Tashqi mehnat migratsiyasi O‘zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishning asosiy manbalaridan biridir

Xalqaro Migratsiya Tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, hozirda dunyoda 281 million xalqaro muhojir bo'lib, ko'chirilganlar soni 117 millionga yetgan.

Shu munosabat bilan globallashuv sharoitida xavfsiz va qonuniy migratsiya jarayonlarini ta’minlash ko‘p qirrali vazifa bo‘lib, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasi uchun ham turli ta’sir etuvchi omillar va ularning oqibatlarini chuqur tahlil qilishni taqozo etadi.

2017-yildan boshlab O‘zbekistonda mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotining uzoq muddatli rivojlanish yo‘nalishini belgilab beruvchi keng ko‘lamli o‘zgarishlar jarayoni, jumladan, mehnat bozori, xususan, tashqi mehnat migratsiyasi sohasidagi islohotlar boshlandi.

Buni O‘zbekistonning yangilangan Konstitutsiyasiga kiritilgan o‘zgartirishlar ham tasdiqlaydi, undan ko‘zlangan maqsad mamlakat fuqarolarining mehnat huquqlarini himoya qilish chora-tadbirlarini kuchaytirishdir. Bundan buyon bir qator normalar har kimga munosib mehnat qilish, erkin kasb tanlash, xavfsizlik va gigiyena talablariga javob beradigan mehnat sharoitlari, kamsitishsiz va belgilangan eng kam ish haqidan kam bo‘lmagan adolatli mehnatga haq to‘lash huquqini kafolatlaydi.

Biroq, mamlakat aholisining jadal o‘sib borayotganini hisobga olgan holda, O‘zbekiston hukumati oldida ish qidirayotgan fuqarolarni ish bilan ta’minlash, jumladan, yangi ish o‘rinlari yaratish, ijtimoiy sohada barqarorlikni ta’minlash va hokazolar bo‘yicha yangi vazifalar turibdi.

Mamlakat mutlaq demografik oʻsish boʻyicha Markaziy Osiyo davlatlari orasida yetakchi hisoblanadi. Statistika agentligi maʼlumotlariga koʻra, 2025-yil boshida mamlakat aholisi soni 37,5 million kishidan oshdi, bu sezilarli oʻsishdan dalolat beradi – 2024-yil boshiga nisbatan qariyb 750 ming kishi.

Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2010-yildan buyon O‘zbekistonda o‘rtacha yillik demografik o‘sish 1,8-2,1 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2030-yilga borib aholi soni 41 million kishiga yetishi mumkin, bu esa o‘z navbatida mehnat bozori va sog‘liqni saqlash, ta’lim tizimiga og‘ir yuk bo‘lishi mumkin va boshqalar.

Bundan tashqari, mutaxassislarning fikricha, har yili 650-700 mingdan ortiq yoshlar mehnat bozoriga kirib kelmoqda, 2030-yilga borib bu ko‘rsatkich 1 milliondan oshishi kutilmoqda yiliga o'rtacha, oxirida taxminan 300-400 ming bo'lib chiqadi. yoshlar mustaqil ravishda ish qidirmoqda, shu jumladan chet elda.

Bugungi kunda aholi orasida mehnat resurslarining ulushi 54,2 foizni (19,7 million kishi) tashkil etadi, shundan 10,4 foizi (2 million kishi) respublika tashqarisida ishlaydi. Asosiy yo'nalishlar Rossiya va Qozog'iston bo'lib qolmoqda.

Shu munosabat bilan davlat oldida turgan birlamchi vazifa ish izlayotgan fuqarolarni ish bilan ta’minlashdan iborat. Bu muammoni hal etishga kompleks yondashish maqsadida mamlakatimizda yangi ish o‘rinlari yaratilmoqda, xususiy tadbirkorlar va yakka tartibdagi tadbirkorlar har tomonlama qo‘llab-quvvatlanmoqda, qishloqlarda aholi tomorqalaridan faol foydalanish rag‘batlantirilib, tegishli chora-tadbirlar ko‘rilmoqda. tashqi mehnat migratsiyasini diversifikatsiya qilish uchun qabul qilingan.

Biroq, qilinayotgan sa'y-harakatlar hali aholi sonining hozirgi sur'atlariga mos kelmaydi.

Shularni hisobga olgan holda O‘zbekiston hukumati mehnat mo‘lligini yuk sifatida emas, balki iqtisodiy o‘sishning yangi istiqbollarini ta’minlay oladigan qimmatli boylik sifatida ko‘rsatuvchi alohida siyosiy dastur ishlab chiqmoqda.

Shu munosabat bilan 2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi. Mehnat migratsiyasi O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning asosiy yo‘nalishi sifatida belgilab berilgan strategik hujjatga aylandi. Shu bilan birga, migratsiya oqimini diversifikatsiya qilishga e'tibor qaratildi, chunki mamlakat mintaqadagi eng yirik ishchi kuchi eksportchisi hisoblanadi.

E’tiborlisi, Strategiyani amalga oshirish doirasida tashqi mehnat migratsiyasi masalalari bo‘yicha milliy qonunchilikda tub o‘zgarishlar amalga oshirildi. Xorijda mehnat faoliyatini amalga oshirayotgan fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilishni kafolatlash, tashqi mehnat faoliyati tizimini tartibga solishga qaratilgan qator me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Ayniqsa:

Birinchidan, xususiy bandlik agentliklari faoliyatining qonunchilik asoslari yaratilib, “Xususiy bandlik agentliklari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni qabul qilindi.

Mazkur qonunga muvofiq, fuqarolarni xorijda ishga joylashtirish bo‘yicha davlat monopoliyasi tugatilib, xususiy bandlik agentliklariga O‘zbekistondan tashqarida ish izlayotgan shaxslarni ishga joylashtirish bo‘yicha faoliyat yuritish imkoniyati berildi.

Ikkinchidan, tashqi mehnat faoliyati tizimi takomillashtirildi, xorijdagi mehnat migrantlarining huquq va manfaatlarini himoya qilish mexanizmlari takomillashtirildi. Mazkur yo‘nalish doirasida yuridik shaxslarga O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini xorijda ishga joylashtirish bilan bog‘liq faoliyatni Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi (hozirgi vaqtda Bandlik va qashshoqlik vazirligi) tomonidan berilgan litsenziya asosida amalga oshirishga ruxsat etiladi. kamaytirish).

Bundan tashqari, xorijda mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma berish tartibi o‘rniga xorijga chiqayotgan fuqarolarni ixtiyoriy ravishda ro‘yxatga olish tartibi joriy etildi.