GCC – Markaziy Osiyo: Mintaqaviy diplomatiyaning yangi modeli

Xalqaro ekspertlar hamjamiyati zamonaviy dunyoda mintaqaviy diplomatiya rolining o‘zgarishini diqqat bilan kuzatib bormoqda. Turli mintaqalar o‘rtasidagi diplomatik muloqot nafaqat xalqaro aloqalarni mustahkamlash, balki davlatlarning o‘zaro bog‘liqligi ortib borayotgan sharoitda global muammolarni samarali hal etishning asosiy vositasiga aylanmoqda.

Shu nuqtai nazardan, Fors ko'rfazi hamkorlik kengashi (GCC) va Markaziy Osiyo davlatlari (MO) o'rtasidagi hamkorlik formati mintaqalararo o'zaro hamkorlikning o'ziga xos modelini ifodalaydi. Bu formatning o‘ziga xosligi shundaki, u ikkita geostrategik muhim mintaqani birlashtiradi, ularning har biri o‘ziga xos rivojlanishga ega, lekin ayni paytda chuqur tarixiy, madaniy va diniy aloqalarga ega.
Diplomatik munosabatlarning tarixiy istiqboli
Ikki ming yildan ortiq davom etgan Markaziy Osiyo va Arabiston yarim oroli oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar bir qancha muhim oʻzgarishlarni boshdan kechirdi.
Miloddan avvalgi 2-asrda vujudga kelgan Buyuk Ipak yoʻli mintaqalar oʻrtasidagi barqaror iqtisodiy aloqalarning birinchi tizimini yaratdi. Oʻrta Osiyo davlatlari Xitoy shoyi va Samarqand qogʻozidan tortib arab isiriqlari va zargarlik buyumlarigacha boʻlgan tovarlar almashinadigan asosiy tranzit punktlari boʻlib xizmat qilgan.
8-asrda islomning tarqalishi bu o'zaro ta'sirga ma'naviy va intellektual o'lchov berdi. Samarqand, Buxoro va boshqa shaharlar islom olamining ilmiy markazlariga aylandi. Oʻrta Osiyoning atoqli allomalari al-Buxoriy, al-Xorazmiy, Ibn Sinolar butun islom sivilizatsiyasi uchun asos boʻlgan asarlar yaratdilar.
16-asrdan geosiyosiy oʻzgarishlar va dengiz savdo yoʻllarining ochilishi tufayli anʼanaviy aloqalar zaiflashdi. 20-asrda Sovet izolyatsiyasi mintaqalarni bir-biridan yanada uzoqlashtirdi.
1991 yilda Markaziy Osiyo davlatlarining mustaqillikka erishgani munosabatlarda yangi sahifa ochdi.
Diplomatik muloqotni shakllantirishning asosiy bosqichlari
GCC va Markaziy Osiyo oʻrtasida tizimli diplomatik muloqotni shakllantirish bir necha muhim bosqichlarni bosib oʻtdi va ularning har biri ikki mintaqa oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirishga katta hissa qoʻshdi.
Birinchi bosqich (1991-2000) ikki tomonlama munosabatlarning shakllanish davri bo'lib, bu davrda tomonlar bir-birining siyosiy tizimlari va iqtisodiy imkoniyatlari bilan tanishdilar. Bu davrda birinchi diplomatik vakolatxonalar ochildi va asosiy davlatlararo shartnomalar, birinchi navbatda, doiraviy xarakterdagi shartnomalar tuzildi. Hamkorlik bosqichma-bosqich rivojlanib bordi, chunki Markaziy Osiyo va GCC mamlakatlari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikning o‘ziga xos xususiyatlari va istiqbollarini yaxshiroq tushunish uchun har ikki tomon ham vaqt talab qildi.
Ikkinchi bosqich (2001-2010 yillar) ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirish va o‘zaro hamkorlikning huquqiy asoslarini shakllantirish bilan belgilandi. Bu davrda turli sohalarda, jumladan, iqtisodiyot, madaniyat, taʼlim sohalarida koʻplab hamkorlik shartnomalari imzolandi. Savdo-iqtisodiy va moliyaviy-investitsiyaviy hamkorlik faollashganini alohida qayd etish lozim.
Bu davrda Markaziy Osiyoda arab kapitali ishtirokidagi birinchi yirik investitsiya loyihalari amalga oshirildi. Asosiy yoʻnalishlar quyidagilardan iborat edi: Oʻzbekiston va Qozogʻistonda irrigatsiya tizimlarini rivojlantirish va qishloq xoʻjaligi infratuzilmasini modernizatsiya qilish, Turkmanistonda neft va gaz loyihalarini amalga oshirish, Tojikiston va Qirgʻizistonda gumanitar va taʼlim sohasidagi tashabbuslarni qoʻllab-quvvatlash.
Uchinchi bosqich (2011-2020 yillar) hamkorlik sohalarini diversifikatsiya qilish va muloqotni institutsionallashtirishga qaratilgan birinchi urinishlar bilan tavsiflanadi; hamkorlik sohalari kengaytirildi, kun tartibiga xavfsizlik, terrorizmga qarshi kurash, ekologiya masalalari kiritildi. Birinchi muloqotlar ko‘p tomonlama asosda, xususan, tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvlari formatida boshlangani e’tiborga molik.
2014-yilda Ar-Riyodda bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo va Arab davlatlari ligasi tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvi mintaqalararo muloqotni keyingi faollashtirish uchun konseptual asosga ega bo‘lgan uchrashuv bu davrning muhim diplomatik voqeasi bo‘ldi. Ushbu uchrashuv Markaziy Osiyo va GCC o'rtasida yanada yo'naltirilgan hamkorlik formatini shakllantirish uchun institutsional pretsedent bo'lib xizmat qildi.
Tahlilchilarning qayd etishicha, Saudiya Arabistoni poytaxtida boʻlib oʻtgan uchrashuv yakunlari ikki mintaqa davlatlari oʻrtasidagi hamkorlik uchun salmoqli salohiyat mavjudligini koʻrsatib, siyosiy elitani hamkorlikning yanada samarali shakllarini izlashga undagan.
Taʼkidlash joizki, ikki mintaqa oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikning faollashuviga xizmat qilgan asosiy omillardan biri Markaziy Osiyo mamlakatlarida, xususan, Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan ichki islohotlar, shuningdek, Markaziy Osiyo doirasida mintaqaviy hamkorlikning mustahkamlanishi boʻldi. Bu jarayonlar tashqi aloqalarni rivojlantirish, xorijiy sarmoyalarni jalb etish uchun yanada qulay shart-sharoitlar yaratdi.
Shu nuqtai nazardan, buni ta'kidlash mumkin l va 2017-yilda “Samarqand konsensusi”ning shakllanishi. Samarqand shahrida boʻlib oʻtgan Oliy darajadagi xalqaro konferensiya davomida Markaziy Osiyo davlatlari mintaqaviy oʻzaro hamkorlik masalalari boʻyicha oʻz pozitsiyalarini mustahkamlab, yanada tizimli hamkorlikka asos soldi. Ushbu tashabbusning xalqaro e’tirofi 2018-yil iyun oyida BMT Bosh Assambleyasi tomonidan mintaqaviy integratsiya jarayonlarini qo‘llab-quvvatlovchi maxsus rezolyutsiya qabul qilinishi bilan ta’minlandi. Ushbu tadbirlar xalqaro hamkorlikning yanada keng qamrovli formatlarini, jumladan, Markaziy Osiyo – GCC muloqotini keyinchalik shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratdi.
To'rtinchi bosqich (2021 yildan hozirgi kungacha) ikki tomonlama hamkorlikning ko'p tomonlama formatga o'tishini anglatadi. Bu jarayon mintaqalar o‘rtasidagi munosabatlarda yangi sahifa ochgan GCC-CA tarixiy birinchi sammiti bilan yakunlandi.
Ushbu tadbirdan oldin ekspertlar darajasida bir qator maslahatlashuvlardan iborat puxta tayyorgarlik ko'rilgan; tashqi ishlar vazirlari o'rtasidagi ko'p bosqichli muzokaralar; hamkorlikning keng qamrovli kun tartibini ishlab chiqish.
Jiddadagi birinchi GCC-CA sammiti
2023-yil 19-iyul kuni Saudiya Arabistonining Jidda shahrida Fors ko‘rfazi hamkorlik kengashi va Markaziy Osiyo davlatlari davlat rahbarlarining birinchi tarixiy sammiti bo‘lib o‘tdi. Mazkur voqea ikki mintaqa oʻrtasidagi munosabatlarda yangi bosqichni boshlab berdi va tizimli koʻp tomonlama hamkorlikka asos soldi.
Saudiya Arabistoni bosh vaziri va valiahd shahzoda Shayx Muhammad bin Salmon bin Abdulaziz Ol Saud raisligida o‘tgan sammitda Markaziy Osiyoning barcha beshta respublikasi prezidentlari va GCCga a’zo davlatlar rahbarlari ishtirok etdi.
Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi sammitni ochib berar ekan, mintaqalar o‘rtasidagi tarixiy bog‘liqlikka alohida to‘xtalib, hamkorlikning iqtisodiy salohiyatini ta’kidladi: “Bugungi sammitimiz tarixiy merosimiz, imkoniyatlarimiz, inson resurslari va iqtisodiy o‘sish sur’atlari asosida istiqbolli boshlash uchun ana shu aloqalarning davomi bo‘lib, mamlakatlarimiz yalpi ichki mahsuloti qariyb 2 trillion AQSH dollariga yetganini ta’kidladi.
Sammitning eng muhim natijasi 2023-2027 yillarga moʻljallangan KHK va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasida qoʻshma harakatlar rejasining qabul qilinishi boʻldi. Hujjatda hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari, jumladan, siyosiy muloqot va xavfsizlik masalalari, iqtisodiy hamkorlik va sarmoyaviy imkoniyatlar, xalqlar o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlash va biznes tarmoqlari o‘rtasida samarali sheriklik aloqalarini o‘rnatish belgilandi.
"Biz Hamkorlik kengashi va Markaziy Osiyo davlatlari oʻrtasida 2023-2027 yillarga moʻljallangan qoʻshma harakatlar rejasi qabul qilinganini olqishlaymiz. U siyosiy barqarorlik, muloqotni mustahkamlash, iqtisodiy va sarmoyaviy sohalarda hamkorlik, samarali sheriklik aloqalarini oʻrnatish masalalari ustida ishlashni oʻz ichiga oladi", - dedi Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi Muhammad bin Salmon Ol Saud. U sammit ishtirokchilarini energiya xavfsizligi va global oziq-ovqat ta’minoti zanjirlarining barqarorligini ta’minlash bo‘yicha sa’y-harakatlarni kuchaytirishga chaqirdi.
Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlari hamkorlikni rivojlantirish bo‘yicha aniq takliflar bildirdilar.
Xususan, Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tadbirkorlar ishtirokida qoʻshma sarmoyadorlar kengashini tashkil etish tashabbusi bilan chiqdi va uning ilk yigʻilishini Samarqandda oʻtkazdi, Fors koʻrfazi davlatlari bilan erkin savdo hududini yaratish dolzarbligini taʼkidladi hamda hamkorlarni Fors koʻrfazi davlatlarini Markaziy Osiyo bilan eng qisqa yoʻnalish boʻylab bogʻlaydigan Transafgʻon temir yoʻlini qurish loyihasida faol ishtirok etishga chaqirdi. Shuningdek, u “Ko‘rfaz – Markaziy Osiyo” yagona vizasiz turistik hududini tashkil etish tashabbusini ilgari surdi.
Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov Fors ko‘rfazi mamlakatlariga Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li va Qambar-Ota-1 GESi qurilishida ishtirok etishni taklif qildi. Qozog‘iston rahbari Qosim-Jomart Tokayev qishloq xo‘jaligi vazirlari uchrashuvlari mexanizmini yaratish va energetika sohasida hamkorlikni rivojlantirish tarafdori ekanini aytdi. Tojikiston rahbari Imomali Rahmon o‘z nutqida investitsiyalar va taraqqiyotni qo‘llab-quvvatlash ixtisoslashtirilgan jamg‘armasini tashkil etishga e’tibor qaratdi, Turkmaniston prezidenti Serdar Berdimuhamedov “Markaziy Osiyo – GCC” formatidagi mamlakatlarning qo‘shma transport qo‘mitasini tashkil etish tashabbusini e’lon qildi.
Davlat rahbarlari jamoaviy va ikki tomonlama darajadagi siyosiy va strategik munosabatlarni mustahkamlash, shuningdek, mintaqaviy va xalqaro xavfsizlik va barqarorlikka erishish uchun siyosiy muvofiqlashtirishni davom ettirish muhimligini ta’kidladilar. Shu maqsadda mintaqalar oʻrtasida muntazam siyosiy muloqotni taʼminlashi lozim boʻlgan doimiy mexanizm – Markaziy Osiyo va GCC mamlakatlari tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvi yaratildi.
Sammitning asosiy qarorlaridan biri O‘zbekistonni navbatdagi sammitga mezbon davlat sifatida belgilash bo‘ldi.
Samarqanddagi ikkinchi sammit
GCC-Markaziy Osiyo birinchi sammiti muvaffaqiyatli o‘tkazilganidan so‘ng, 2025-yilning may oyida O‘zbekistonda bo‘lib o‘tishi rejalashtirilgan Ikkinchi sammitga qizg‘in tayyorgarlik ko‘rilmoqda. Sammit o‘tkaziladigan joy sifatida Markaziy Osiyoning eng qadimiy shaharlaridan biri, boy tarix va madaniy merosga ega Samarqand shahri tanlangani ramziy ma’noga ega. Shahar asrlar davomida savdo aloqalari, intellektual taraqqiyot va xalqaro diplomatiyaning asosiy markazi sifatida faoliyat yuritib kelgan.
Tarixiy nuqtai nazardan qaraganda, Samarqanddan koinot har doim sun’iy to‘siqlar va parchalanishlardan xoli yaxlit va bo‘linmas mavjudot sifatida qabul qilingan. Aynan mana shu tushuncha “Samarqand konsensusi” nomi bilan mashhur bo‘lgan noyob hodisaning o‘zagini tashkil etadi. Zamonaviy sharoitda ushbu falsafa negizida xalqaro oʻzaro hamkorlikning prinsipial yangi paradigmasi shakllanmoqda.
Ikkinchi sammitga tayyorgarlik birinchi sammitda erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish va bo‘lajak sammit kun tartibini shakllantirishga qaratilgan qator muhim tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 2024-yil dekabr oyida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Qatar Davlati Amiri Shayx Tamim bin Hamad Ol Soniyning telefon orqali muloqoti chog‘ida ikkinchi sammitga tayyorgarlik ko‘rish masalalari muhokama qilingan edi.
Sammitga tayyorgarlikning muhim bosqichi 2024-yil 15-aprel kuni Toshkent shahrida boʻlib oʻtgan “Körfez Kengashi – Markaziy Osiyo” strategik muloqotining ikkinchi vazirlar yigʻilishi boʻldi. Uchrashuvda birinchi sammit yakunlari ijrosi tahlili oʻtkazildi va hamkorlikni rivojlantirish boʻyicha keyingi qadamlar belgilab olindi.
Uchrashuv yakunlari boʻyicha vazirlar mintaqalar oʻrtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalarni, jumladan barqaror taʼminot zanjirlarini, transport va tranzit aloqalarini, oziq-ovqat, energetika va suv resurslarini taʼminlash, shuningdek, qoʻshma investitsiya loyihalarini amalga oshirish va toza energetikani rivojlantirish boʻyicha hamkorlikni rivojlantirish zarurligini taʼkidladilar. Oʻtgan yilning 29-may kuni Ar-Riyodda boʻlib oʻtgan birinchi koʻrfaz va Markaziy Osiyo investitsiya forumiga tayyorgarlik koʻrishga alohida eʼtibor qaratildi.
Samarqandda boʻlib oʻtadigan sammitdan kutilayotgan natijalar ikki mintaqa oʻrtasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirishni belgilab beruvchi yangi strategik hujjatlarni qabul qilish, qator qoʻshma loyiha va tashabbuslarni amalga oshirish, oʻzaro hamkorlikning institutsional asoslarini mustahkamlashdan iborat. Raqamlashtirish, innovatsiyalar, sunʼiy intellekt, barqaror iqtisodiyot va intellektual qishloq xoʻjaligi masalalariga alohida eʼtibor qaratiladi.
O‘zbekiston mezbon davlat sifatidagi sammitga mezbonlik qilishga qizg‘in hozirlik ko‘rmoqda, boshqa xalqaro tadbirlarni o‘tkazish bo‘yicha o‘z tajribasidan foydalanmoqda.
Xususan, 2025-yil 3-4-aprel kunlari Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan yaqinda bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” sammitiga tayyorgarlik ko‘rilayotganiga o‘xshab, mazkur tadbirni yuqori saviyada o‘tkazish uchun xavfsizlik, logistika va infratuzilmani ta’minlash bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar kutilmoqda.
Sammitga tayyorgarlik ko‘rishning asosiy vazifalaridan biri birinchi sammitda erishilgan natijalarning uzluksizligi va yanada rivojlanishini ta’minlash, shuningdek, barcha ishtirokchi-mamlakatlarning manfaatlarini inobatga olgan va bugungi kunning dolzarb muammolariga javob beradigan uzoq muddatli hamkorlik strategiyasini shakllantirishdan iborat.
Markaziy Osiyo va GCC mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari
Iqtisodiy hamkorlik va investitsiyalar GCC va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikning asosiy yo‘nalishi hisoblanadi. Tahlilchilarning taʼkidlashicha, soʻnggi yillarda Markaziy Osiyodagi Fors koʻrfazi davlatlarining iqtisodiy faolligi sezilarli darajada kengaydi, bu ham GCC mamlakatlari iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish, ham Markaziy Osiyo davlatlarida sarmoyaviy muhitni yaxshilash bilan bogʻliq.
GCC davlatlarining Markaziy Osiyoga qiziqishini belgilovchi asosiy omillardan biri bu ularning iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish va neft-gaz sektoriga qaramligini kamaytirish istagidir. Shu nuqtai nazardan, Ko'rfazning barcha mamlakatlarida neftdan mustaqil iqtisodiyot yaratish va yashil texnologiyalarga sarmoya kiritishga qaratilgan uzoq muddatli rivojlanish strategiyalari GCC innovatsion taraqqiyotiga jozibador rivojlanish modeli sifatida qaraydigan Markaziy Osiyo mamlakatlarida o'z aks-sadosini topmoqda.
Markaziy Osiyo 80 milliondan ortiq iste'molchiga ega istiqbolli, keng bozordir. Mintaqada jahon neft va gaz zahiralarining 7 foizi, shuningdek, noyob yer uchun muhim materiallarning yirik konlari mavjud. Mintaqada mavjud bo'lgan 10 ta muhim materiallar uchun zaxiralar 5,2% dan 38,6% gacha.
BMT hisob-kitoblariga ko'ra, 2050 yilga kelib mintaqa aholisi 100 million kishidan oshadi. Shu bilan birga, mintaqa eng yoshlaridan biri bo'lib qoladi - aholining o'rtacha yoshi taxminan 30 yoshni tashkil qiladi.
Oxirgi yetti yilda mintaqa iqtisodiyoti 273,3 milliard dollardan 450 milliard dollargacha o‘sgani sarmoya va savdo-sotiq uchun salmoqli salohiyat mavjudligidan dalolatdir.
Iqtisodiy hamkorlikning muhim xususiyati uning ko‘p vektorliligidir. GCC mamlakatlari sarmoyalari Markaziy Osiyo iqtisodiyotining turli tarmoqlariga, jumladan, energetika, qishloq xoʻjaligiga yoʻnaltirilmoqda. 

iqtisodiyot, infratuzilma, ko'chmas mulk, turizm va moliya sektori.
Qayta tiklanadigan energetika sohasidagi hamkorlik ayniqsa faol rivojlanmoqda. GCC davlatlarining yetakchi kompaniyalari, jumladan, ACWA Power, Masdar, Mubadala, TACA va Nebras Power Markaziy Osiyodagi quyosh va shamol energetikasi loyihalarida faol ishtirok etmoqda. Xususan, O‘zbekistonda barqaror energetikani rivojlantirish va mintaqada ilg‘or texnologiyalarni joriy etishga xizmat qiladigan umumiy quvvati 15 gigavattdan ortiq bo‘lgan ob’ektlar, jumladan, energiya saqlash ob’ektlari qurish rejalashtirilgan.
Qayta tiklanadigan energiya manbalari sohasida hamkorlik bo‘yicha keng qamrovli yo‘l xaritasini ishlab chiqish va O‘zbekistondagi Iqlim universiteti negizida tadqiqot dasturini yaratish Fors ko‘rfazi mamlakatlari texnologik salohiyatini Markaziy Osiyo tabiiy resurslari bilan sinergik tarzda uyg‘unlashtirish imkonini beradi.
Investitsiyalarni rag‘batlantirishning samarali mexanizmlarini shakllantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Strategik muloqotning ikkinchi vazirlar yig‘ilishida ishtirokchi davlatlarning investitsiyalarni rag‘batlantirish mexanizmlari bo‘yicha takliflari ko‘rib chiqildi. Investorlar kengashi bu borada infratuzilma va energetika sohasidagi yirik loyihalarni muvofiqlashtirish uchun istiqbolli bo'lishi mumkin
CA-GCC.

Raqamli infratuzilmani rivojlantirish alohida ahamiyatga ega. Markaziy Osiyo va GCC o‘rtasida elektron tijoratning yagona platformasini shakllantirish onlayn savdo hajmini ko‘paytirish imkoniyatiga ega, bu an’anaviy yetkazib berish zanjirlarining uzilishi bilan bog‘liq global muammolar sharoitida ayniqsa dolzarbdir.
Transport va logistika infratuzilmasi iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirishning muhim elementiga aylanmoqda. Jiddadagi sammitda O‘zbekiston Prezidenti tomonidan ilgari surilgan tashabbus Transafg‘on temir yo‘li loyihasini amalga oshirishni ko‘zda tutadi. Mutaxassislarning fikricha, ushbu strategik tashabbusning amalga oshirilishi hududlar o‘rtasida yuk tashish vaqtini 30-40 foizga qisqartiradi va logistika xarajatlarini 15-20 foizga qisqartiradi.
Bundan tashqari, GCC davlatlari Markaziy Osiyoning jahon bozorlari bilan aloqasini keskin yaxshilashi mumkin bo‘lgan transkontinental transport arteriyalari, jumladan, Xitoy – Qirg‘iziston – O‘zbekiston va O‘zbekiston – Afg‘oniston – Pokiston temir yo‘l liniyalari qurilishida ishtirok etishdan manfaatdor.
Turizmni rivojlantirish iqtisodiy hamkorlikning muhim tarkibiy qismiga aylandi. Ikki viloyat poytaxtlari oʻrtasida muntazam havo qatnovi kengaytirilib, qoʻshma turistik yoʻnalishlar ishlab chiqildi. Bundan tashqari, Markaziy Osiyo va Fors ko‘rfazi mamlakatlari o‘rtasida vizasiz hududning joriy etilishi sayyohlar oqimining faol o‘sishi va ishbilarmonlik aloqalarining mustahkamlanishiga xizmat qilmoqda.
Hamkorlik kun tartibida xavfsizlik va terrorizmga qarshi kurash masalalari muhim oʻrin tutadi. Har ikki mintaqa terrorizm, ekstremizm, narkotik moddalar savdosi va transchegaraviy jinoyatlar kabi jiddiy xavfsizlik muammolariga duch kelmoqda. Shu munosabat bilan xavfsizlik sohasidagi sa’y-harakatlarni muvofiqlashtirish o‘zaro hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanib bormoqda.
Jidda sammitida GCC va Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlari mintaqaviy va xalqaro xavfsizlik va barqarorlikka erishish uchun siyosiy muvofiqlashtirishni davom ettirish zarurligini ta’kidladilar. Sammit yakunlari bo‘yicha qabul qilingan qo‘shma bayonotda terrorizm, ekstremizm va transchegaraviy jinoyatchilikning boshqa shakllariga qarshi kurashda hamkorlikni kuchaytirish zarurligi qayd etildi.
Xalqaro ekspertlar hamjamiyati bu mamlakatda barqaror tinchlik o‘rnatmasdan turib, nafaqat mintaqaviy, balki global xavfsizlikni ham ta’minlab bo‘lmasligini inobatga olib, afg‘on muammosiga alohida e’tibor qaratmoqda. Markaziy Osiyoning uchta davlati bilan chegaradosh bo‘lgan Afg‘oniston butun mintaqa barqarorligining hal qiluvchi omili bo‘lib, bu barcha manfaatdor tomonlar, jumladan, GCC va Markaziy Osiyo mamlakatlari sa’y-harakatlarini muvofiqlashtirishni taqozo etadi.
Xavfsizlik sohasidagi hamkorlik terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash, radikallashuv va ekstremistik targ‘ibotga, ayniqsa, internet makonida kurashishni ham o‘z ichiga oladi. Ikki mintaqa davlatlari bu sohalarda katta tajribaga ega va sa’y-harakatlarni birlashtirish ushbu tahdidlarga qarshi kurashish samaradorligini oshirishi mumkin.
Xavfsizlik masalalari boʻyicha hamkorlikni institutsionallashtirish doirasida KHK va Markaziy Osiyo mamlakatlari tegishli organlari oʻrtasida muntazam maslahatlashuvlar mexanizmini yaratish, shuningdek, tajriba almashish va xavfsizlik muammolarini hal qilishda umumiy yondashuvlarni ishlab chiqishga qaratilgan qoʻshma seminarlar, konferentsiyalar va boshqa tadbirlarni oʻtkazish imkoniyatlari muhokama qilinmoqda.
Taʼkidlash joizki, GCC va Markaziy Osiyo oʻrtasidagi xavfsizlik sohasidagi hamkorlik suverenitet, hududiy yaxlitlikni hurmat qilish va davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik tamoyillariga asoslanadi va bu oʻzaro hamkorlik uchun mustahkam zamin yaratadi.
Mintaqalararo muloqotning barcha sohalarini qamrab oluvchi ana shu asosiy tamoyillar uzoq muddatli hamkorlikni yo‘lga qo‘yish imkonini beradi. 

teng huquqlilik va tomonlarning manfaatlarini o'zaro hurmat qilishga asoslangan munosabatlar.
Qolaversa, bunday aloqa turi oʻzaro hamkorlikning murakkab tabiati va amalga oshirilayotgan tashabbuslarning koʻp qirraliligi bilan ajralib turadigan mintaqaviy diplomatiyaning prinsipial yangi modelini ifodalaydi.
Ushbu modelning salohiyati ikki tomonlama hamkorlik doirasidan tashqariga chiqib, Arabiston yarim orolidan Xitoy chegaralarigacha bo‘lgan ulkan hududda yangi transport-logistika yo‘laklari, energiya ittifoqlari va investitsiya mexanizmlarini shakllantirish sharoitida strategik ahamiyatga ega. Shu bilan birga, madaniy-tsivilizatsiyaviy qadriyatlar va tarixiy merosning mushtarakligi uzoq muddatli hamkorlik uchun mustahkam zamin yaratadi.

Alisher Qodirov, ISMI boshqarmasi boshlig‘i
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida