O'ZBEKISTONDA DINIY BAG'RIGIMIZLIK VA DINLARARA RIZO'LIK

Mustaqillik e’lon qilinishi va O‘zbekiston hukumatining demokratik g‘oyalarga sodiqligi ijtimoiy taraqqiyotning dunyoviy yo‘lini tanlashi bilan birga, umuman dinlar, xususan, diniy guruhlarning mavjudligi uchun teng huquqiy shart-sharoitlarni bosqichma-bosqich yaratib berdi.

Diniy sohada tegishli davlat organlari va fuqarolik jamiyati institutlari tomonidan amalga oshirilayotgan bunday keng ko‘lamli ishlar fuqarolarning konstitutsiyaviy kafolatlangan vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash, diniy plyuralizm, bag‘rikenglik, konfessiyalararo muloqotni mustahkamlashga qaratilgan.
2018-yil dekabr oyida BMT Bosh Assambleyasi tomonidan “Ma’rifat va diniy bag‘rikenglik” nomli maxsus rezolyutsiya qabul qilingani mazkur hamkorlikdagi ishlarning salmoqli natijasidir.
Rezolyutsiyaning qabul qilinishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida ilgari surilgan tashabbusning amaliy ijrosi bo‘ldi. Taklif etilayotgan rezolyutsiyaning asosiy maqsadi “hammaning ta’lim olish imkoniyatini ta’minlash, savodsizlik va jaholatga barham berish”dir.
Shunisi e'tiborga loyiqki, rezolyutsiya nafaqat BMTga a'zo barcha davlatlar tomonidan bir ovozdan qo'llab-quvvatlandi, balki 50 dan ortiq davlat homiyligida ham qabul qilindi. Bu dolzarblikning xalqaro hamjamiyat tomonidan yuksak e’tirof etilganidan dalolatdir va O‘zbekiston Prezidenti tashabbusining o‘z vaqtida amalga oshirilishi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda ko‘plab sohalarda, jumladan, diniy ta’lim sohasida jiddiy o‘zgarishlar amalga oshirilib, keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirildi.
Diniy sohadagi faoliyatni yanada takomillashtirishga qaratilgan qator qonun hujjatlari qabul qilindi.
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi islom dinini chuqur o‘rganishga ko‘maklashish va uning ilmiy asoslarini o‘rgatish maqsadida tashkil etilgan. Akademiya dunyoviy va diniy bilimlarni o‘rgatish, Qur’on tafsiri, islom qonunlari, diniy aqidalar va hadislar bo‘yicha malakali kadrlar tayyorlashga ixtisoslashgan. O‘zbekistonda milliy-diniy qadriyatlarni tiklash, buyuk ajdodlarining boy ilmiy-ma’naviy merosini o‘rganish va targ‘ib etish, jamiyatda diniy bag‘rikenglikni mustahkamlashning o‘ziga xos mexanizmlari hayotga tatbiq etilgan. Islom sivilizatsiyasi markazi hamda Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Bahouddin Naqshbandiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari tashkil etildi.
Diniy sohada amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohot va o‘zgarishlar natijasida Buxoro shahridagi Mir Arab oliy madrasasi, Samarqand shahridagi Hadis ilmi maktabi, Termiz shahrida Imom Termiziy madrasasi, Imom Termiziy islom instituti o‘z faoliyatini boshladi.
Shuningdek, Oʻzbekiston musulmonlari idorasi huzurida “Vaqf” xayriya jamoat fondi tashkil etildi. Masjidlar, muqaddas ziyorat va ziyoratgohlar va boshqa obektlarni rekonstruksiya qilish ishlarini moliyalashtirish, moddiy-texnik ta’minlash, ushbu soha xodimlarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uning vazifalariga kiradi. Jamg‘arma endilikda uchta hisob raqamiga qo‘yilgan mablag‘larni boshqarish imkoniyatiga ega: xayriya, vaqf va zakot (ushr, fidya, fitr).
Qabul qilingan qonun hujjatlariga muvofiq, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita faoliyatini yanada takomillashtirish maqsadida qo‘mitaning jamoatchilik maslahat organi sifatida faoliyat yurituvchi Konfessiyalar bo‘yicha kengashning yangi tarkibi tasdiqlandi.
Kengash faoliyati mamlakatimizda diniy e’tiqod erkinligini ta’minlash, diniy tashkilotlar va dindorlarning huquqlarini hurmat qilish bilan uzviy bog‘liqdir. Mamlakat rahbariyati tomonidan diniy oqimlarning huquq va erkinliklarini himoya qilish va yanada mustahkamlash borasida ko‘rilayotgan chora-tadbirlar doirasida Kengash a’zolarining tashabbuslari to‘liq amalga oshirilmoqda.
Mamlakat rahbariyati tomonidan ko‘rilgan chora-tadbirlarning ahamiyati va o‘z vaqtida ko‘rilgani 2022-yil 16-20-may kunlari Toshkent, Samarqand va Buxoroda “Deklaratsiyalar muloqoti” xalqaro forumining o‘tkazilishiga xizmat qildi. Mazkur tadbir O‘zbekistonda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan 2018-yilda qabul qilingan BMT Bosh Assambleyasining “Ma’rifat va diniy bag‘rikenglik” maxsus rezolyutsiyasida mustahkamlangan tamoyil va qoidalarni amaliy hayotga tatbiq etish borasidagi tizimli va izchil sa’y-harakatlarning bir qismi bo‘ldi.
BMT Bosh Assambleyasining 76-sessiyasida mazkur forum yakunlari bo‘yicha qabul qilingan “Buxoro deklaratsiyasi” BMTning rasmiy hujjati sifatida e’tirof etilgani, ayniqsa, e’tiborga molik. Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy hujjati sifatida hujjat olti tilga tarjima qilingan va BMTga a'zo davlatlar, shuningdek, tashkilotning ixtisoslashgan muassasalari o'rtasida tarqatilgan.
Xalqaro forumning ikkinchi bosqichi 2025-yil 10-13-sentabr kunlari AQShning bir qancha nodavlat notijorat tashkilotlari ko‘magida bo‘lib o‘tdi. Ishtirokchilar Samarqand shahrida ham bo‘lib, ayni paytda rekonstruksiya qilinayotgan Imom Buxoriy majmuasi faoliyati bilan tanishdi.
O‘zbekistonda dindorlarning diniy hayoti bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan alohida sanalar mavjud: 30 iyulda nishonlanadigan “Xalqlar do‘stligi kuni” va 16 noyabrda nishonlanadigan “Xalqaro bag‘rikenglik kuni”.