O'zbekiston saylov qonunchiligi takomillashtirilmoqda

O'zbekiston hayotida siyosiy partiyalar va fuqarolarimizning siyosiy faolligi rolini oshirish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Shu sababli, davlat hokimiyatini shakllantirish jarayonida ularning ishtirokini ta'minlash uchun aralash saylov tizimiga o'tish taklif etiladi. Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlar korpusining 50 foizi ko'pchilik ovoz bilan saylanishi nazarda tutilgan, ya'ni hozirgi kabi muayyan okruglarda eng ko'p ovoz olgan nomzodlar. Qolgan 50 foizi mutanosib ravishda saylanadi, ya'ni ma'lum bir shaxs uchun emas, balki partiyalar tomonidan taqdim etilgan ro'yxat asosida partiya uchun ovoz berish orqali.

Bunday saylov tizimida partiyalar muhim rol o'ynaydi. Ular aholi bilan munosabatlarini samarali va samarali qilishga harakat qilishadi. Partiya saylovchilarni o'z dasturining samaradorligiga ishontira olsagina ma'lum miqdordagi ovoz oladi. Bu jamiyatda siyosiy plyuralizmni ta'minlaydi.
Shu bois Qonunchilik palatasi deputatlari guruhi tashabbusi bilan "O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga saylov va referendum o'tkazish tartibini yanada takomillashtirishga qaratilgan o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida"gi Konstitutsiyaviy qonun loyihasi ishlab chiqildi.
Qonun loyihasida saylov kodeksiga va ettita qonunga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritilgan.
Birinchidan, "referendum yakunlari va davlat hokimiyatini tashkil etishning asosiy prinsiplari to'g'risida" gi konstitutsiyaviy qonunlardan, "o' zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to ' g 'risida" gi va saylov kodeksidan aralash saylov tizimiga o 'tishi munosabati bilan Qonunchilik palatasiga saylov o 'tkazish bo' yicha "hududiy bir mandatli okruglar bo 'yicha" so ' zlari chiqarib tashlanadi.
Ikkinchidan, saylov kodeksiga saylovlarning majoritar va mutanosib tizimini nazarda tutuvchi qoidalar kiritiladi. Xususan, saylov okruglari yetmish beshta hududiy bir mandatli va yagona saylov okruglariga bo'linadi. Bunday holda, O'zbekiston Respublikasining butun hududi partiya ro'yxati asosida Qonunchilik palatasiga saylov o'tkazish uchun yagona saylov okrugi hisoblanadi. Ya'ni, Qonunchilik palatasining 75 nafar deputati amaldagi majoritar tizim bo'yicha bir mandatli okruglardan, qolgan 75 nafari partiya ro'yxati asosida mutanosib tizim bo'yicha yagona okrugdan saylanishi belgilangan.
Shunisi e'tiborga loyiqki, partiya ro'yxatidagi kamida har uchinchi nomzod ayol bo'ladi. Bu gender tengligini ta'minlaydi va ayollarga o'z imkoniyatlarini ro'yobga chiqarishga imkon beradi.
Shuningdek, Markaziy saylov komissiyasi tomonidan e'lon qilingan siyosiy partiya dasturi va partiya ro'yxati uchastka komissiyalari joylashgan binolarda bo'lishi kerak bo'lgan materiallar ro'yxatiga kiritilgan.
Proporsional tizim asosida tashkil etilgan deputatlik o'rni chiqarilgan taqdirda, u tegishli siyosiy partiya tomonidan ro 'yxatdan o' tkazilgan, ammo mandatga ega bo 'lmagan partiya ro' yxatidan nomzodlar hisobidan to ' ldiriladi.
Kamida etti foiz olgan siyosiy partiyalar aniqlandi
Qonunchilik palatasiga saylovda yagona saylov okrugi bo'yicha ovoz berishda ishtirok etgan saylovchilarning ovozlari,
belgilangan tartibda mandat oling. Agar siyosiy partiyalarning hech biri saylovda ishtirok etgan saylovchilarning yetti foizdan kam ovozini to'plagan bo'lsa, unda saylovlar o'tkazilmagan deb hisoblanadi.
Shuningdek, o'rnatilgan
deputatlik o'rinlarini yagona saylov okrugi bo 'yicha saylovchilar ovozi asosida partiyalar o' rtasida taqsimlashning aniq tartibi. Bunday holda, mutanosib saylov tizimida etti foizlik chegaradan oshgan partiyalarga berilgan ovozlarning umumiy soni quyidagilarga bo'linadi 
75 o'rin va natijada olingan raqam tanlangan koeffitsientdir. Keyin har bir partiya uchun berilgan ovozlar soni ushbu saylov koeffitsientiga bo'linadi. Olingan raqam har bir partiyaga tayinlangan deputatlar soniga teng. Shuningdek, ba'zi deputatlik mandatlari taqsimlanmagan holda qoladigan toq son hosil bo'lgan taqdirda tartib ham ochib beriladi.
Uchinchidan, saylov kodeksiga saylov komissiyalarining vertikal tizimini hisobga oladigan qoidalarni, xususan "Markaziy saylov komissiyasi — hududiy saylov komissiyasi — tuman va shahar saylov komissiyasi — okrug saylov komissiyasi — uchastka saylov komissiyasi"ni kiritish taklif etiladi.
Bunday holda viloyat va Toshkent shahar saylov komissiyalari o'rniga hududiy saylov komissiyalarini tuzish nazarda tutiladi. O 'zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovini o' tkazish va Qonunchilik palatasi deputatlari saylovini o ' tkazish uchun okrug saylov komissiyalarini tuzish tartibidan voz kechish taklif etiladi.
Saylov komissiyalarining kasbiy faoliyatini ta 'minlash maqsadida hududiy saylov komissiyalarining uch nafargacha a' zolari faoliyatini doimiy asosda ta ' minlash belgilandi. Shuningdek, Markaziy saylov komissiyasining doimiy a'zolari soni yetti nafardan to'qqiz nafarga ko'payadi, uning a'zolari faoliyati esa jamoatchilik asosida to'xtatiladi. Ya'ni, Markaziy saylov komissiyasining barcha to'qqiz a'zosi doimiy ravishda ishlashga taklif qilinadi. Shu bilan birga, saylov komissiyalari a'zolarining ijtimoiy kafolati kuchaytirilmoqda. 
To'rtinchidan, saylov okruglarini shakllantirish qoidalari takomillashtirilmoqda. Xususan, amaldagi saylov kodeksi mahalliy Kengash saylovlari uchun okruglarning maksimal sonini belgilaydi, ammo okruglarning aniq sonini aniqlamaydi. Shuning uchun loyihada mahalliy Kengashlarga saylov o'tkazish uchun okruglar soni tegishli deputatlik o'rinlari soniga teng, deputatlik o'rinlari soni esa aholi soniga qarab belgilanadi.
Saylovchilar ro'yxatining dolzarbligi va aniqligini doimiy ravishda ta'minlash maqsadida saylov okruglari va uchastkalari har besh yilda bir marta tuziladi.
Xalq deputatlari Kengashiga saylov o'tkazish uchun yangi tashkil etilgan okruglar soni, Agar ilgari Markaziy saylov komissiyasi tomonidan aniqlangan bo'lsa, endi uni Senat belgilaydi. Bundan tashqari, agar ilgari okruglar yangi tashkil etilgan tuman, shahar mahalliy Kengashlariga saylov o'tkazish uchun xalq deputatlari viloyat Kengashi tomonidan tashkil etilgan bo'lsa, endi ular hududiy saylov komissiyasi tomonidan tashkil etiladi.
Beshinchidan, chet elda bo'lgan fuqarolarning mutanosib tizim bo'yicha Qonunchilik palatasi saylovlarida ovoz berishda ishtirok etishi taklif etiladi. Bu ularning siyosiy irodasini amalga oshirishni ta'minlaydi, ovozlarini ular bilan bog'liq bo'lmagan boshqa saylov okrugiga o'tkazilishining oldini oladi.
Oltinchidan, Qonunchilik palatasi va mahalliy Kengashlarga saylov natijalarini aniqlash tartibi takomillashtirilmoqda. Masalan, bir mandatli okruglarda deputatlar mutlaq emas, balki nisbiy ko'pchilik ovoz bilan saylanadi.
Ettinchidan, parlamentdagi siyosiy partiyalarning rolini yanada oshirishga qaratilgan normalar joriy etilmoqda.
Ma'lumki, partiya ro'yxati bo'yicha saylangan deputatlarning aniq saylov okrugi yo'q.
Bunday deputatlar va saylovchilar o'rtasidagi munosabatlarni shakllantirish uchun asosiy javobgarlik siyosiy partiyalar fraksiyalariga yuklanadi. Shuningdek, siyosiy partiyalar tomonidan ko'rsatilgan deputatlikka nomzodlar ro'yxati asosida saylangan deputatlarning saylovchilar bilan aloqasi tegishli ravishda siyosiy partiya fraksiyasi tomonidan belgilanadi.
Taklif etilayotgan mutanosib saylovlar tizimida, agar siyosiy partiyalar kamida etti foiz ovoz to'plasa, ular deputatlik o'rinlariga ega bo'ladilar. Shunga ko'ra, eng kam ovoz to'plagan va ko'p partiyaviylik tamoyiliga sodiq qolgan partiyalar uchun imkoniyat yaratish uchun Qonunchilik palatasida fraksiyalar tuzishi mumkin bo'lgan deputatlar soni to'qqizdan beshgacha kamayadi.
Sakkizinchidan, saylov komissiyalarining vakolatlari qayta ko'rib chiqilmoqda. Xususan, Konstitutsiyaga muvofiq vakolatlar
Markaziy saylov komissiyasiga mahalliy Kengashlarga saylovlarni tashkil etish va o ' tkazish, hududiy saylov komissiyalarini tashkil etish masalalari,
shuningdek, yangi tashkil etilgan viloyat Kengashiga saylov o'tkazish uchun saylov okruglari va boshqalar.
Okrug saylov komissiyasining saylov uchastkalari va uchastka komissiyalarini tashkil etish, tegishli okrug bo'yicha deputatlikka nomzodlarning ishonchli vakillarini ro 'yxatdan o' tkazish vakolatlari hududiy saylov komissiyalariga beriladi.
To'qqizinchidan, shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish uchun uchastka komissiyasi binosida joylashgan saylovchilar ro'yxatini faqat har bir saylovchining familiyasi, ismi, otasining ismi va tug'ilgan yili bilan cheklash taklif etiladi.
O'ninchidan, saylov qonunchiligiga kiritilgan o'zgarishlar asosida referendum to'g'risidagi Qonunchilik ham takomillashtirilmoqda. Xususan, "o' zbekiston Respublikasi referendumi to ' g 'risida" gi qonun bilan referendum okruglari va okrug komissiyalarini shakllantirish tartibi bekor qilinadi, okrug komissiyalarining vazifalari viloyat va Toshkent shahar hududiy saylov komissiyalariga berilishi taklif etiladi.
Saylov kodeksiga binoan, referendum paytida saylov uchastkalari referendum uchastkalari deb hisoblanadi.
Saylov kodeksining talablaridan kelib chiqqan holda, amaldagi cheklovlardan tashqari, referendum uchastka komissiyasining a'zolari siyosiy partiyalar a'zolari, deputatlar, senatorlar, viloyatlar, tumanlar va shaharlar hokimlari, ularning o'rinbosarlari, boshqa saylov komissiyalari a'zolari, sodir etilgan og'ir yoki o'ta og'ir jinoyatlar uchun sudlanganligi to'lanmagan yoki olib tashlanmagan fuqarolar bo'lishi mumkin emas.
Umuman olganda, ushbu Konstitutsiyaviy qonunning qabul qilinishi va referendum va saylovlar to'g'risidagi Qonunchilik muvofiqlashtiriladi
Konstitutsiya bilan yangi tahrirda Markaziy saylov komissiyasi, hududiy, tuman, shahar saylov komissiyalarining vakolatlari aniqlashtiriladi, Qonunchilik palatasi deputatlar korpusini shakllantirishning majoritar-proporsional shakliga asoslangan saylov tizimini joriy etish uchun huquqiy asos yaratiladi.