Ўзбекистон рақамлаштириш йўлида: ютуқлар ва режалар

Коронавирус пандемияси барча афзалликларни очиб берди ва бутун дунё бўйлаб рақамлаштириш жараёнларини тезлаштирди. "Дооне" ахборот агентлиги мухбири хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенглик департаменти, шунингдек, ривожланиш стратегияси марказининг ташқи сиёсати раҳбари Фаррух Хакимов билан суҳбатлашди.

- Дарҳақиқат, рақамли трансформация жамиятни янада модернизация қилиш ва миллий иқтисодиётни global жараёнларга интеграциялаштириш салоҳиятига ега, - дейди експерт. - Шу нуқтаи назардан, амалга оширилаётган ислоҳотлар, шунингдек, янги Ўзбекистонни кейинги беш йилга ривожлантириш стратегияси доирасида мамлакатимизда асосий фаолият соҳаларини рақамлаштириш ва ҳақиқий ахборот жамиятини қуришга алоҳида еътибор қаратилмоқда.
Ўзбекистонда 2000-йиллар бошида ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) ни ривожлантириш ва рақамлаштиришга устувор еътибор қаратила бошланди. Мамлакатимизда 2013-2020 йилларда Ўзбекистон Республикасининг Миллий ахборот - коммуникация тизимини ривожлантириш бўйича комплекс дастур, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Миллий ҳаракатлар стратегияси, "Digital Uzbekistan-2030" стратегияси ва янги Ўзбекистон Республикасининг ривожланиш стратегияси ишлаб чиқилди. 2022-2026 йилларда миллий иқтисодиёт, саноат ва умуман жамиятда рақамли трансформацияни амалга оширишга қаратилган.
Хусусан, мамлакатимиз Марказий електрон ҳукумат хизмати–"ягона Интерактив Давлат хизматлари портали" ишга туширилиши билан бу соҳада, шунингдек, давлат секторига янги технологияларни жорий етишда сезиларли ютуқларга еришилмоқда.
Бундан ташқари, мамлакатнинг рақамли инфратузилмаси сезиларли даражада яхшиланди, катта миқдордаги ресурслар инвестиция қилинди, бу еса АКТ инфратузилмасини такомиллаштириш учун мустаҳкам асос яратди. Натижада, мамлакатимизда, Ўзбекистон Давлат статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2017-2021 йилларда ахборот-коммуникация соҳасида ялпи қўшилган қиймат 2 баробардан зиёд ошди ва 11,8 йилда 1 trillion сўмга (2021 миллиард Ақш долларидан ортиқ) етди.

Бундан ташқари, Ўзбекистонда ИТ парклари ташкил етилганидан буён саноатнинг експорт ҳажми 50 баробар ўсиб, 46 million долларга етди. Парк аҳолиси сони 147 дан 500 гача ошди, шунингдек, 300 дан ортиқ янги компаниялар очилди ва 8500 та юқори маошли иш ўринлари яратилди. Ҳозирги кунда АТ-паркларда 11 мингдан зиёд ёшлар меҳнат қилмоқда.
Мамлакатимизда оптик толали алоқа линияларининг умумий узунлиги 2017 йилдан буён сезиларли даражада ўсиб бормоқда. Масалан, 2017-2022 йилларда у деярли 6 баравар ошди ва 2022 йил январ ойида 118 минг километрга етди.
2017 йилдан бери халқаро тармоқларнинг умумий тармоқли кенглиги 28 мартадан ошди – 64,2 дан 1800 Гбит/с гача 2022 йил январ ойида.
2022 йил январ ойидан бошлаб Ўзбекистонда давлат бошқарувини ислоҳ қилиш ва рақамлаштириш натижасида давлат хизматларининг 56 фоизи интерактив давлат хизматлари портали орқали тақдим етила бошланди. Мамлакатнинг електрон ҳукумат платформасида давлат хизматлари сони (my.gov.uz ) 307 тага етди ва 1,3 million фуқаро бундай електрон давлат хизматларидан фаол фойдаланмоқда. Шу билан бирга, Ўзбекистонда интернетдан фойдаланувчиларнинг умумий сони 27,2 млн.кишига етди. 
Шу билан бирга, global пандемия таъсири остида ИТ соҳасидаги аниқланган заифликлар ва муаммолар туфайли ҳукумат миллий рақамлаштириш стратегиясини қайта кўриб чиқди ва модернизация қилди.
Ўзбекистон жамиятни ўзгартиришда рақамлаштириш қудратини еътироф етди. Шу муносабат билан давлатимиз раҳбарининг 5 йил 2020 октябрдаги фармонида "рақамли Ўзбекистон – 2030"стратегияси тасдиқланди. Ҳужжатга кўра, йиғимлар ва жарималар кўринишидаги барча давлат мажбурий тўловлари кўрсатилаётган онлайн тўлов хизматлари орқали амалга оширилади. Бундан ташқари, ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг турли соҳаларида 400 дан ортиқ ахборот тизимлари, електрон хизматлар ва бошқа дастурий маҳсулотлар автоматик равишда амалга оширилади.
"Digital Uzbekistan – 2030" стратегияси иккита дастурни тасдиқлашни назарда тутади: ҳудудларни рақамлаштириш ва тармоқларни рақамлаштириш, шунингдек уни 2020-2022 йилларда амалга ошириш бўйича йўл харитаси. Шундай қилиб, иккита ёндашув кўриб чиқилади: ҳудудий ва тармоқ. Шубҳасиз, бу рақамли инфратузилмани ривожлантириш, електрон ҳукумат, миллий рақамли технологиялар бозори, ахборот технологиялари соҳасида таълим ва малака ошириш каби устувор йўналишларни ўз ичига олган ҳужжатнинг енг кенг қамровли ва самарали бажарилишини таъминлайди.
Digital Uzbekistan – 2030 стратегиясини муваффақиятли амалга оширишнинг енг муҳим шартлари ва кафолатлари молиялаштиришни таъминлаш ва аҳолининг рақамли саводхонлигини оширишдан иборат. Шу муносабат билан, ҳужжатга мувофиқ, ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги бошқа тегишли давлат органлари билан биргаликда 2022 йил охирига қадар мактабгача таълим, соғлиқни сақлаш ва умумтаълим мактабларини рақамлаштиришни якунлаш чораларини кўради.
"Digital Uzbekistan 2030" шунингдек, бошқа миллий стратегик ҳужжатлар ва дастурларни амалга оширишга ўз ҳиссасини қўшади ва биринчи навбатда Бмтнинг 2030 йилгача бўлган барқарор ривожланиш мақсадлари соҳасидаги миллий мақсад ва вазифаларга, шунингдек янги Ўзбекистоннинг 2022-2026 йилларга мўлжалланган ривожланиш стратегиясига еришиш учун муҳимдир.
Мамлакатнинг янги ривожланиш стратегиясида давлат хизматлари; суд тизими; ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари; транспортни бошқариш тизими; соғлиқни сақлаш тизими; ижтимоий хизматлар; банк ва қишлоқ хўжалиги тармоқлари ва миллий иқтисодиётнинг бошқа асосий йўналишлари каби бир қатор муҳим соҳаларни рақамлаштириш белгиланди.
Хусусан, Ўзбекистон електрон ҳукуматини такомиллаштириш ва електрон давлат хизматлари улушини 100 фоизга етказиш, Давлат хизматларини кўрсатиш учун mobil идентификатор-идентификация тизимини жорий етиш, "фуқароларнинг рақамли паспорти" ва рақамли ҳокимият лойиҳасини жорий етиш давлат бошқарувини рақамлаштиришга устувор аҳамият берилди ва маъмурий процедураларни Марказий ва маҳаллий даражада оптималлаштириш.
Барқарор ўсиш суръатларини сақлаб, 2030 йилга келиб аҳоли жон бошига ЯИМ 4000 долларни ташкил етиши ва ўртача даромаддан юқори бўлган мамлакатлар гуруҳига кириши режалаштирилган. Шу муносабат билан, рақамли иқтисодиётнинг ривожланиши 2,5 йил охирига келиб унинг улуши камида 2026 баравар кўпайиши билан ҳам асосий ҳайдовчи сифатида аниқланади. Шу билан бирга, дастурий маҳсулотлар ишлаб чиқариш ҳажмини 5 баравар, експортини еса 10 баравар, 500 million долларгача ошириш, шунингдек, иқтисодиётнинг Реал секторида ишлаб чиқариш ва операцион жараёнларни рақамлаштириш даражасини – молиявий ва банк секторлари-70% гача. Бундан ташқари, шаҳарсозлик ва қурилишни рақамлаштиришга, уларни "ақлли шаҳар" концепцияси доирасида ривожлантиришга устувор аҳамият берилади.
Албатта, рақамли технологиялар пандемиядан кейинги тикланишда, шунингдек барқарор иқтисодиётни қуришда Марказий рол ўйнайди. Шунинг учун ривожланган рақамлаштириш ва рақамли трансформация Ўзбекистон каби ривожланаётган мамлакатлар учун асосий устувор вазифаларга айланиши керак. Сўнгги ўн йил ичида мамлакат рақамлаштириш ва Актни ривожлантириш, айниқса електрон давлат хизматларини кўрсатиш соҳасида улкан натижаларга еришди. Шу билан бирга, Жанубий Корея, Россия, Естония, Хитой билан давом етаётган ҳамкорлик билан бир қаторда, Германия, Буюк Британия, Ақш, Сингапур, Япония каби технологик жиҳатдан ривожланган давлатларни мамлакатнинг ИТ соҳасига жалб етиш, халқаро шериклар географиясини диверсификация қилиш зарур. Рақамли екотизим, ИТ инфратузилмаси ва електрон хизматларга инвестициялар миллий иқтисодиётни янада модернизация қилишга ёрдам беради ва барча соҳаларда инклюзив ўсишни тезлаштиради.