O'zbekiston iqlim isishiga qarshi kurashning faol ishtirokchisi

Iqlim o'zgarishi XXI asrda insoniyatning barqaror rivojlanishi va farovonligi uchun eng jiddiy tahdidlardan biridir. Iqlim o'zgarishi bo'yicha hukumatlararo panel (IPCC) ma'lumotlariga ko'ra, yer yuzasining o'rtacha global harorati sanoatdan oldingi davrga nisbatan 1,1°C ga ko'tarilgan va atmosferadagi issiqxona gazlari kontsentratsiyasi rekord darajaga etgan.

IPCC hisobotida ta'kidlanganidek, haroratning ko'tarilishi butun insoniyat uchun jiddiy xavf tug'diradigan ekstremal ob-havo hodisalarining chastotasi va intensivligining oshishiga olib keladi. Mutaxassislar iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha turli takliflarni taklif qilmoqdalar, ular issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish va kengroq foyda olish uchun samarali yechim bo'lishi mumkin.
O'zbekiston, Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari singari, uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga, shuningdek, aholining xavfsizligi va farovonligiga tahdid soluvchi iqlim o'zgarishidan yuqori xavf ostida. Mamlakat kuchli erishga moyil bo'lgan tog ' muzliklaridan kelib chiqqan suv resurslariga bog'liq. Bundan tashqari, O'zbekiston cho'llanish, tuproq eroziyasi, o'rmonlar va yaylovlarning degradatsiyasi, iqtisodiyotning yuqori energiya sarfi va qayta tiklanadigan energiya manbalarining past ulushi bilan bog'liq muammolarga duch kelmoqda. O'zbekiston iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish bo'yicha milliy chora-tadbirlar va harakatlarni amalga oshirishga, shuningdek, ushbu sohadagi xalqaro hamkorlar bilan hamkorlikka alohida ahamiyat qaratmoqda.
O'zbekiston BMTning iqlim o'zgarishi to'g'risidagi asosiy konvensiyasi (RCC) va Parij kelishuvining ushbu sohadagi asosiy xalqaro hujjatlar bo'lgan tarafidir.
Birlashgan Millatlar tashkilotining iqlim o'zgarishi to'g'risidagi asosiy konventsiyasi (RCC) global isish va uning tabiat va insoniyat uchun salbiy oqibatlarini hal qilishda hamkorlik qilish maqsadida dunyoning 180 dan ortiq mamlakatlari tomonidan imzolangan xalqaro kelishuvdir. O'zbekiston 1993-yil 20-iyunda RKKGA qo'shilishi bilan iqlim o'zgarishini oldini olish va unga moslashish bo'yicha ko'p tomonlama sa'y-harakatlarda faol ishtirok etmoqda.
2017 yilda O'zbekiston RKIKGA qo'shimcha bo'lgan Parij bitimini imzoladi va global o'rtacha haroratning sanoatdan oldingi darajaga nisbatan 2°C dan past bo'lishini cheklashning umumiy maqsadini belgilab berdi. Parij kelishuvi doirasida O'zbekiston 2030 yilga kelib issiqxona gazlari chiqindilarini 2010 yildagi bazaviy darajadan 35 foizga kamaytirishga va'da berdi.
Ushbu maqsadga erishish uchun O'zbekiston energiya samaradorligini oshirish, qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish, o'rmonlar va biologik xilma-xillikni muhofaza qilish, suv resurslarini boshqarishni yaxshilash, qishloq xo'jaligini iqlim o'zgarishiga moslashtirish hamda bu jarayonda jamoatchilik xabardorligi va ishtirokini oshirishga qaratilgan qator loyiha va dasturlarni amalga oshirmoqda.
O'zbekiston, shuningdek, Konventsiya va Parij kelishuvini yanada rivojlantirish va amalga oshirish bo'yicha qarorlar qabul qilish uchun oliy organ bo'lgan RKIK (COP) tomonlarining konferentsiyalarida muntazam ishtirok etadi.
2021-yil noyabr oyida Glazgoda (Buyuk Britaniya) bo'lib o'tgan tomonlarning 26-konferensiyasida O'zbekiston o'rmonlar va yerdan foydalanish to'g'risidagi qo'shma deklaratsiyani qo'llab-quvvatladi, shuningdek, "yashil" kun tartibini ilgari surish va iqlim o'zgarishi jarayonlarini jilovlash bo'yicha xalqaro hamjamiyat bilan yanada hamkorlik qilishga tayyorligini bildirdi.
BMTning iqlim o'zgarishi to'g'risidagi asosiy konvensiyasini amalga oshirish doirasida O'zbekiston issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish va iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha o'z majburiyatlarini bajarish uchun katta sa'y-harakatlarni amalga oshirmoqda, quyidagi yo'nalishlarni o'z ichiga olgan iqlim o'zgarishi bo'yicha kompleks siyosat olib bormoqda:
1. Energiya samaradorligini oshirish va qayta tiklanadigan energiyani rivojlantirish.
O'zbekiston 2010-yilga nisbatan 2030-yilga borib YaIMning energiya sig'imini 50 foizga kamaytirishga, shuningdek, qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirishni jadallashtirishga va kelgusi 7 yil ichida elektr energiyasi ishlab chiqarish sohasidagi ulushini 5 foizdan 30 foizga yetkazishga intilmoqda. Buning uchun O'zbekiston issiqlik va gidroelektr stansiyalarini modernizatsiya qilish, energiya tejovchi texnologiyalar va uskunalarni joriy etish, quyosh, shamol va biomassa energetikasini rivojlantirish, ushbu sohada mutaxassislar va aholining xabardorligi va malakasini oshirish bo'yicha qator loyihalarni amalga oshirmoqda.
Faqat joriy yilning o'zida O'zbekiston umumiy quvvati 4300 megavatt bo'lgan qayta tiklanadigan energiya manbalarini ishga tushirishni rejalashtirmoqda. 
2. O'rmonlar va biologik xilma-xillikni muhofaza qilish va tiklash.
O'zbekiston o'rmonlar va biologik xilma-xillikning iqlim o'zgarishini yumshatish va unga moslashish hamda ekologik muvozanat, oziq-ovqat xavfsizligi, aholi salomatligi va farovonligini ta'minlash muhimligini tan oladi. O'zbekiston 2030 yilga kelib 2 milliarddan ortiq daraxt ekishni, shuningdek, 2030 yilga kelib mamlakat hududining 10 foizini qamrab olishi kerak bo'lgan alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar milliy tizimini yaratish va mustahkamlashni nazarda tutuvchi hududni ko'kalamzorlashtirish bo'yicha keng ko'lamli dasturni amalga oshirmoqda.
3. Suv resurslarini boshqarishni takomillashtirish va qishloq xo'jaligini iqlim o'zgarishiga moslashtirish.
O'zbekiston suv resurslarining cheklanganligi va beqarorligi sharoitida suv xavfsizligi va oziq-ovqat mustaqilligini ta'minlash, shuningdek, qishloq xo'jaligining atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish bo'yicha murakkab vazifalarga duch kelmoqda. Mamlakat suv resurslaridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilish, jumladan, irrigatsiya infratuzilmasini reabilitatsiya qilish, suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish, transchegaraviy suv oqimlari bo'yicha xalqaro hamkorlikni kuchaytirish hamda qishloq xo'jaligini iqlim o'zgarishiga moslashtirish bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda.
Jumladan, yangi O'zbekistonning 2022-2026 yillarga mo'ljallangan rivojlanish strategiyasida suv resurslaridan samarali foydalanish hisobiga kamida yetti milliard kub metr suvni tejash; suv xo'jaligi obyektlarida elektr energiyasi iste'molini kamaytirish; davlat-xususiy sheriklik asosida suv xo'jaligi obyektlarini boshqarish tizimini joriy etish bo'yicha vazifalar qo'yildi.
Ushbu sohadagi mintaqaviy hamkorlikning muhim mexanizmi joriy yilning 15 sentabr kuni Dushanbe shahrida ta'sischi davlat rahbarlari Kengashi bo'lib o'tgan xalqaro orollarni qutqarish jamg'armasi hisoblanadi. Yig'ilish davomida tomonlar tashqi investitsiyalarni jalb qilgan holda qo'shma loyihalar va dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish tarafdori bo'lishdi. O'zbekiston Respublikasi prezidenti Sh. M.Mirziyoyev, shuningdek, mfsga a'zo davlatlarning suvdan oqilona foydalanish sohasidagi hamkorligini kuchaytirishga chaqirib, uni jamg'arma faoliyatining ustuvor yo'nalishlaridan biri sifatida belgilab berdi.
4. Boshqa sohalarda barqarorlik va iqlim o'zgarishiga moslashishni kuchaytirish.
Iqlim o'zgarishi ta'sirini yumshatish va moslashtirish choralari bilan bog'liq faoliyat mamlakatning deyarli barcha sanoat strategiyalari, rejalari va rivojlanish dasturlarida aks etadi. Xususan, 2019-2028 yillar uchun qattiq maishiy chiqindilarni boshqarish strategiyasi, 2020-2030 yillarda qishloq xo'jaligini rivojlantirish strategiyasi, 2030 yilgacha atrof-muhitni muhofaza qilish kontseptsiyasi, 2020-2030 yillarda elektr energiyasini etkazib berish kontseptsiyasi va boshqalar.
Respublikada iqlim o'zgarishi oqibatlarini moslashtirish va yumshatish bo'yicha chora-tadbirlar muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda, shu jumladan Kioto protokoli doirasida sof rivojlanish mexanizmining 15 ta loyihasi amalga oshirildi. Ushbu loyihalar faoliyati davomida O'zbekistonda 15,3 ming tonna sertifikatlangan chiqindilarni qisqartirish muomalaga kiritildi va 24,4 million dollarlik xorijiy xususiy investitsiyalar jalb etildi.
Jahon banki hisobotiga ko'ra, 2030 yilga kelib mamlakatning kamida 8 million aholisi iqlim falokati xavfi yuqori bo'lgan hududlarda yashaydi. Mutaxassislarning ta'kidlashicha, iqlim o'zgarishining salbiy ta'sirini yumshatishga qaratilgan dasturlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish katta investitsiyalarni talab qiladi. Bunday moliyalashtirishning umumiy miqdori taxminan 60 milliard dollarni tashkil qilishi mumkin.
O'zbekiston global ekologik muammolarga qarshi kurashish bo'yicha ko'p tomonlama sa'y-harakatlarda faol ishtirok etmoqda. Jumladan, O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning joriy yil 19 sentabr kuni BMT bosh vazirining 78-sessiyasida so'zlagan nutqi respublika ekologik ofatlarning oldini olish va iqlim o'zgarishi oqibatlariga moslashishdan manfaatdor ekanini yana bir bor ko'rsatdi. Xususan, Global isish tufayli yuzaga kelgan global inqiroz kuchayib borayotgan bir paytda, Orol dengizi fojiasiga qarshi kurashni davom ettirayotgan Markaziy Osiyo tabiiy ofatlarga qarshi eng zaif mintaqalardan biriga aylanib borayotgani ta'kidlandi.
Joriy yilning 13-17 noyabr kunlari Samarqand shahrida BMTning cho'llanishga qarshi kurash bo'yicha Konvensiyasini amalga oshirishni ko'rib chiqish qo'mitasining 21-yig'ilishi bo'lib o'tdi, unda 196 mamlakat va Yevropa Ittifoqidan 500 ga yaqin delegat, fuqarolik jamiyati va ilmiy doiralar vakillari ishtirok etdi.
Kelgusi yilda bu yerda xalqaro iqlim forumi bo'lib o'tadi, unda BMT Bosh Assambleyasining Markaziy Osiyo mamlakatlarining iqlim tahdidlariga qarshi kurashish borasidagi sa'y-harakatlarini qo'llab-quvvatlash bo'yicha rezolyutsiyasi loyihasi muhokama qilinadi.
Bundan tashqari, O'zbekiston Respublikasi delegatsiyasi joriy yilning 1-2 dekabr kunlari Dubay shahrida bo'lib o'tadigan BMTning iqlim o'zgarishi bo'yicha doiraviy konvensiyasi tomonlarining 28-konferensiyasi doirasida iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish bo'yicha Butunjahon harakatlar sammitida ishtirok etadi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, ushbu forum xalqaro hamjamiyatning iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish va uning oqibatlarini yumshatish, shuningdek, "yashil" energiyaga o'tish sohasidagi sa'y-harakatlarini birlashtirishga yordam beradi.
Shu nuqtai nazardan, xalqaro iqlim kun tartibini amalga oshirish fonida O'zbekiston va BMTning iqlim o'zgarishi sohasidagi faol hamkorligi, shuningdek, O'zbekiston tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik muvozanatni saqlash sohasidagi uzoq muddatli siyosat mamlakatning ekologik muammolarni hal qilish zarurligini tan olishidan dalolat beradi.

Muhiddin Xashimov, 
O 'zbekiston Respublikasi TIV huzuridagi xalqaro munosabatlar axborot-tahlil markazi bo 'limi boshlig' i

Shahlo Umarova,
Xalqaro munosabatlar axborot-tahlil markazining yetakchi ilmiy xodimi
o ' zbekiston Respublikasi TIV huzuridagi