Eldor Oripov: Markaziy va Janubiy Osiyo tutashgan joyda joylashgan qadimiy Termiz azaldan mintaqalararo bogʻlanishning “tugun nuqtasi” boʻlib xizmat qilgan

Bugun ertalab Termiz shahrida “Tinchlik, doʻstlik va farovonlik umumiy makonini barpo etish” mavzusida Markaziy va Janubiy Osiyo oʻrtasidagi bogʻliqlik boʻyicha Termiz muloqotining birinchi sessiyasi boshlandi.

O‘zbekiston Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti (IShID) direktori Eldor Aripov o‘zining tabrik so‘zida forumning Termiz shahrida o‘tkazilishi ramziy ma’noga ega ekanini alohida ta’kidladi. “Markaziy va Janubiy Osiyo tutashgan joyda joylashgan bu qadimiy shahar azal-azaldan mintaqalararo bogʻlanishning “tugun nuqtasi” boʻlib xizmat qilgan”, — dedi ekspert.
Shuningdek, u Termiz zardushtiylik, buddizm, nasroniylik va islom anʼanalari tugʻilib, rivojlangan madaniyatlararo va diniy muloqot markazi ekanligini qoʻshimcha qildi. Shahar Yunon-Baqtriya va Kushon podsholiklari kabi qadimiy davlatlar oʻrtasida joylashgan boʻlib, Temuriylar davrida gullab-yashnagan, yirik savdo, hunarmandchilik va ilmiy-maʼrifiy markazga aylangan.
Bundan tashqari, ekspertning taʼkidlashicha, Hindiston va Markaziy Osiyoni bogʻlovchi qadimiy Shimoliy savdo yoʻli Termiz orqali oʻtgan. Bugungi kunda shahar faol ravishda modernizatsiya qilinmoqda va O‘zbekistonning janubiy darvozasi rolini tiklamoqda, yana Markaziy va Janubiy Osiyoni bog‘lovchi muhim bo‘g‘inga aylanmoqda.
– Termizning boy tarixiy merosi hamkorlikning yagona makonini shakllantirish uchun mustahkam zamin yaratadi, umumiy rivojlanish uchun yangi strategik imkoniyatlar ochadi, – dedi u.
Eldor Aripov ushbu g‘oyani ishlab chiqar ekan, Termiz muloqotini o‘tkazish muhimligini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, “global beqarorlik sharoitida barcha tomonlarning hurmati va teng ishtirokiga asoslangan erkin va konstruktiv muloqot har qachongidan ham muhim”.
Shu mantiqdan kelib chiqqan holda ekspert 2021-yil iyul oyida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan “Markaziy va Janubiy Osiyo: mintaqaviy o‘zaro bog‘liqlik” mavzuida yuqori darajadagi xalqaro konferensiya o‘tkazilganiga oydinlik kiritdi. Qiyinchiliklar va imkoniyatlar” mavzusida 2022-yilda BMT tegishli rezolyutsiyani qabul qildi.Bu qadamlar hamkorlik va tarixiy aloqalarni qayta tiklashga asoslangan yangi mintaqaviy kun tartibiga asos soldi.
“Bugungi kunda buning uchun barcha zarur sharoitlar jamlangan, – dedi Aripov. Markaziy Osiyoda Janubiy Osiyo bilan hamkorlikni chuqurlashtirish bo‘yicha mustahkam konsensus yuzaga keldi, buni CASA-1000, TAPI va Transafg‘on yo‘lagi loyihalarini qo‘llab-quvvatlash dalolat beradi.
Bundan tashqari, ISMI direktori Afgʻoniston asta-sekin oʻzgarib borayotgani va uning atrofida tinchlik va hamjihatlikda yashashga intilayotganini taʼkidladi. Mamlakatning mintaqaviy aloqalarga, jumladan, Markaziy Osiyo bilan to‘liq integratsiyalashuvidan manfaatdorligi ikki mintaqa o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni mustahkamlash uchun tarixiy imkoniyatni ochib beradi.
Eldor Aripov Markaziy va Janubiy Osiyo o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik haqida gapirar ekan, so‘nggi yillarda uning izchil rivojlanib borayotgani, bu jarayonda iqtisodiy kun tartibi muhim o‘rin tutayotganini ta’kidladi. O‘tgan yil yakunlariga ko‘ra, o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi besh milliard dollardan oshdi. Biroq, uning so'zlariga ko'ra, bu ko'rsatkichlar juda oddiy bo'lib qolmoqda va mintaqalar ega bo'lgan ulkan salohiyatga mos kelmaydi.
Ekspert iqtisodiy hamkorlikni sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish uchun savdo tartib-qoidalarini yanada soddalashtirish, transport yo‘laklarining ko‘p variantli tizimini yaratish va energetika infratuzilmasini rivojlantirishni muhim deb hisoblaydi.
Shu munosabat bilan “Transafg‘on yo‘lagi” qurilishi loyihasini tezkorlik bilan amalga oshirishning strategik ahamiyatiga alohida e’tibor qaratildi. Uning amalga oshirilishi mintaqa davlatlariga Hind okeani portlariga eng qisqa muddatda chiqish imkonini berishi hamda Janubiy Osiyoni Markaziy Osiyo, Rossiya, Xitoy va Yevropa bozorlari bilan bog‘lashi ta’kidlandi”.
Ekspert “Termiz muloqoti” mintaqalar ravnaqi yo‘lida hamkorlik tamoyiliga asoslangan, ziddiyatlar va qarama-qarshiliklardan xoli munosabatlarning yangi paradigmasini taklif qilishiga umid bildirdi.
Shu nuqtai nazardan, ISMI direktori o‘z nutqini yakunlar ekan, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning “Markaziy va Janubiy Osiyoning tarixiy-tsivilizatsiyaviy hamjamiyati, mamlakatlarimiz va xalqlarimiz manfaatlarining uyg‘unligi umumiy farovon kelajakni barpo etishimiz mumkin bo‘lgan mustahkam poydevor bo‘lib, mustahkam hamkorlik va samarali mintaqaviy aloqalarsiz mamlakatlarimiz oldida turgan bugungi qiyinchiliklarni yengib o‘ta olmasligimizni anglash vaqti keldi”, degan so‘zlarini keltirib o‘tdi.
Eslatib oʻtamiz, 19—21-may kunlari Termiz shahrida “Tinchlik, doʻstlik va farovonlik umumiy makonini barpo etish” mavzusidagi Markaziy va Janubiy Osiyo oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqlik boʻyicha Termiz muloqotining birinchi sessiyasi boʻlib oʻtmoqda.
Tadbir ISMI, O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi hamkorligida tashkil etildi.

Forum Markaziy va Janubiy Osiyo, Yevropa, MDH, Osiyo Tinch okeani, Amerika va Yaqin Sharqdan 200 ga yaqin ishtirokchilarni jamladi. Ular orasida siyosiy va iqtisodiy doiralar, ishbilarmon doiralar, moliya institutlari, xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar vakillari, shuningdek, dunyoning tahliliy va tadqiqot markazlarining taniqli ekspertlari bor.