mablag'lar miqdori 227 mlrd so'mni tashkil etgan bo'lsa, 2021 yilda bu ko'rsatkich 1,7 trln dan oshdi.
Onalik va bolalikni muhofaza qilish tadbirlarini byudjet tomonidan moliyalashtirish 11 mlrd so'mdan (2016-yil) 150 mlrd so'mgacha (2020-yil), onkologik kasalliklarni davolash uchun 8,3 mlrd so'mdan 61,6 mlrd so'mgacha, gematologik va onkogematologik tadbirlarni moliyalashtirish mos ravishda 2,8 mlrd so'mdan 217,4 mlrd so'mgacha sezilarli darajada oshirildi. 
Maktabgacha ta'lim muassasalari soni uch baravar ko'paydi. Faqatgina 2017-2021 yillarda 13 mingdan ortiq yangi Doo qurildi, natijada ularning umumiy soni 18 mingdan oshdi. Ushbu chora-tadbirlar maktabgacha ta'lim qamrovini 27 foizdan (2016-yil) 60 foizdan (2021-yil) oshirishga imkon berdi. Shu bilan birga, kam ta'minlangan oilalarga yordam berish tizimini joriy etish tufayli, ikkinchisi bolalar bog'chalarida bolalarni tarbiyalashdan ozod qilindi.
Yuqoridagi strategiyani amalga oshirish doirasida xalq ta'limi muassasalarining moddiy-texnik bazasi ham mustahkamlandi. Agar 1991-2016 yillarda 1439 ta maktabda qurilish va ta'mirlash ishlari olib borilgan bo'lsa, 2017-2020 yillarda deyarli uch mingta.
Faol islohotlarning dastlabki besh yilida oliy o'quv yurtlari soni ikki baravar ko'paydi: 2016 yildagi 61 tadan 2021 yilda 141 tagacha.shu davrda oliy ta'lim bilan qamrab olish darajasi to'qqiz foizdan 28 foizga oshdi.
2022-2026 yillarda yangi O'zbekistonning adolatli ijtimoiy siyosat olib borish va inson kapitalini rivojlantirish bo'yicha tizimli chora-tadbirlarni nazarda tutuvchi rivojlanish strategiyasini qabul qilish o'zgarishlarning mantiqiy davomi bo'ldi.
2022 yil iyul oyida davlatimiz rahbarining Farmoni bilan O'zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasi qabul qilinib, 2030 yilgacha bo'lgan davr uchun ustuvor yo'nalishlar va kompleks chora-tadbirlar belgilandi. Ta'kidlash joizki: ushbu hujjat XMT, Jahon banki va BMT bolalar jamg'armasi tavsiyalari asosida ishlab chiqilgan.
Ko'rilgan chora-tadbirlar natijasida faqat so'nggi uch yil ichida nafaqa oladigan kam ta'minlangan oilalar soni to'rt baravar ko'payib, 1,9 millionga yetdi.kam ta'minlangan bolalarni parvarish qilish bo'yicha imtiyozlar qamrovi kengaytirildi. Nafaqa tayinlashda hisobga olingan bolalarning yoshi 14 yoshdan 18 yoshgacha oshiriladi. Uning hajmi o'rtacha 1,5 baravar oshdi va to'lov muddati 6 oydan 12 oygacha uzaytirildi. Ishsizlik nafaqasining eng kam miqdori 3,2 baravar oshirildi. Shuningdek, aholi bandligini ta'minlashga qaratilgan 20 dan ortiq yangi vositalar joriy etildi.
Agar 2018 yilda Davlat byudjetining ijtimoiy siyosatga sarf-xarajatlari 35 trillion so'mni tashkil etgan bo'lsa, 2023 yilda ular 129 trillion so'mdan oshdi. 2024 yilda bu miqdor 150 trln dan oshdi, bu rejalashtirilgan barcha byudjet xarajatlarining deyarli 50 foizini tashkil etadi.
"O'zbekiston-2030" strategiyasi asosiy ustuvorliklarni, shu jumladan fuqarolarning yuqori hayot sifatini va jamiyatning barqaror rivojlanishini ta'minlashni nazarda tutuvchi yana bir muhim hujjatdir. Strategiya BMTning 2030 yilgacha bo'lgan barqaror rivojlanish kun tartibiga mos keladi, shuningdek, O'zbekistonning barqaror rivojlanish bo'yicha milliy maqsad va vazifalarini qamrab oladi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, strategiyada belgilangan 100 ta maqsaddan 44 tasi (deyarli yarmi) ijtimoiy masalalarga bag'ishlangan: ta'lim, fuqarolarning sog'lig'ini saqlash, tegishli xizmatlar sifatini oshirish, qashshoqlikni kamaytirish, yoshlarni qo'llab-quvvatlash, sportni rivojlantirish, ma'naviy o'sishni ta'minlash va madaniy merosni ommalashtirish.
"O'zbekiston - 2030" strategiyasini amalga oshirish uchun 2024-yilgi (yoshlar va biznesni qo'llab-quvvatlash yili) Davlat dasturi loyihasi ishlab chiqildi. U o'n kun davomida keng jamoatchilik muhokamasiga qo'yildi. Ushbu davrda fuqarolar qariyb 4,5 ming taklif taqdim etdilar. 
So'nggi yillarda o'rnatilgan geribildirim mexanizmi, birinchidan, ushbu dasturni aholi bilan ochiq muhokama qilishga imkon beradi, ikkinchidan, dastur loyihasida ko'zda tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish bo'yicha takliflarni hisobga olgan holda, bu oxir-oqibat uning manzilliligi va samaradorligini oshiradi.
Davlat dasturi loyihasining miqdoriy tahlili shuni ta'kidlash imkonini beradi: u 240 ta aniq vazifadan iborat bo'lib, ularning 112 tasi (yoki deyarli 47 foizi) ijtimoiy sohaga bag'ishlangan. Ularni amalga oshirish uchun 250 ga yaqin amaliy choralar ko'zda tutilgan. 
Ular orasida: 43 ta Doo va 30 ta maktab qurilishi, 133 ta Doo va 518 ta maktab rekonstruksiya qilinishi. Ushbu chora-tadbirlar bolalarning qamrovini sezilarli darajada kengaytiradi. Bundan tashqari, 2024 yilda mamlakatning chekka hududlaridagi yuzta maktab o'quvchilari uchun avtobuslar ishga tushirilishi ko'zda tutilgan. 
Aholi o'rtasida surunkali kasalliklarni o'z vaqtida aniqlash maqsadida 18-40 yoshdagi 12,6 million fuqaroni tekshirish rejalashtirilgan. Buyrak kasalliklarini erta aniqlash bo'yicha 10 million kishini, shuningdek, onkogemotologik kasalliklarni erta aniqlash bo'yicha 3-18 yoshdagi 9,8 million bolani skrining qilish ko'zda tutilgan.
Tegishli e'tibor - va nogironligi bo'lgan shaxslar. Qabul qilingan ko'plab chora-tadbirlar bilan bir qatorda, loyiha zarur operatsiyalarni amalga oshirishga muhtoj bo'lgan ikki ming vatandoshga ko'maklashish, shuningdek, o'n ming nogiron ayollar va bolalarni zarur reabilitatsiya vositalari bilan ta'minlashni ham hisobga oldi.
Ayollarni ish bilan ta'minlash uchun 85 ming qizga kasb-hunar ta'limi, qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etish rejalashtirilgan. Bundan tashqari, 90 ming kishi uchun tadbirkorlik ko'nikmalarini o'qitish kurslarini tashkil etish ko'zda tutilgan. 
"Kelajak kasblari" loyihasini amalga oshirish doirasida 7,5 ming nafar ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlarga zamonaviy kasblar o'rgatiladi, bu esa ularning mehnat bozorida raqobatbardoshligini oshiradi. 
Loyihada jismoniy rivojlanishga alohida e'tibor qaratilgan. Shu nuqtai nazardan, joriy yilda mahallalarda 400 ta sport maydonchasi va boshqa ko'p narsalar qurilishi rejalashtirilgan.
Yuqoridagilar - bu samarali amalga oshirish "islohotlar-islohotlar uchun emas, balki inson uchun"ezgu g'oyani amalga oshirishga qaratilgan katta ishning faqat bir qismi.
Feruz Mirzaraximov.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Qonunchilik va huquqiy siyosat institutining ijtimoiy sohadagi Qonunchilik sektori mudiri.