Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish-SHHT mamlakatlari hamkorligining ustuvor yo'nalishlari

Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalariga muhim ahamiyat berib, ularni barqaror rivojlanishning asosiy elementlaridan biri deb biladi.

SHHT tomonidan qabul qilingan ta'sis hujjatlarida — Shanxay deklaratsiyasi (2001) va Nizom (2002) — hamkorlikning asosiy maqsadlaridan biri ekologik sohadagi o'zaro ta'sirdir.
Shuni ta'kidlash kerakki, atrof-muhitni muhofaza qilish mavzusi ShHTning xavfsizligi va barqaror rivojlanishi bilan bevosita bog'liq bo'lib, tashkilotning barcha yakuniy hujjatlariga kiritila boshlandi. Masalan, ShHTga a'zo davlatlarning 2007 yil 16 avgustdagi uzoq muddatli yaxshi qo'shnichilik, do'stlik va hamkorlik to'g'risidagi shartnomasida tomonlar atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik xavfsizlikni ta'minlash, atrof-muhitni oqilona boshqarish sohasida hamkorlikni rivojlantirayotgani, ushbu sohalarda maxsus dasturlar va loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish bo'yicha zarur choralarni ko'rayotgani alohida moddada mustahkamlangan. 
Hozirgi bosqichda ShHTning atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi faoliyati 2005 yilda Qingdao shahrida (XXR) bo'lib o'tgan sammitda qabul qilingan atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi hamkorlik kontseptsiyasi doirasida amalga oshirilmoqda. Bu sohada amaliy hamkorlik qilishga qaratilgan birinchi ramka hujjati bo'ldi. Uning asosiy maqsadi "ekologik muvozanatni saqlash, qulay ekologiya va iqtisodiyotning ekologik rivojlanishini ta'minlash orqali keng qamrovli, birgalikdagi va barqaror xavfsizlikka"erishishdir. Hujjat ustida ishlash O'zbekiston tomoni tomonidan boshlangan. Kontseptsiya qabul qilingandan so'ng, uni amalga oshirish bo'yicha chora-tadbirlar rejasi tasdiqlandi.
Belgilangan kun tartibini ilgari surish bo'yicha amaliy ishlarni amalga oshirish uchun 2014 yilda Xitoy hukumati ko'magida SHHT atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha hamkorlik markazi tashkil etildi. 2019 yilda SHHT shaharlarining ekologik farovonligini rivojlantirish bo'yicha maxsus dastur qabul qilindi, u atrof-muhit ifloslanishining oldini olish, iqlim o'zgarishini moslashtirish va yumshatish, megapolislarning ekologik xavfsizligini ta'minlash, chiqindilarni boshqarish va boshqalarga qaratilgan. Tegishli bo'limlar rahbarlarining yig'ilishi, shuningdek atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari bo'yicha ekspert ishchi guruhi kabi ish mexanizmlari doimiy ravishda ishlay boshladi.
Atrof-muhitni muhofaza qilish kun tartibini ilgari surish maqsadida ShHTga a'zo davlatlar doimiy ravishda yangi tadbirlarni boshlaydilar. Xususan, Xitoy atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha hamkorlik shartnomasini ishlab chiqishni, atrof-muhitni rivojlantirish institutini, axborot almashish platformasini va SHHT ekologik innovatsiyalar bazasini yaratishni ilgari surmoqda. Qozog'iston tashkilotga a'zo mamlakatlarning ekologik muammolari reestrini tuzish, SHHT ekotizimining raqamli xaritasini ishlab chiqish, Orol dengizining qurigan tubini fitolesomelioratsiya qilish va alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar va ekologik turizmni rivojlantirish bo'yicha dasturni qo'llab-quvvatlaydi. Tojikiston xalqaro muzliklarni himoya qilish jamg'armasini, O'zbekiston — ShHTning "yashil kamar" dasturini va Orol mintaqasining ekologik muammolarini har tomonlama hal qilishni qo'llab-quvvatlashga chaqirmoqda (BMT ga qarori doirasida). Hindiston innovatsiyalar va startap ekotizimlari bo'yicha ishchi guruh tuzishni taklif qilmoqda.
ShHTga a'zo davlatlar atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish, "yashil" iqtisodiyotning ulushini oshirish bo'yicha qo'shma loyiha va dasturlarni amalga oshirish maqsadida xalqaro institutlar bilan faol muloqot o'rnatish niyatida.
Shunday qilib, masalaning dolzarbligiga asoslanib, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish mavzusi Samarqandda bo'lib o'tadigan SHHT sammiti kun tartibida muhim o'rin tutadi.

Markaziy Osiyo xalqaro instituti bo'lim boshlig'i Sh. Fayziyev,
MitSa bosh ilmiy xodimi N. Xasanov