O'zbekiston-BAA:" yashil " kelajak uchun hamkorlik

---

O'zbekiston Respublikasi va Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) o'rtasidagi munosabatlar so'nggi yillarda ko'plab sohalarda, xususan, barqaror rivojlanish va "yashil" iqtisodiyot sohasida hamkorlikni chuqurlashtirish bilan ajralib turadigan jadal o'sish davrini boshdan kechirmoqda.

Shu fonda O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning BAAga bo'lajak tashrifi va Abu-Dabidagi "barqaror rivojlanish haftaligi 2025" (ADSW 2025) da ishtirok etishi hamkorlikning strategik ahamiyatini va ikki mamlakatning ekologik mas'uliyatli taraqqiyot tamoyillariga sodiqligini ta'kidlaydi.

Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu tadbir hozirgi global muammolar va ikki davlat o'rtasidagi hamkorlikning kuchayishi sharoitida juda muhim ahamiyat kasb etmoqda.

O'zbekiston ham, BAA ham barqaror rivojlanish va atrof-muhitni muhofaza qilish siyosatini izchil amalga oshirib, buni aniq harakatlar bilan tasdiqlamoqda.

Toshkentning 2030 yilga borib milliy energetika balansidagi qayta tiklanadigan energiya manbalarining 50 foiz ulushiga erishish maqsadi Abu-Dabining barqaror rivojlanish tashabbuslari bilan yaxshi mos keladi. Xususan, bu borada davlatimizning BAA tashabbusiga qo'shilishi "qayta tiklanadigan energiya quvvatining uch baravar ko'payishi"diqqatga sazovordir.

Shubhasiz, O'zbekiston rahbarining ADSW 2025-dagi ishtiroki davlatning barqaror rivojlanish sohasidagi yutuqlarini namoyish etish, kelajak haqidagi tasavvurlarini baham ko'rish va global aktyorlar, birinchi navbatda Amirliklar bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini kengaytirish imkonini beradi.

Bundan tashqari, bu 2025 yilda respublikada "atrof-muhitni muhofaza qilish va yashil iqtisodiyot yili "deb e'lon qilinishi munosabati bilan muhim rol o'ynaydi, bu xalqaro tajriba va milliy ustuvorliklar o'rtasida noyob sinergiya yaratadi.

Ushbu sharoitlarni hisobga olgan holda, mamlakatimiz ekologik muammolarni hal qilish va barqaror rivojlanishga kompleks yondashuvni amalga oshirayotganini ta'kidlash mumkin. 2025 yilgi milliy dastur yashil texnologiyalarni joriy etish, suvni tejash, ko'kalamzorlashtirish, Orol falokati oqibatlarini yumshatish, chiqindilarni boshqarish va aholi salomatligini yaxshilashga qaratilgan.

Bu borada allaqachon keng ko'lamli harakatlar qilingan. Shunday qilib, so'nggi besh yil ichida O'zbekiston o'zining ekologik siyosatini sezilarli darajada mustahkamladi. Yashil iqtisodiyotga o'tish strategiyasi qabul qilindi va zarur institutlar, shu jumladan idoralararo kengash tashkil etildi. Ixtisoslashgan vazirlikni o'zgartirish va Prezident huzurida iqlim kengashini tashkil etish muhim qadam bo'ldi. Ushbu sa'y-harakatlarning avj nuqtasi atrof-muhitni muhofaza qilish qoidalarini yangilangan Konstitutsiyada birlashtirish bo'lib, bu davlat darajasidagi ekologik masalalarning ustuvorligini ta'kidlaydi.

2021 yilda Yashilmaxon (yashil makon) ekologik tashabbusini amalga oshirish boshlandi. Loyiha 2030 yilga kelib davlat hududini obodonlashtirishni 12,4% gacha oshirishga qaratilgan bo'lib, yangi bog'lar yaratish va o'rmonlarni kengaytirish kabi tadbirlarni o'z ichiga oladi. Yashil makon ekologik barqarorlikka erishish va xalqaro iqlim majburiyatlarini bajarishda muhim rol o'ynaydi.

O'zbekiston Markaziy Osiyoda iqlim tashabbuslarini ilgari surishda mintaqaviy yetakchiga aylandi. Toshkentning taklifiga binoan 2022 yilda mintaqa davlatlari "yashil kun tartibi" dasturini qabul qilib, iqlim o'zgarishiga moslashish bo'yicha qo'shma strategiyani ishlab chiqishni qo'llab-quvvatladilar.

2023 yilda Markaziy Osiyo atrof-muhit va iqlim o'zgarishini o'rganish universiteti (Green University) ochildi, uning negizida xalqaro ekspertlarni jalb qilgan holda iqlim ilmiy forumi faoliyat ko'rsatmoqda.

Respublika BMTning uchta muhim rezolyutsiyasini qabul qilishni ilgari surgan holda o'zini global ekologik kun tartibining faol sub'ekti sifatida namoyon etdi. 2021 yilda Orolbo'yi ekologik innovatsiyalar zonasi deb tan olishni taklif qildi, 2023 yilda esa Markaziy Osiyoda o'rmonlardan barqaror foydalanish va mintaqaviy ekologik hamkorlikni mustahkamlash bo'yicha tashabbuslar bilan chiqdi.

Ushbu chora-tadbirlar mamlakatimizning global ekologik sa'y-harakatlarga faol ishtirokini yaqqol ko'rsatib turibdi va "yashil" iqtisodiyotni rivojlantirish bo'yicha milliy yo'nalishni tasdiqlaydi.

Shubhasiz, bu harakatlar BAA alohida o'rin tutadigan xalqaro maydonda faol qo'llab-quvvatlanmoqda.

1992 yilda diplomatik aloqalar o'rnatilganidan kelib chiqqan O'zbekiston-amirlik aloqalari so'nggi o'ttiz yil ichida o'zaro hurmat va ishonchga asoslangan mustahkam strategik hamkorlikka aylandi. O'zbekiston Prezidentining 2019-yilda BAAga tashrifi aloqalarni rivojlantirishda muhim nuqta bo'lib, unda iqtisodiyot, investitsiyalar va innovatsiyalar kabi turli sohalardagi aloqalarni kengaytirish uchun asos yaratgan muhim bitimlar imzolandi.

Abu-Dabi valiahd shahzodasi Muhammad bin Zoid Al Nahayyanning 2023-yil noyabr oyida O'zbekistonga kelishi va Prezident Shavkat Mirziyoyevning o'tgan yili Shayx Hamdan bin Muhammad Al Maktum boshchiligidagi Amirliklar delegatsiyasi bilan muzokaralari kabi yuqori martabali shaxslarning keyingi tashriflari davlatlararo muloqotni rivojlantirishga yangi turtki berdi.

O'zbekiston Prezidentining BAAdagi sor 28 konferensiyasiga tashrifi ekologiya va barqaror rivojlanish sohasidagi ikki tomonlama muloqotni mustahkamlashda muhim bosqich bo'ldi. Ushbu tadbir ularning global ekologik muammolarni hal qilish bo'yicha umumiy majburiyatini namoyish etdi va yashil energiyani targ'ib qilishda kooperativ aloqalarni mustahkamladi.

Shunday qilib, O'zbekiston va BAA o'rtasidagi munosabatlar keng ko'lamli hamkorlik sohalarini qamrab olgan va ikki davlatning barqaror taraqqiyotiga hissa qo'shgan holda rivojlanishda davom etmoqda.

O'zbekiston-amirlik kooperatsiyasining eng jadal rivojlanayotgan yo'nalishlaridan biri qayta tiklanadigan energetika sohasidir. Amirlik kompaniyasi Masdar bu sohada ishonchli va strategik sherikdir.

Navoiy viloyatida 500 MVt quvvatga ega Zarafshan shamol elektr stansiyasi (ves) 2024-yilda muvaffaqiyatli foydalanishga topshirilgan loyiha bo'ldi. Wes Markaziy Osiyodagi eng yirik hisoblanadi va yiliga 1,1 million tonna karbonat angidrid chiqindilarini oldini olish bilan birga 500 mingga yaqin uy xo'jaliklarini elektr energiyasi bilan ta'minlash imkoniyatiga ega.

O'tgan yilning noyabr oyida Bokudagi COP29 ko'rgazmasida Masdar va energetika vazirligi Mingbulakda 1 GVt quvvatga ega ves qurishga kelishib oldilar.  Loyihani amalga oshirish nafaqat toza energiya ishlab chiqarishni ko'paytiradi, balki 600 dan 800 gacha yangi ish o'rinlarini yaratadi va har yili 1 milliard kub metr tabiiy gazni tejaydi. Wes qurilishi tufayli atmosferaga chiqindilar yiliga 1,4 million tonnaga kamayadi va energiya xavfsizligi oshadi.

Hozirda O'zbekistonda Masdar loyihalari 1,5 GVt qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqaradi, yana 0,5 GVt qurilmoqda. Maqsad 4 GVt quvvatga erishishdir.

Shamol energiyasidan tashqari, kompaniya O'zbekistonning quyosh energiyasiga (SES) faol sarmoya kiritmoqda. 2021 yilda 100 MVt quvvatga ega nur Navoi SES ishga tushirildi. Bundan tashqari, umumiy quvvati 900 MVt ga yaqin bo'lgan turli mintaqalarda (Gallaaral, Kattaqo'rg'on va Sherobod tumanlari) SES qurish loyihalari amalga oshirilmoqda.

Amirlik kompaniyalari nafaqat energiya sektorini rivojlantirishga sarmoya kiritibgina qolmay, balki tajriba va texnologiyalarni faol ravishda uzatib, mahalliy energiyaning barqaror rivojlanishini rag'batlantirmoqda.

Barqaror rivojlanish sohasidagi O'zbekiston-amirlik muloqoti energetika sohasidan tashqariga chiqadi. Mamlakatlar iqlim o'zgarishiga qarshi kurash, cho'llanish, suv resurslarini saqlash bo'yicha tajriba almashish va qo'shma loyihalarni amalga oshirishda faol ishtirok etmoqda.

Qishloq xo'jaligi va suv resurslarini boshqarish muhim sohalardir. Qurg'oqchilik va suv tanqisligi muammolariga duch kelayotgan O'zbekiston BAAning suvdan oqilona foydalanish va qurg'oqchil sharoitda qishloq xo'jaligini rivojlantirish sohasidagi innovatsion texnologiyalariga katta qiziqish bildirmoqda.

Ushbu sohadagi hamkorlik ilg'or sug'orish tizimlarini joriy etish, barqaror dehqonchilikni rivojlantirish va qishloq xo'jaligini iqlim o'zgarishiga moslashtirish bo'yicha tajriba almashishni o'z ichiga oladi.

BAA oziq-ovqat va suv xavfsizligi vazirligi va O'zbekiston qishloq xo'jaligi vazirligi o'rtasida qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat sanoatida qo'shma dastur va loyihalarni amalga oshirish imkoniyatlarini o'rganish maqsadida to'g'ridan-to'g'ri hamkorlik yo'lga qo'yildi.

Shuningdek, suv resurslaridan samarali foydalanish masalalariga ustuvor ahamiyat berilmoqda. Birlashgan arab Amirliklarining suvni tuzsizlantirish va qishloq xo'jaligida suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish bo'yicha boy tajribasini hisobga olgan holda, O'zbekiston tomoni Orolbo'yi mintaqasidagi suv tanqisligi muammolarini hal qilishda amirlik firmalari va kompaniyalarining ilg'or tajribalarini faol o'rganmoqda va qo'llamoqda.

Barqaror urbanizatsiya va "aqlli" shaharlarni rivojlantirish sohasida Toshkent BAA tajribasini ham o'z zimmasiga oladi. 2024 yilda ma'lumotlar markazlari va sun'iy intellektni rivojlantirish bo'yicha hamkorlik memorandumi imzolandi, bu shahar infratuzilmasini raqamlashtirish va fuqarolarning hayot sifatini yaxshilash uchun yangi imkoniyatlar ochadi.

Shunday qilib, O'zbekiston rahbarining BAAga bo'lajak tashrifi va Abu-Dabidagi "barqaror rivojlanish haftaligi" da ishtirok etishi ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishda muhim bosqich ekanini aytish xavfsiz.

Davlatimiz uchun bu "yashil" iqtisodiyot sohasiga investitsiyalar va texnologiyalarni jalb qilish, BAA uchun esa barqaror rivojlanish sohasida mintaqaviy yetakchi sifatida o'z mavqeini mustahkamlash va Markaziy Osiyodagi aloqalarni kengaytirish imkoniyatidir.

Barqaror taraqqiyot va "yashil" kelajakka bo'lgan umumiy intilishga asoslangan ushbu o'zaro ta'sir global ekologik muammolarni hal qilishda samarali xalqaro hamkorlik modeli bo'lish potentsialiga ega.

Xalqaro hamjamiyat ushbu strategik sheriklikning rivojlanishini qiziqish bilan kuzatib boradi va uni BMTning barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish va iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish bo'yicha global sa'y-harakatlar kontekstida potentsial namuna sifatida ko'radi.