Terrorizmga qarshi kurash

Xalqaro yovuzlikka qarshi murosasiz kurash O'zbekiston tomonidan olib borilmoqda.

Toshkentda 3-4 mart kuni "BMTning global terrorizmga qarshi kurash strategiyasini amalga oshirish bo'yicha Qo'shma harakat rejasi doirasida Markaziy Osiyo mamlakatlari mintaqaviy hamkorligi"mavzusida xalqaro konferensiya bo'lib o'tadi. Terrorizm bilan kurashish bo'yicha muvofiqlashtirilgan va kelishilgan chora-tadbirlarni birgalikda ishlab chiqish va amalga oshirishda mintaqa mamlakatlari va xalqaro hamjamiyat sa'y-harakatlarini birlashtirish va faollashtirish muhim ahamiyatga ega.

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasida ilgari surilgan ushbu nufuzli tadbirda BMTning Markaziy Osiyo davlatlarida amalga oshirilayotgan noyob tajribasi, terrorizmga qarshi kurash, inson huquqlari va qonun ustuvorligini ta'minlashda oldini olish va hamkorlik masalalari muhokama qilinib, kelgusi davr uchun vazifalar belgilab olindi.

Terrorizm tinchlik va xalqaro xavfsizlikka asosiy tahdidlardan biridir. Mamlakatimiz terrorizmni barcha shakllarda izchil va so'zsiz qoralaydi. O'zbekistonda ushbu yovuzlikka qarshi kurashish keng qamrovli xususiyatga ega bo'lib, uni tarqatishga yordam beradigan shart-sharoitlarni bartaraf etish, shuningdek, xalqaro hamjamiyat bilan yaqin muvofiqlashtirish va hamkorlikda unga qarshi kurashish choralarini birlashtiradi.

Zamonaviy dunyodagi terroristik faoliyat murakkab, ko'p qirrali va milliy chegaralar bilan chegaralanmagan. Bu to'g'ridan-to'g'ri inson huquqlariga ta'sir qiladi, odamlarni hayot, erkinlik va jismoniy daxlsizlik huquqidan foydalanish imkoniyatidan mahrum qiladi. Inson yo'qotishidan tashqari, terrorizm hukumatlarni beqarorlashtirishi, fuqarolik jamiyatining faoliyatiga putur etkazishi, tinchlik, xavfsizlik va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga tahdid solishi mumkin.
O'zbekiston Respublikasi qonunchiligi, xalqaro miqyosda bo'lgani kabi, birinchi navbatda, inson huquqlarini himoya qilish, davlat faoliyatining barqarorligini ta'minlashga qaratilgan. O'zbekistonda ekstremizm va terrorizmning tarqalishiga qarshi kurashni ta'minlovchi normalarni o'z ichiga olgan bir qator normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi.
O'zbekiston jahon hamjamiyatining to'laqonli a'zosi, terrorizmga qarshi kurash bo'yicha 14 ta xalqaro terrorizmga qarshi bitim va mintaqaviy kelishuvlarning ishtirokchisi hisoblanadi. Xususan, O'zbekiston Respublikasi milliy manfaatlarni hisobga olgan holda BMTning terrorizmga qarshi kurash konvensiyalari qoidalarini milliy qonunchilikka tatbiq etdi. Masalan, "samolyotda sodir etilgan jinoyatlar va boshqa ayrim harakatlar to'g'risida" gi (Tokio, 1963 y.) va "samolyotlarni noqonuniy olib qo'yish bilan kurashish to'g'risida" gi (Gaaga, 1970 y.) konvensiyalarda ko'rsatilgan qoidalar milliy hujjatlarda aks ettirilgan.
Mamlakatimiz o'z tarixida bir necha bor ekstremizm va terrorizm namoyonlariga duch keldi. Ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash bo'yicha mavjud tajriba shuni ko'rsatmoqdaki, Markaziy Osiyoda ekstremistik va terroristik faoliyat asosan millatchilik, diniy va boshqa radikal g'oyalar niqobi ostida amalga oshirilmoqda. Terrorizmga qarshi kurashish ishlari O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, "terrorizmga qarshi kurashish to'g'risida" gi, "ekstremizmga qarshi kurashish to'g'risida" gi, "jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg'in qurollarini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to'g'risida" gi qonunlar, O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar doirasida amalga oshiriladi.
Milliy Qonunchilik xalqaro standartlarga javob beradigan "terrorizm" tushunchasiga aniq ta'rif beradi, buning uchun jinoiy javobgarlik ko'zda tutilgan. Shuningdek, javobgarlik terroristik yo'nalishdagi jinoyatlar uchun ham ko'zda tutilgan. Jumladan," tayyorlanayotgan yoki sodir etilgan terroristik harakatlar to'g'risida ma'lumot va faktlarni xabar qilmaslik"," terrorchilik faoliyatini amalga oshirish maqsadida o'qishdan o'tish, ketish yoki harakat qilish"," terrorizmni moliyalashtirish"," O'zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumiga tajovuz qilish"," diniy ekstremistik, separatist, fundamentalist yoki boshqa taqiqlangan tashkilotlarda tashkil etish, boshqarish, ishtirok etish " va boshqalar.
Ta'kidlash joizki, jinoiy javobgarlik terrorchilik hujumlarini tayyorlash va amalga oshirishning tashkilotchilari va bevosita ijrochilariga, shuningdek ularga bevosita yoki bilvosita aloqador bo'lgan boshqa shaxslarga — qo'zg'aluvchan va sheriklarga nisbatan nazarda tutilgan.
"Terroristik faoliyatni amalga oshirish uchun o'qitish, ketish yoki harakat qilish" maqolasi alohida e'tiborga loyiqdir, u chet elga borish yoki terrorchilik faoliyatida ishtirok etish uchun O'zbekiston Respublikasi hududi orqali harakat qilish uchun javobgarlikni jinoyat deb hisoblaydi va belgilaydi.
O'zbekistonda 16 diniy konfessiya vakillari tinchlik va hamjihatlikda yashamoqda. Davlat o'z huquqlarining cheklanishiga yo'l qo'ymaslik, fuqarolarning dushmanlik va nafratni qo'zg'atish yoki diniy his-tuyg'ularini haqorat qilish, hurmatli diniy diniy ob'ektlarni tahqirlash bo'yicha keng qamrovli chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda.
"Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida" gi qonunga muvofiq mamlakatimiz fuqarolari uchun har qanday dinga e'tiqod qilish yoki hech qanday e'tiqod qilmaslik konstitutsiyaviy huquqi kafolatlanadi. Boshqalarga nisbatan bir din yoki dinning afzalliklari yoki cheklovlarini belgilashga yo'l qo'yilmaydi.
Respublikada shakllangan me'yoriy-huquqiy baza har bir kishining vijdon va din erkinligi, fuqarolarning dinga bo'lgan munosabatidan qat'i nazar, teng huquqliligini to'la ta'minlaydi. Diniy asosda shaxslarni ta'qib qilish qonun bilan qat'iyan taqiqlanadi.
Shu bilan birga, O'zbekiston Respublikasi prezidenti tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida radikal mafkuraga qarshi kurashish maqsadida "ma'rifat va diniy bag'rikenglik"rezolyutsiyasi qabul qilindi. Uning asosiy maqsadi ta'limdan universal foydalanishni ta'minlash, savodsizlik va jaholatni bartaraf etish edi.
Bu borada huquqni muhofaza qilish organlari tomonidan tegishli tuzilmalar, jamoat va diniy tashkilotlar bilan hamkorlikda aholi, ayniqsa, yoshlar o'rtasida diniy bag'rikenglikning barvaqt oldini olish, fuqarolarning terrorchilik va ekstremistik guruhlar emissarlari ta'siriga tushishiga yo'l qo'ymaslik bilan bog'liq qator tadbirlar amalga oshirilmoqda. Ushbu sohadagi ishlar "jaholatga qarshi ma'rifat"tamoyili asosida amalga oshiriladi.
Islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini ochib berish maqsadida davlatimiz rahbari tashabbusi bilan Islom sivilizatsiyasi markazi, Samarqanddagi Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi va faoliyat yuritmoqda, shuningdek, malakali kadrlar tayyorlash maqsadida Toshkent Islom universiteti O'zbekiston xalqaro Islom akademiyasiga aylantirildi.
Amaldagi O'zbekiston milliy qonunchiligi, bir tomondan, davlatning qonunni buzgan, lekin o'z aybini bilgan va qilgan ishidan tavba qilgan shaxslarga nisbatan insoniy munosabatini mustahkamlaydi, boshqa tomondan, terroristik guruhlar faoliyatini oldini olish va ularni zararsizlantirishning samarali usuli hisoblanadi.
Faqat 2017-2018 yillarda jinoyat sodir etishda tavba qilgan va tinch turmush tarziga qaytgan 20 mingdan ziyod fuqaro terroristik, ekstremistik yoki boshqa taqiqlangan tashkilotlar va guruhlar faoliyatida ishtirok etishga moyil bo'lgan shaxslar hisobidan olib tashlandi. Ulardan o'n mingdan ortig'i ishga joylashish, ijtimoiy qo'llab-quvvatlash va tadbirkorlik faoliyatini yo'lga qo'yishda amaliy yordam ko'rsatdi. "O'zbekiston Respublikasi fuqarolarini jinoiy javobgarlikdan ozod qilish tartibini takomillashtirish to'g'risida" gi Prezident Farmoniga muvofiq, 2018-yil noyabr oyidan boshlab taqiqlangan tashkilotlar va guruhlar tarkibida bo'lgan, shu jumladan, O'zbekistondan tashqarida bo'lgan, o'z harakatlarining noqonuniyligini anglagan va tuzatish yo'liga kirgan, o'z oilalariga, o'z oilalariga qaytib kelish imkoniyatini qo'lga kiritgan fuqarolarni adashtirish maqsadida, O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining murojaatlarini ko'rib chiqish bo'yicha respublika idoralararo komissiyasi tashkil etildi. Bosh prokurorga rahbarlik qilib, u taqiqlangan tashkilotlar tarkibida bo'lgan fuqarolarning jinoiy javobgarlikdan ozod etilishi to'g'risidagi murojaatlarni ko'rib chiqadi.
O'zbekiston Prezidentining jazoni ijro etish koloniyalarida jazoni o'tayotgan shaxslarni terroristik va ekstremistik faoliyat bilan bog'liq jinoyatlar sodir etganlik uchun afv etish to'g'risidagi farmonlarini qabul qilish diniy-ekstremistik oqimlar bilan shug'ullanuvchi shaxslarni reabilitatsiya qilish bo'yicha yana bir muhim qadam bo'ldi. Xususan, Prezident farmonlari asosida 2021-yilda terrorizm bilan bog'liq jinoyatlarni sodir etganlik uchun ozodlikdan mahrum etilgan joylarda jazoni o'tab bo'lgan 73 nafar shaxs afv etildi.
Shuni ta'kidlash kerakki, ularning barchasiga davlatning tezkor radikallashuvi, ijtimoiy moslashuvi va jamiyatga qayta integratsiyalashuvi uchun zarur yordam va yordam ko'rsatildi. Xususan, ijtimoiy-huquqiy, tibbiy, psixologik va moddiy yordam, kreditlar ajratildi, uy-joy, ishga joylashish, bolalarni ta'lim muassasalari va bolalar bog'chalariga qabul qilish bilan bog'liq masalalar hal qilindi, maishiy texnika topshirildi.
Ushbu toifadagi shaxslarni deradikalizatsiya qilish uchun har bir fuqaroga manzilli yondashuv qo'llanilib, uning oilaviy ahvoli, mavjud muammolar, dinga munosabat, ayniqsa, uning an'anaviy shakli o'rganilib, mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, jumladan, diniy sohada tushuntirish ishlari olib borilmoqda. Aniqlangan muammolarni hal qilish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar ko'rilmoqda, ular muayyan kasblarga o'rgatiladi va ish bilan ta'minlanadi, umuman, jamiyatga tezkor moslashish va reintegratsiya qilish uchun zarur choralar qo'llaniladi.