PMITI eksperti: xalqaro va mintaqaviy terrorizmga qarshi hamkorlik: O'zbekistonning yondashuvlari va tashabbuslari

"O'zbekiston bundan keyin terrorizm va boshqa halokatli tahdidlarga qarshi kurashish sohasida xalqaro va mintaqaviy darajada konstruktiv va amaliy hamkorlikni rivojlantirish bo'yicha faol kun tartibiga rioya qilishni davom ettiradi", - degan xulosaga xalqaro munosabatlar axborot-tahlil markazi (YATSMO) bo'limi boshlig'i Murad Uzakov"dunyo" AA tomonidan taqdim etilgan maqolasida.

So'nggi yillarda O'zbekiston terrorizmga qarshi kurash faoliyatini xalqaro va mintaqaviy darajada sezilarli darajada kuchaytirdi, ekstremizm va terrorizmning barcha davlatlar bilan teng huquqli va o'zaro manfaatli hamkorlikka qarshi kurashish sohasidagi hamkorlik uchun ochiqlik strategiyasini ishlab chiqdi, deya yozadi ekspert.
Mamlakatimiz rahbariyati ekstremizm va terrorizmning oldini olish va oldini olish, ularni moliyalashtirish manbalari va kanallarini bartaraf etish, ushbu sohada milliy va xalqaro sa'y-harakatlarni birlashtirishga qaratilgan chora-tadbirlar samaradorligini oshirish davlat siyosatining muhim yo'nalishlaridan biri ekanini ta'kidladi. 
Bugungi kunda O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, "terrorizmga qarshi kurashish to'g'risida" gi, "ekstremizmga qarshi kurashish to'g'risida" gi, "jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg'in qurollarini tarqatishga qarshi kurashish to'g'risida" gi va "vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida" gi qonunlar, shuningdek, "2021-2026-yillarda ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashish bo'yicha O'zbekiston Respublikasining milliy strategiyasi"O'zbekistonda ekstremizm va 
Mamlakatimizda ushbu sohada shakllangan mustahkam huquqiy asos ko'p qirrali va har tomonlama xalqaro va mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish uchun barqaror sharoit va imkoniyatlar yaratmoqda.
 1. Xalqaro miqyosda O'zbekiston terrorizm va ekstremizmga qarshi kurashish bo'yicha 14 ta xalqaro Konvensiya va protokollarning ratifikatsiya qilingan va mas'ul ishtirokchisi bo'lib qolmoqda. 2006 - yilda mamlakatimiz BMT bosh Assambleyasi tomonidan tasdiqlangan terrorizmga qarshi kurashning turli ko'rinishlariga qarshi kurashda milliy, mintaqaviy va xalqaro chora-tadbirlarni faollashtirish va mustahkamlash bo'yicha noyob hujjatga aylangan global terrorizmga qarshi strategiyani (GCS) birinchi bo'lib qo'llab-quvvatladi. Hozirgi kunga qadar markaziy Osiyoning barcha 5 mamlakati 2011-yilda qabul qilingan BMT QXNI amalga oshirish bo'yicha Qo'shma harakat rejasining ikkinchi bosqichini yakunladi. Narkotiklar va jinoyatchilik boshqarmasi, terrorizmga qarshi kurash boshqarmasi va BMT xavfsizlik Kengashining tegishli qo'mitalari bilan, shu jumladan, terrorchilar aktivlarini ko'chirish va muzlatish kanallarini to'sib qo'yish bo'yicha amaliy chora-tadbirlarni amalga oshirish doirasida yaqin hamkorlik amalga oshirilmoqda.
Toshkent Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) faoliyatida faol ishtirok etib, uning maqsadi mintaqada tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni birgalikda ta'minlash va qo'llab-quvvatlashdan iborat. Shu nuqtai nazardan, SHHT mintaqaviy aksilterror tuzilmasi (Rats) ning Toshkentda joylashgan shtab-kvartirasi joylashgan tashkilot terrorizmga qarshi kurashda O'zbekistonning yetakchi rolini e'tirof etishining o'ziga xos turi ekanini ta'kidlash lozim. SHHT doirasida O'zbekiston yosh avlodni turli terroristik va radikal tuzilmalar faoliyatiga jalb etishga, shuningdek, yoshlarni ma'rifat, ma'naviy va axloqiy tarbiyalashga yo'l qo'ymaslik bo'yicha aniq va amaliy qo'shma chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. 
Jumladan, O'zbekiston tashabbusi bilan 2018-yilda ShHTga a'zo davlatlar rahbarlarining yoshlarga Qo'shma murojaati qabul qilindi va 2018-yil 10-iyun kuni Sindao sammitida uning qoidalarini bajarish bo'yicha harakatlar dasturi DG qarori bilan tasdiqlandi. Shuningdek, 2021-yilda SHHT MATT kengashi 521-sonli "global axborot makonida terrorchilik, separatist va ekstremistik tusdagi xavf-xatarlarni monitoring qilish to'g'risida"gi qarori imzolandi.
Shunga o'xshash faoliyat MDH saytida amalga oshiriladi. "2020-2022-yillarda terrorizmga va ekstremizmning boshqa zo'ravon namoyonlariga qarshi kurashda MDHga a'zo davlatlarning hamkorlik dasturi"qabul qilindi. 2020 yil mobaynida Hamdo'stlik davlatlarining huquqni muhofaza qilish organlari chet eldagi jangarilar safiga tayyorgarlik ko'rish uchun odamlarni jalb qilgan 22 xalqaro terroristik tashkilotlarini birgalikda yo'q qildi. Toshkent MDH aksilterror markazi ishida, jumladan, kadrlar tayyorlash, terrorizmga qarshi kurash bo'yicha qo'shma dasturlarda faol ishtirok etmoqda. 
O'zbekiston Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (EXHT) bilan hamkorlik aloqalarini qo'llab-quvvatlaydi. Harbiy-siyosiy sohada 2021-2022-yillarga mo'ljallangan qo'shma hamkorlik dasturi ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda, bu esa terrorizmga qarshi kurashish, axborot/kiberxavfsizlikni ta'minlash va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashda yordam berish sohasidagi hamkorlikni nazarda tutadi. 
2. Mintaqaviy darajada O'zbekistonning faol tashqi siyosiy faoliyati natijasida terrorizm va boshqa buzg'unchi faoliyatga qarshi birgalikda kurashishdan manfaatdor davlatlar bilan bir qator ikki tomonlama va ko'p tomonlama shartnomalar va bitimlar tuzildi. Qozog'iston (2013), Turkmaniston (2017), Tojikiston (2018) bilan strategik sheriklik to'g'risida ikki tomonlama shartnomalar tuzildi, Qirg'iziston bilan esa "strategik sheriklik, do'stlik, yaxshi qo'shnichilik va ishonchni mustahkamlash to'g'risida deklaratsiya" imzolandi.
2000-yilda Toshkentda O'zbekiston, Qozog'iston, Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasida "terrorizm, siyosiy va diniy ekstremizm, transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashish bo'yicha qo'shma harakatlar to'g'risida"bitim imzolandi.
2011-yilda Markaziy Osiyo mamlakatlari tomonidan ko'p tomonlama maslahat va konsensus asosida BMT QXNI amalga oshirish bo'yicha Qo'shma harakat rejasi qabul qilindi va bugungi kunda qo'shni davlatlarning terrorizm tahdidiga qarshi kurashish borasidagi sa'y-harakatlarini birlashtirish uchun asos bo'lib xizmat qilmoqda. 
O'zbekiston 2018 - yilda respublika rahbarlari tomonidan mintaqadagi muammolarni muhokama qilish va hal qilish uchun yangi mexanizm yaratish – davlat rahbarlarining maslahat uchrashuvi (QGG) ni tashkil etdi. Toshkent ushbu uchrashuv formati doirasida mintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni ta'minlash, zamonaviy xavf-xatar va tahdidlarga, eng avvalo, terrorizmning oldini olish va unga qarshi kurashish, uni tarqatishga xizmat qiladigan shart-sharoitlarni bartaraf etish, ushbu sohadagi davlatlarning salohiyatini mustahkamlashga qaratilgan chora-tadbirlarni keng miqyosda hal etish eng muhim ustuvor vazifa etib belgilandi. Shu bilan birga, 2021-yil avgust oyida Turkmanistonda bo'lib o'tgan uchinchi KVGG yakunlari bo'yicha tomonlar ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash borasidagi sa'y-harakatlarni muvofiqlashtirish, qo'shni Afg'onistondagi vaziyatni tezda hal etish Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni saqlash va mustahkamlashning eng muhim omillaridan biri ekanini tasdiqladilar.
Shuningdek, mintaqaviy hamkorlik doirasida O'zbekiston Afg'onistonda barqarorlikka erishish va xavfsizlikni mustahkamlashga alohida ahamiyat beradi. 
2018-yil 27-28-mart kunlari Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan "tinchlik jarayoni, xavfsizlik sohasida hamkorlik va mintaqaviy sheriklik"mavzuida Afg'oniston bo'yicha Toshkent xalqaro konferensiyasi bo'lib o'tdi. 
O'zbekiston Afg'oniston iqtisodiyotini tinch siyosiy shakllantirish va tiklash bo'yicha xalqaro va mintaqaviy sa'y-harakatlarni mustahkamlashni qo'llab-quvvatlaydi. Yana bir ustuvor vazifa - Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan xalqaro terrorizm tahdidlariga qarshi birgalikda kurashish. Terroristik tahdidlarni kamaytirish va bu mamlakatda beqarorlikka yo'l qo'ymaslik uchun gumanitar yordam ko'rsatish muhim ahamiyat kasb etadi.
Ta'kidlash joizki, 2021-yil sentabr oyida bo'lib o'tgan ShHT Dushanbe sammitida prezident Shavkat Mirziyoyev ekstremizm va radikal mafkura o'sishining oldini olish, qo'shni davlatlarga qarshi qo'poruvchilik harakatlari uchun Afg'onistondan foydalanish muhimligini ta'kidladi. 
Janubiy Osiyo bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishda xavfsizlik masalalari bo'yicha hamkorlik muhim ahamiyat kasb etmoqda. Hindiston va Pokiston bilan ikki tomonlama hamkorlik faol rivojlanmoqda: xavfsizlik kengashlari, mudofaa va ichki ishlar vazirliklari, harbiy-texnik hamkorlik (MTC), terrorizmga qarshi kurash, harbiy kadrlar tayyorlash va boshqalar. Bu aloqalar o'zaro anglashuv va ishonchni yaxshilash, hamkorlikni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan hududlararo xavfsizlik muhitini, yirik infratuzilma loyihalarini shakllantirishga xizmat qiladi.
 3. O'zbekiston rahbari Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasidagi nutqida 2021-yilda Toshkentda Markaziy Osiyo mamlakatlarining global terrorizmga qarshi kurash strategiyasini (GCS) amalga oshirish bo'yicha Qo'shma harakatlar rejasining 10 yilligiga bag'ishlangan xalqaro konferensiya o'tkazish taklifi O'zbekiston rahbari Shavkat Mirziyoyevning eng muhim tashabbuslaridan biri bo'ldi. Mazkur Qo'shma reja 2011-yildan boshlab amalga oshirilmoqda va BMT QK asosida yagona yondashuvni qo'llash va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash orqali terrorizm tahdidiga qarshi kurashishni tashkil etishni maqsad qilgan birinchi mintaqaviy hujjatdir. Ushbu tuzilma BMT tomonidan terrorizmga qarshi kurash bo'yicha Global strategiyani mintaqaviylashtirishning noyob namunasi sifatida qaraladi.
Markaziy Osiyo GCS ning keng qamrovli va kompleks amalga oshirilishi boshlangan birinchi mintaqaga aylandi. 2010 yilda BMT, jumladan, Markaziy Osiyo uchun preventiv diplomatiya bo'yicha mintaqaviy markazi (RSPDTSA) Markaziy Osiyo davlatlariga terrorizm bilan kurashish va mintaqada zo'ravon ekstremizmning oldini olishga qaratilgan mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlash va yordam berish maqsadida DKSNI amalga oshirish bo'yicha mintaqaviy harakat rejasini ishlab chiqishda mamlakatlarga yordam berish bo'yicha tashabbusni boshladi.