O'zbekiston Prezidentining islohotlari mamlakatni yanada kuchliroq va Markaziy Osiyoni barqaror qiladi

"Qo'shnilarimiz bilan o'zaro munosabatlarni chuqurlashtirish allaqachon davom etmoqda va ushbu vektorning davomi O'zbekistonni yanada kuchliroq, Markaziy Osiyo mintaqasi esa barqaror va barqaror qiladi", - deydi Markaziy Osiyo xalqaro instituti (Mica) bo'lim boshlig'i Sherzod Fayziyev. 
O'zbekiston Prezidentining 2022-yil dekabr oyida parlamentga yo'llagan maktubi o'tgan yilning asosiy siyosiy voqealaridan biri bo'lib, u nafaqat 2023-yil uchun barcha hokimiyat tarmoqlari faoliyatining eng muhim vazifalari va asosiy yo'nalishlarini belgilab berdi, balki kelgusi davr uchun O'zbekistonni yanada isloh qilish va modernizatsiya qilishning asosiy ustuvor yo'nalishlarini belgilab berdi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning nutqida yangi O'zbekiston qurilishi mavzusi Markaziy o'rinni egalladi, unda inson eng yuksak qadriyat, uning sha'ni va qadr-qimmati, huquq va erkinliklari, ko'p millatli xalqning erkin, obod va farovon hayoti ta'minlanishi lozim.
Davlat rahbari tomonidan belgilangan ustuvorliklar shuhratparast. So'nggi olti yil ichida amalga oshirilgan katta to'siqlarga qaramay, uning oldiga qo'yilgan vazifalar faqat jamiyat, fuqarolarimizning faol ishtirokida va, albatta, salohiyati yanada rivojlanishini talab qiladigan barcha tarmoq va hokimiyat darajalarining jadal samarali ishlashi bilan mumkin. 
Belgilangan maqsadlarni amaliy amalga oshirish doirasida mamlakatni belgilangan maqsadlarga erishish uchun sharoit yaratadigan siyosiy tizimning yangi modeliga o'tish zarurligi ta'kidlandi. Shu nuqtai nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev jamiyatning zamonaviy rivojlanishiga javob beradigan asosiy qonunni takomillashtirishni ustuvor vazifalardan biri deb atadi: "mamlakat taraqqiyotini yangi bosqichga ko'tarish uchun boshqaruv tizimini, qonunchilikni va jamiyatimizni o'zgartirish zarur. Agar biz buni qilmasak, aniq muammolarni sezmay qolsak, hayot va taraqqiyotdan orqada qolamiz. Biz inson manfaatlarini ta'minlash, uning sha'ni va qadr-qimmatini yuksak qadriyat sifatida hurmat qilish, yangi O'zbekistonni barpo etish vazifalariga to'liq mos keladigan bunday asosiy qonun kelajak avlodlarga xizmat qiladigan zamonaviy Konstitutsiyani ishlab chiqishimiz kerak".
Shubhasiz, O'zbekistonning 2022-2026 yillarga mo'ljallangan qabul qilingan yangi rivojlanish strategiyasini amalga oshirish va xalqni chinakam hurmat qiladigan adolatli davlat barpo etish uchun hokimiyat ishini yaxshilashga qaratilgan konstitutsiyaviy islohotlar zarur. Bunday holda, Konstitutsiyani jamiyatning zamonaviy haqiqatlari bilan uyg'unlashtirish ustuvor vazifa sifatida qaraldi.
Asosiy qonunni takomillashtirish bilan bog'liq keng muhokamalar va xalq bahslari doirasida uni o'zgartirish bo'yicha jami 220 mingdan ortiq takliflar qabul qilindi. Hujjat loyihasiga kiritilgan tuzatishlar, aslida, Konstitutsiyani to'liq qayta formatlash uchun barcha zarur va etishmayotgan qismlarni o'z ichiga olgan bo'lib, ular yangi voqelikka javob berishi va yangi vazifalar uchun keskinlashtirilishi kerak.
Fuqarolarning huquq va erkinliklarini to'ldirish va konkretlashtirish, hokimiyat va vakolatlar tizimini muvozanatlash, fuqaro va umuman jamiyatning to'laqonli rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni yaxshilashga qaratilgan ko'plab o'zgarishlar (Konstitutsiyaning 65 foizdan ortig'i) bilan bir qatorda, O'zbekiston tashqi siyosatining tamoyillari va yondashuvlarini shakllantirgan IV bob ham sifat jihatidan o'zgardi.
Konstitutsiyaning yangi tahririda "O'zbekiston davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki tomonlama va ko'p tomonlama munosabatlarni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosat olib bormoqda" degan tezis kiritilgan (18-modda).
Ushbu muhim va shu bilan birga printsipial xabarni asosiy qonunga integratsiyalashuvi tasodifiy emas va ko'p jihatdan dunyoning hozirgi holatini aks ettiradi, bu etakchi davlatlar o'rtasidagi ishonchsizlikning tez o'sishi, xalqaro siyosatning harbiylashtirilishi, munosabatlarni o'rnatishda kuchning ochiq namoyishi bilan tavsiflanadi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning o'tgan yili Samarqandda bo'lib o'tgan SHHT sammitida so'zlagan so'zlarini keltirish o'rinlidir. Keyin davlat rahbari insoniyat "tarixiy buzilish davrida, bir davr tugashi va boshqasi boshlanishi – bundan ham oldindan aytib bo'lmaydigan va noma'lum"ekanligini ta'kidladi.
Rivojlanayotgan qiyin sharoitlarda o'rnatilgan iqtisodiy va gumanitar aloqalar va shu bilan birga o'zaro bog'liqlikni yanada mustahkamlashga qaratilgan istiqbolli rejalar va loyihalar bilan birlashtirilgan mintaqaviy jamoalarning roli juda muhimdir.
Shu nuqtai nazardan, so'nggi yillarda barcha besh mamlakat – Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O'zbekistonning sa'y – harakatlari tufayli tez o'zgarib, barqarorlik, birlik va xalqaro sub'ektivlikka ega bo'lgan Markaziy Osiyo mintaqasi alohida e'tiborga loyiqdir.
Albatta, so'nggi yillarda Markaziy Osiyoda hamkorlikni jadallashtirish jarayonlariga turtki bo'lgan hal qiluvchi omil 2016 yilda Shavkat Mirziyoyev Prezident etib saylanganidan keyin rasmiylashtirilgan Toshkentning yangi tashqi siyosat kursi bo'ldi.
Parlamentga yo'llagan birinchi maktubida O'zbekiston rahbari ustuvorliklar ierarxiyasini belgilab, Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan munosabatlarni mustahkamlashni birinchi o'ringa qo'ydi. Ushbu yondashuv O'zbekistonning 2017-2021 yillarga mo'ljallangan qabul qilingan harakatlar strategiyasida yanada rivojlandi.
Ushbu hujjatda Toshkentning yaqin qo'shnilariga nisbatan ochiq va konstruktiv siyosat olib borish, mintaqaviy masalalar va muammolarni tenglik, manfaatlarni o'zaro hisobga olish va oqilona murosaga erishish asosida hal etish, O'zbekiston atrofida mintaqaning qoq markazida joylashgan mamlakat sifatida do'stlik va farovonlik, xavfsizlik va barqarorlik kamarini yaratish niyati belgilab berilgan.
Toshkentning tashqi siyosat yo'nalishidagi o'zgarishlar Markaziy Osiyo mintaqasida sog'lom siyosiy iqlimni shakllantirish uchun sharoit yaratdi va davlatlararo munosabatlarda ham, o'zaro munosabatlarning ko'p tomonlama formatlarida ham izchil va bir vaqtning o'zida tubdan yaxshilanishga olib keldi.  
O'zaro ishonch va yaxshi qo'shnichilik tamoyillariga asoslangan yangi siyosatni amalga oshirish ko'plab eski masalalar bo'yicha taraqqiyotga yordam berdi. Bu ko'p yillar davomida ziddiyatli mavzu bo'lgan va mintaqa mamlakatlari rivojlanishi uchun zarur bo'lgan loyihalar va tashabbuslarni sekinlashtirgan muammoli masalalarning aksariyatini olib tashlashga imkon berdi. 
So'nggi olti yil ichida O'zbekistonning Qozog'iston va Tojikiston bilan davlat chegaralarini huquqiy rasmiylashtirishni bosqichma - bosqich yakunlash uchun shart-sharoitlar yaratildi, O'zbekiston-Tojikiston va O'zbekiston-Qirg'iziston chegara punktlarida fuqarolar uchun o'tish punktlari tiklandi, Tojikiston bilan vizalar bekor qilindi, 90 - yillarning o'rtalarida to'xtatilgan temir yo'l, havo va yer usti transport aloqalari ishga tushirildi. Tovarlarni eksport qilish uchun koridorlar ochildi.
Bundan tashqari, investitsiyaviy hamkorlik faollashdi, savdo, sanoat, energetika, transport, qishloq xo'jaligi va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida muhim kooperatsiya loyihalarini amalga oshirish boshlandi. Agar savdo haqida gapiradigan bo'lsak, u 2,5 baravar oshdi. Qo'shma korxonalar soni 5 martadan oshdi – 312 dan 1600 gacha.
Bularning barchasi mintaqani yagona savdo-investitsiya va transport-kommunikatsiya maydonchasiga aylantirish uchun sharoit yaratdi. Iqtisodiyotning turli tarmoqlarida, avtomobilsozlikdan tortib qishloq xo'jaligi bilan yakunlanadigan sanoat kooperatsiyasi loyihalari amalga oshirilmoqda. Davlatlar mintaqalari o'rtasidagi aloqalar kengaymoqda, madaniy va gumanitar aloqalar chuqurlashmoqda.
Bugungi kunda barqaror Markaziy Osiyo allaqachon investitsiya faoliyati va iqtisodiy o'sishning muhim markazlaridan biriga aylanmoqda. Bir qator ekspertlarning hisob-kitoblariga ko'ra, so'nggi besh yil ichida mintaqa mamlakatlarining yalpi ichki mahsuloti 20 foizga o'sib, 340 milliard AQSh dollaridan oshdi.
Agar biz faqat O'zbekiston nuqtai nazaridan gapiradigan bo'lsak, mintaqa mamlakatlari bilan tovar ayirboshlash hajmi 7,4 milliard dollarga oshdi. Qo'shni mamlakatlarda ham xuddi shunday hamkorlik dinamikasi kuzatilmoqda.
Markaziy Osiyodagi umumiy o'zgarishlarning natijasi davlatlar tomonidan mintaqalararo masalalar bo'yicha kelishilgan pozitsiyalarni izchil ishlab chiqish va xalqaro joylarda - BMT, MDH, SHHT, Islom hamkorlik tashkiloti, iqtisodiy hamkorlik tashkiloti va boshqa joylarda yaqin muvofiqlashtirish bo'ldi. 
Ushbu o'zgarish tufayli so'nggi yillarda mintaqa mamlakatlari "Markaziy Osiyo plyus" - Evropa Ittifoqi, Hindiston, Xitoy, Rossiya, AQSh, Janubiy Koreya, Yaponiya, Arab davlatlari doirasida etakchi davlatlar va kuch markazlari bilan munosabatlarni o'rnatishga umumiy yondashuvni ishlab chiqdilar.
Albatta, O'zbekistonning ushbu jarayonlardagi roli katta ahamiyatga ega va shubha ostiga olinmaydi, buni xorijiy ekspertlar va mutaxassislarning ko'plab baholari tasdiqlaydi.
O'zbekiston Konstitutsiyasida tinchliksevar tashqi siyosat haqidagi tezisni birlashtirish nafaqat davlatning katta mas'uliyati va etukligini, balki mamlakatni umumiy tarix, yagona qadriyatlar, madaniyat va din birlashtirgan mintaqadagi qo'shnilari bilan hamkorlikni rivojlantirish istiqbollarini tushunishni ko'rsatadigan tub o'zgarish sifatida qaralishi kerak.
Darhaqiqat, O'zbekiston davlat ichida ham, Markaziy Osiyo makonida ham tizimli va fundamental o'zgarishlarni davom ettirishga muhtoj. Bu eng qiyin vazifa bo'lib, u Konstitutsiyaga o'zgartirishlar kiritish bilan cheklanmaydi, balki ulardan boshlanadi. 
Barkamol shakllangan maqsadlar va ularni izchil amalga oshirish butun mintaqaning barqaror rivojlanishida muhim omil bo'lib qolmoqda. Qo'shnilarimiz bilan o'zaro munosabatlarni chuqurlashtirish allaqachon davom etmoqda va ushbu vektorning davomi O'zbekistonni yanada kuchliroq qiladi, Markaziy Osiyo mintaqasi esa barqaror va barqaror bo'ladi. 
Sherzod Fayziyev,
markaziy Osiyo xalqaro instituti bo'lim boshlig'i.