O'zbekiston parlamenti 2023 yil 30 aprelga respublika Konstitutsiyasiga o'zgartirishlar kiritish bo'yicha referendum o'tkazdi.  

Mamlakatimizning "O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi to'g'risida" gi asosiy qonuni loyihasi bo'yicha bo'lajak ovoz berish mamlakat taraqqiyotini kelgusi o'n yillar davomida belgilab beradi. 

Bu yil amaldagi Konstitutsiya kuchga kirganidan beri birinchi marta unga keng ko'lamli o'zgartirishlar kiritish rejalashtirilgan. Mamlakatning asosiy qonunining moddalari soni 128 dan 155 gacha oshadi, tuzatishlar bilan birga Konstitutsiya 65 foizga yangilanadi. 

Bu tuzatishlar Konstitutsiya u bilan bog'liq umidlarni oqlamagani uchun talab qilinmadi. Bundan farqli o'laroq, o'tgan zamon retrospektivasi 1992 yilda qabul qilinishi O'zbekiston uchun ulkan tarixiy ahamiyatga ega voqea bo'lganini juda yaxshi ko'rsatmoqda. Bu mamlakatning mustaqillik, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot va demokratiyani mustahkamlash yo'lidagi harakatini ta'minladi. Mamlakatning asosiy qonuni o'zining ijodiy salohiyatini tugatmadi.

Shu bilan birga, biz boshqasini ko'ramiz. O'ttiz yildan ortiq vaqt davomida davlat va ijtimoiy-siyosiy jarayonlar tubdan o'zgardi. Bu, ayniqsa, so'nggi 5-6 yil ichida mamlakatimizning rivojlanishiga nazar tashlasangiz, hayratlanarli.  O'zbekiston ko'p jihatdan boshqa davlatga aylandi. 

Bizning mintaqamizda va umuman dunyoda katta o'zgarishlar yuz berdi. Bunday dinamizm respublikamizning zamonaviy konstitutsiyaviy jarayonlarida ham aks etadi. 

Ma'lumki, har qanday amaldagi Konstitutsiya jamiyat va davlatdagi tub o'zgarishlarga sezgir va o'z vaqtida javob berishi kerak bo'lgan siyosiy va huquqiy hujjatdir. 

Shunday qilib, hayotning o'zi mamlakatning asosiy qonuniga tuzatishlar kiritish zarurligi masalasini kun tartibiga qo'ydi. 

O'zgarishlarning mohiyatini qisqacha ifoda etsak, ular ikki tomonlama muammoni hal qilishga qaratilgan: O'zbekistonning demokratik, huquqiy, ijtimoiy davlat sifatida yanada rivojlanishiga yangi turtki berish, unda fuqarolarning erkinliklari va huquqlari, inson qadr-qimmati, uning farovonligi eng yuqori qadriyat hisoblanadi, shuningdek, davlatning barqarorligi va yuzaga keladigan muammolarga javob berish qobiliyatini ta'minlash. 21-asrda mamlakatimiz oldida.

Shu nuqtai nazardan O'zbekiston tashqi siyosatiga alohida e'tibor qaratilmoqda. Xalqaro maydondagi hamkorlik O'zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, mamlakatning siyosiy va iqtisodiy xavfsizligini mustahkamlash bo'yicha qo'yilgan vazifalarni hal etishga yordam berishi kerak.

Shu bilan birga, konstitutsiyaviy normalar va tamoyillar eng muhim vazifalar, doimiy manfaatlar va qadriyatlarni ifoda etishning huquqiy shakli hisoblanadi. 

Shu munosabat bilan xalqaro munosabatlar bilan bog'liq tuzatishlar orasida jahon huquqining umume'tirof etilgan prinsiplari va normalarini O'zbekiston huquqiy tizimiga kiritishni nazarda tutuvchi yangiliklar mavjud. 

Shunday qilib, agar respublika tomonidan tuzilgan xalqaro shartnoma milliy qonunchilikka zid bo'lsa, unda shartnoma qoidalari qo'llaniladi.

O'zbekiston rahbarlik qilishni rejalashtirgan tashqi siyosat tamoyillariga "hududiy yaxlitlik"qo'shildi.

Konstitutsiyaning yangi tahriri loyihasining 19-moddasiga binoan inson huquqlari va erkinliklari xalqaro huquq normalariga muvofiq kafolatlanadi. Ushbu norma xalqaro huquqning umume'tirof etilgan normalarini to'g'ridan-to'g'ri qo'llash, ularni milliy qonunchilikka tatbiq etish imkonini beradi.

Agar Konstitutsiyaning amaldagi tahririda faqat O'zbekiston fuqarolari mamlakat bo'ylab erkin harakatlanish huquqiga ega bo'lsa, endi uni qonuniy ravishda davlatda bo'lgan har bir kishiga tarqatish taklif etiladi.

Hozirgi vaqtda O'zbekiston xalqaro maydonda tinchliksevar va ochiq davlat, global va mintaqaviy ishlarda ishonchli hamkor sifatida tasdiqlanmoqda. 

Toshkent suverenitetni mustahkamlash bo 'yicha mamlakatning milliy manfaatlariga javob beradigan proaktiv, ochiq, pragmatik va chuqur o'ylangan tashqi siyosat kursini amalga oshirish bo' yicha keng ko'lamli ishlarni amalga oshirmoqda. Xavfsizlik, hamkorlik va taraqqiyot sohasidagi global va mintaqaviy kun tartibini shakllantirish va amalga oshirishga salmoqli hissa qo'shmoqda.

Respublikaning tashqi siyosat strategiyasi xorijiy mamlakatlar bilan savdo-iqtisodiy hamkorlikni yo'lga qo'yish va xorijiy investitsiyalarni jalb etish sohasida yangi ahamiyat kasb etdi. 

Mamlakatda chuqur ijtimoiy-iqtisodiy va ijtimoiy - siyosiy islohotlarning keng ko'lamli dasturi amalga oshirilmoqda, bu esa O'zbekistonning 2035 yilga kelib dunyoning 50 ta iqtisodiy rivojlangan davlatlari qatoriga kirishiga yordam beradi. 

Ushbu maqsadga faqat jahon siyosiy-iqtisodiy va moliyaviy tizimiga muvaffaqiyatli izchil integratsiya qilish orqali erishish mumkin.

Bundan tashqari, jadal o'zgarib borayotgan global va mintaqaviy vaziyat sharoitida mamlakat uchun aniq natijalarga erishish maqsadida O'zbekistonning pragmatizm, tizimli tahlil asosida xalqaro tashabbuslarini yanada samarali va tizimli ravishda ilgari surilishini ta'minlash muhim ahamiyatga ega.

O'zbekistonning asosiy qonuniga o'zgartishlar kiritish maqsadga muvofiqligini tashqi siyosat qarashlari va diplomatik vositalar tuzilmasini uzoq muddatli manfaatlarga muvofiqlashtirish zarurati belgilaydi. 

Shunday qilib, ishonch bilan aytish mumkinki, O'zbekiston Konstitutsiyasiga bo'lajak referendum yakunlari bo'yicha tuzatishlarning amalga oshirilishi mamlakatning davlat mustaqilligini, uning xalqaro nufuzini mustahkamlashga, qulay tashqi muhitni shakllantirishga, O'zbekistonning barcha manfaatdor davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan do'stona va o'zaro manfaatli siyosiy va iqtisodiy munosabatlarini mustahkamlashga xizmat qiladi. 

 

Alisher Qodirov,

Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bo'lim boshlig'i 

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi