O'zbekiston o'z mahsulotlarini 115 mamlakatga eksport qilmoqda

Eksport-bu ishlab chiqarishni rivojlantirish, yangi ish o'rinlari yaratish va YaIMni oshirishga imkon beradigan iqtisodiyotning haydovchisi. Shu sababli, har bir davlat o'z mahsulotlarini tashqi bozorlarga eksport qilishni ko'paytirishga intilayotgan korxonalarni qo'llab-quvvatlashga harakat qilmoqda. Ushbu maqolada O'zbekistonda eksportchilarni bevosita qo'llab-quvvatlash chora-tadbirlari majmuini ko'rib chiqamiz.

Eksportni qo'llab - quvvatlash mamlakatda "O'zbekiston – 2030" strategiyasida belgilangan xususiy sektorning eksportdagi ulushini 60 foizga yetkazish maqsadiga qat'iy rioya qilgan holda tizimli ravishda amalga oshiriladi.
Mana bir nechta tavsiflovchi raqamlar: 2017 yildan 2023 yilgacha O'zbekistonning umumiy eksport hajmi 120 mlrd dollarga yetdi. 2023 yilda eksport hajmi 24 milliard dollarni tashkil etdi, bu 2017 yilga nisbatan 64 foizga o'sdi.
So'nggi olti yil ichida O'zbekistonning eksport geografiyasi 33 ta yangi davlatga kengayib, tashqi bozorlar sonini 115 taga yetkazdi. O'zbek mahsulotlari birinchi marta Peru, Panama, Meksika, Dominikan Respublikasi, Argentina, Albaniya, Serbiya, Finlyandiya, Lyuksemburg va boshqa mamlakatlar bozorlariga chiqdi.
So'nggi yillarda eksportni qo'llab-quvvatlash milliy tizimi doirasida tadbirkorlik sub'ektlarini eksport faoliyatiga jalb etishga alohida e'tibor qaratilmoqda.
Masalan, agar o'tgan yili 3000 ga yaqin mahalliy kompaniyalar eksport faoliyatiga qo'shilgan bo'lsa, o'sha yilning yanvar-oktyabr oylari orasida 2450 ta korxona birinchi marta tashqi bozorlarga chiqib, umumiy qiymati 1 milliard dollar bo'lgan mahsulotlarni eksport qildi.
Kompleks ishning yana bir tarkibiy qismi qulay me'yoriy muhitni yaratishdir.
So'nggi yillarda O'zbekistonda eksport faoliyatini soddalashtirish va rag'batlantirishga qaratilgan muhim normativ o'zgarishlar qabul qilindi.
Xususan, bu O'zbekiston Prezidentining 2024 yil 30 avgustdagi "O'zbekiston Respublikasi Prezidentining tadbirkorlar bilan to'rtinchi ochiq muloqotida belgilangan vazifalarni amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi kichik va o'rta biznesni qo'llab-quvvatlashga qaratilgan hamda tadbirkorlar uchun moliyaviy sharoitlarni yaxshilash choralarini o'z ichiga olgan farmonidir. Endi banklar 300 million so'mgacha (taxminan 24 ming dollar) soliqsiz mikrokreditlar berishlari mumkin, bu esa kapitalga kirishni kengaytiradi. Umumiy ovqatlanish korxonalari uchun soliq imtiyozlari joriy etilmoqda, shu jumladan 2025 yildan 2028 yilgacha daromad solig'ini 50 foizga kamaytirish. va naqd pulsiz to'lovlar uchun QQSning bir qismini qaytarish. Eksportni rivojlantirish va ma'muriy to'siqlarni kamaytirishga yordam beradigan bojxona organlari ma'lumotlari asosida eksportchilar uchun QQSni qaytarish tartibi soddalashtirildi.
O'zbekiston Prezidentining 2024-yil 12-avgustdagi "faktoring xizmatlari bozorini jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi farmoni mamlakatimizda faktoring xizmatlari bozorini rivojlantirishni jadallashtirmoqda. Bu bank bo'lmagan kredit tashkilotlariga faktoring bilan shug'ullanishga ruxsat berish orqali imkoniyatlarni kengaytirishni, shuningdek, pul talablari bo'yicha operatsiyalarni, shu jumladan qayta ishlash va valyuta imkoniyatlarini kengaytirishni nazarda tutadi. Farmon, shuningdek, davlat tizimlari bilan birlashtirilgan arizalarni ko'rib chiqish va hujjatlarni tekshirishni avtomatlashtirish uchun elektron platforma yaratishni o'z ichiga oladi. Ushbu chora-tadbirlar biznes uchun faktoring xizmatlarining mavjudligini yaxshilashga, likvidlikni yaxshilashga va mamlakatda savdo va moliya jarayonlarini soddalashtirishga yordam beradi.
O'zbekiston Prezidentining 2024 yil 14 martdagi "tadbirkorlar birlashmalarining tashqi savdo va mintaqaviy sanoatni rivojlantirishdagi rolini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarori tadbirkorlar birlashmalarining tashqi savdo va mintaqaviy sanoatni rivojlantirishdagi rolini kuchaytirishga qaratilgan. Hujjatda "savdoni rivojlantirish kompaniyasi" AJ vositalari orqali eksport va sanoat ishlab chiqarishini qo'llab-quvvatlash va rag'batlantirish, texnoparklar tashkil etish, infratuzilmani yaxshilash va tadbirkorlar uchun moliyaviy vositalarni kengaytirish ko'zda tutilgan. Xalqaro bozorlarda raqobatbardoshlikni oshirish va ichki sanoat siyosatini takomillashtirish maqsadida davlat va xususiy sektor o'rtasidagi hamkorlikni mustahkamlash choralarini o'z ichiga oladi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 16 fevraldagi "respublikada oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlashga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" gi farmoni mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini kuchaytirishga qaratilgan. Farmonda qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlashni kengaytirish uchun imtiyozli kreditlar, subsidiyalar va soliq imtiyozlari berish orqali mahalliy oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilarni qo'llab-quvvatlash choralari ko'zda tutilgan. Bundan tashqari, asosiy e'tibor oziq-ovqat eksportini rag'batlantirishga, shu jumladan savdoni rivojlantirish jamg'armasi orqali moliyaviy qo'llab-quvvatlashga va sertifikatlashni soddalashtirishga qaratilgan. Ushbu qadamlar tashqi bozorlarda mahsulot sifati va raqobatbardoshligini oshirishga, shuningdek, mamlakat ichidagi oziq-ovqat bozorining barqarorligini ta'minlashga yordam beradi.
O 'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 29-fevraldagi qarori meva-sabzavot mahsulotlari eksportini tartibga solish bo' yicha chora-tadbirlarni belgilab beradi. Hujjat qishloq xo'jaligi mahsulotlarining tashqi savdosini nazorat qilish va tartibga solishni takomillashtirish, shu jumladan tovarlarning yuqori sifatini ta'minlash, sanitariya me'yorlari va standartlariga rioya qilishning samarali mexanizmlarini yaratish bo'yicha chora-tadbirlarni joriy etadi. Qaror O'zbekiston meva-sabzavot mahsulotlarining xalqaro bozorlarda raqobatbardoshligini oshirishga, shuningdek, eksport yetkazib berishni logistika va muvofiqlashtirishni yaxshilashga qaratilgan.
O ' zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 23-yanvardagi "tadbirkorlik subyektlarining barqarorligi reytingini joriy etish chora-tadbirlari to' g 'risida" gi PQ-39-son qarori mamlakatimizda tadbirkorlik subyektlarining barqarorligi reytingini joriy etishga qaratilgan. Asosiy maqsad tadbirkorlik tashkilotlarini rentabellik, soliq majburiyatlariga rioya qilish, moliyaviy barqarorlik kabi asosiy ko'rsatkichlar bo'yicha baholash tizimini yaratishdir.va biznesning barqarorligiga ta'sir qiluvchi boshqa omillar. Barqarorlik darajasiga qarab, tadbirkorlik sub'ektlari yuqori, o'rta yoki past darajadagi toifalarga bo'linadi, bu imtiyozlar va subsidiyalardan foydalanishga ta'sir qiladi. Yuqori reytingga ega bo'lgan korxonalar uchun maxsus qo'llab-quvvatlash choralari, shu jumladan soliq imtiyozlari va QQSni tezroq qaytarish ko'zda tutilgan. Ushbu tizim, shuningdek, biznes holatini baholash va monitoring qilish natijalari ustidan shikoyat qilish mexanizmlarini o'z ichiga oladi, bu esa shaffoflikni yaxshilashga va tadbirkorlar va davlat o'rtasidagi ishonchni oshirishga yordam beradi.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, ish tizimli ravishda amalga oshiriladi: strategik maqsad va vazifalar qo'yildi, me'yoriy-huquqiy baza shakllantirildi.
Eksport qiluvchi korxonalar faoliyatini faol qo'llab-quvvatlash orqali respublikaning eksport salohiyatini oshirish bo'yicha aniq amaliy chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Shunday qilib, O'zbekistonda eksportchilarga amaliy moliyaviy yordam ko'rsatish mexanizmi mavjud, jumladan:
- xalqaro standartlarni joriy etish va sertifikatlash,
- milliy mahsulotlarni xorijda ro 'yxatdan o' tkazish,
- xalqaro ko'rgazma va yarmarkalarda ishtirok etish,
- taqdimotlar, reklama kampaniyalarini o'tkazish va istiqbolli bozorlarda milliy mahsulotlar va brendlarni targ'ib qilish.
Bundan tashqari, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 15 martdagi "tadbirkorlar birlashmalarining tashqi savdo va mintaqaviy sanoatni rivojlantirishdagi rolini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qaroriga muvofiq eksportni ilgari surish agentligi "savdoni rivojlantirish kompaniyasi"AJga aylantirildi. Yangi tashkilotning asosiy vazifalari tadbirkorlik subyektlarining barqarorligi reytingi asosida tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarini davlat tomonidan moliyaviy qo'llab-quvvatlash chora-tadbirlari samaradorligi va natijadorligini oshirish, shuningdek, yuqori qo'shilgan qiymatli mahsulotlar eksport qiluvchi va yangi bozorlarni o'zlashtirayotgan korxonalarga davlat mablag'lari yetkazilishini ta'minlashdan iborat.
Shuningdek, kompaniya transport logistikasi, sertifikatlashtirish, standartlashtirish va sifat nazorati, soliq va bojxona ma 'muriyatchiligi masalalari bo' yicha tadbirkorlik subyektlariga axborot va maslahat yordamini amalga oshiradi, xorijda milliy brend va mahsulotlarni targ 'ib qilish bo' yicha "Made in Uzbekistan" dasturini amalga oshiradi, milliy, tarmoq va mintaqaviy ko 'rgazmalar, shuningdek tovarlar yarmarkalarini o' tkazish va moliyalashtirishda ishtirok etadi.
Kompaniya eksport qiluvchilarni moliyaviy qo'llab-quvvatlashning faol choralari, shu jumladan sug'urta xizmatlaridan foydalanganda sug'urta mukofotini qoplash, xalqaro standartlashtirish va sertifikatlash tizimlarini joriy etish va milliy mahsulotlar va brendlarni ro'yxatdan o'tkazish uchun kompensatsiya taqdim etadi. 
Transport xarajatlarining bir qismi, xalqaro standartlar asosida hisobotlarni joriy etish xarajatlari, savdo uylari va omborxonalarni ochish va saqlash bilan bog'liq xarajatlarning bir qismi, reklama kompaniyalari, malakali dizaynerlar, texnologlar, marketologlar, sifat nazoratchilari va agronomlarni jalb qilish, nufuzli xalqaro brendlarni jalb qilish, xalqaro standartlarni joriy etish xarajatlari qoplanadi.
Tijorat banklariga eksportdan oldingi va eksport bilan bog'liq savdo operatsiyalarini moliyalashtirish uchun resurslar ajratiladi.
Mahalliy eksportchilarni to'g'ridan-to'g'ri moliyaviy mexanizmlar bilan qo'llab-quvvatlash bilan bir qatorda, davlat xorijiy savdo tarmoqlarining mavjudligini yaxshilaydi, etakchi jahon bozorlariga kirishni osonlashtirish choralarini ko'radi.
Shunday qilib, 2021 yil 10 apreldan boshlab O'zbekiston "GSP+"tizimining benefitsiar mamlakati maqomini oldi. Ushbu tizim rivojlanayotgan mamlakatlar tomonidan Evropa Ittifoqiga eksport qilinadigan tovarlarga imtiyozli bojxona tariflarini taqdim etadi va 6200 dan ortiq turdagi tovarlarni, shu jumladan sanoat mahsulotlari va ba'zi qishloq xo'jaligi mahsulotlarini qamrab oladi. 2023 yilda "GSP+" doirasida 426 mln dollarlik tovarlar eksport qilindi.
Evropaga eksport hajmining asosiy o'sishi bir qator tovarlarni etkazib berishning ko'payishi hisobiga ta'minlandi: tayyor trikotaj mahsulotlari (o'sish 104%, +1,1 million dollar), karbamid (109%, +2,2 million dollar), ammiakli selitra (173%, +3,9 million dollar), mis mahsulotlari (o'sish 3 baravar, +14 mln dollar), neft va gaz mahsulotlari (111%, +4 mln dollar) va sellyuloza (141%, + 2,3 mln dollar).