O‘zbekiston Milliy arxivi uchun yangi bino quriladi

Yaqinda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Birlashgan Arab Amirliklariga rasmiy tashrifi chog‘ida ikki davlat o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlash va xalqaro hamkorlikni yuksaltirishga qaratilgan qator o‘zaro manfaatli ikki tomonlama shartnomalar imzolandi.

“O‘zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Birlashgan Arab Amirliklari Hukumati o‘rtasida grant mablag‘larini jalb etish to‘g‘risida”gi shartnomalardan biri o‘zbek xalqining moddiy va ma’naviy hayotini aks ettiruvchi arxiv hujjatlarini saqlashni yanada kuchaytirishga qaratilgan. Ushbu hujjatlar tarixiy, ilmiy, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy ahamiyatga ega.

Shartnomaning asosiy yo'nalishi nima?

Kelishuvga koʻra, tomonlar Toshkent shahridagi Oʻzbekiston Milliy arxivi uchun yangi bino qurish, jihozlash va foydalanishga topshirish uchun BAA hukumatining qariyb 20 million dollarlik grantini jalb qilish boʻyicha hamkorlik qiladi.
Muhim tayyorgarlik ishlari allaqachon amalga oshirilgan. Eslatib o‘tamiz, Prezidentning 2019-yil 20-sentabrdagi PQ-4463-son qarori bilan 2020–2025-yillarda arxiv binolari va omborxonalarini qurish bo‘yicha Davlat dasturi tasdiqlangan. Mazkur dasturda O‘zbekiston bo‘ylab arxiv binolarini qurish va ularni zarur jihozlar bilan ta’minlash belgilangan. va imkoniyatlar.
2019-yil 25-mart kuni “O‘zarchiv” agentligi va BAA Milliy arxivi o‘rtasida o‘zaro anglashuv memorandumi imzolandi. O‘shandan beri BAA vakillari va mutaxassislari O‘zbekiston Milliy arxiviga bir necha bor tashrif buyurishdi. Tabiiyki, IX asrga oid va ulkan tarixiy, madaniy va ilmiy qiymatga ega bo‘lgan arxiv materiallari katta qiziqish uyg‘otdi.

O‘zbekiston davlat arxivlarida qanday qimmatli hujjatlar saqlanadi?

Hozirgi kunda arxivlarda 16 milliondan ortiq saqlash birligi mavjud boʻlib, shundan 9,3 millioni Davlat arxiv fondiga tegishli. Arxiv tizimi 116 shaxsiy hujjat arxivi bilan birga 3 ta davlat arxivi, 14 ta viloyat boʻlimi va 101 ta viloyat, shahar va tuman arxivlarini oʻz ichiga oladi.
Bu yerda 9-asrdan hozirgi kungacha boʻlgan hujjatlar saqlanib qolgan. Eng qadimgi hujjat 9-asrga oid boʻlib, 868-yilda (254-hijriy) Ismoil Somoniy (892-907-yillar hukmdori) tomonidan oʻz maqbarasi va uning avlodlari uchun vaqflar haqida yozgan vaqf (vaqf) hujjatidir. “Vaqf hujjatlari to‘plami” 1597 jilddan iborat bo‘lib, ularning aksariyati Buxorodan, qolganlari Xiva, Toshkent, Samarqand, Hirot, Balx, hatto Makka va Madina kabi muqaddas shaharlardandir.

Arxivlarda taniqli tarixiy shaxslar, siyosiy partiyalar, madaniy va ilmiy muassasalar bilan bog‘liq to‘plamlar ham saqlanadi. Masalan; misol uchun:
 • Vaqf hujjatlari to‘plami (9-asr – 20-asr boshlari)
 • Xiva xonlari kantsleri (17-asr boshi – 20-asr boshlari)
 • Buxoro amiri qushbegi devoni (14-asr boshi — 20-asr boshlari)
 • Qo‘qon xonlari arxivi (18-asr boshi – 19-asr oxiri)
Ushbu to'plamlar noyobligi bilan alohida qiziqish uyg'otadi va tarixiy tadqiqotlar uchun fundamental manba bo'lib xizmat qiladi.
Haqiqiyligi va xalqaro ahamiyati bilan e’tirof etilgan “Xiva xonligi arxivi” (I-125-fond) alohida e’tiborga molik. Ushbu to'plamda 17-asr oxiri - 19-asr boshlaridagi davlat boshqaruvi, harbiy sharoit va fuqarolik hayoti haqida noyob tushunchalar mavjud. To'plam 2017 yilda YuNESKOning "Dunyo xotirasi" dasturiga kiritilgan.
Yana bir e’tiborga molik to‘plam “Buxoro amirining qushbegi idorasi” (I-126 fondi) bo‘lib, 1718-1920 yillardagi 9441 jilddan iborat bo‘lib, unda Buxoroning tashqi siyosati, harbiy ishlari, aloqa, moddiy-texnika ta’minoti, ma’muriy tuzilmasi va aholi salomatligiga oid hujjatlar o‘rin olgan. Ushbu to'plam YuNESKOning "Dunyo xotirasi" dasturiga ham kiritilgan.

O‘zbekiston grant loyihasini amalga oshirishga tayyormi?

Xulosa qilib aytganda, BAA tomonidan ko‘rsatilgan texnik yordam va grant mablag‘lari O‘zbekiston Milliy arxivining yangi binosi qurilishi loyihasini amalga oshirishga zamin yaratdi. 2023-yil may oyida O‘zbekiston Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori bilan loyihani amalga oshirish uchun Toshkent shahrining Yangi O‘zbekiston ko‘chasidan 3,2 gektar yer maydoni ajratilgan edi.
Loyiha Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan “2024-yilda tashqi yordamni jalb qilish va donorlar bilan hamkorlik qilishning maqsadli dasturi”ga ham kiritilgan.

Arxivning ahamiyati

Arxiv - bu o'tmish, hozirgi va kelajak birlashadigan xazina. Arxivlar orqali davrlar, shuningdek, xalqning madaniy va ijtimoiy tarixi o‘rtasidagi bog‘liqlik saqlanib qoladi. Tarixiy va madaniy ma'lumotlar manbai sifatida arxivlar bebahodir. Ular o‘zbek xalqining boy ma’naviy-madaniy merosi, o‘ziga xos etnik an’analari bilan faxrlanish tuyg‘usini uyg‘otadi.