"Yashil" energetikani rivojlantirish O'zbekiston taraqqiyotining asosiy vazifalaridan biridir

O'zbekistonda 2022-yilda qabul qilingan "yashil" iqtisodiyotga o'tish va 2030-yilgacha "yashil" o'sishni ta'minlash dasturi o'zining asosiy maqsadini belgilab berdi:

- qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqarish quvvatining ko'payishi;
- sanoat sohasida energiya samaradorligini kamida 20% ga oshirish%; 
- yalpi ichki mahsulot birligiga to'g'ri keladigan energiya sarfini 30% ga kamaytirish, shu jumladan qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish orqali.
O'zbekiston 2030 yilga kelib qayta tiklanadigan energiya manbalarining quvvatini 27 gigavattga, qayta tiklanadigan va muqobil manbalardan elektr energiyasi ishlab chiqarishning umumiy hajmini esa energiya ishlab chiqarishning umumiy hajmida kamida 40 foizga yetkazmoqchi. Bu bizning mamlakatimizga nafaqat energiya resurslarini diversifikatsiya qilishga, balki atmosferaga zararli chiqindilarni 34 million tonnaga kamaytirishga imkon beradi.
O'zbekiston Reni rivojlantirish bo'yicha noyob salohiyatga ega. Tahlil shuni ko'rsatadiki, mamlakatimizda quyosh va shamol energiyasining potentsiali hozirgi elektr energiyasiga bo'lgan ehtiyojdan 10-12 baravar yuqori. 
So'nggi ma'lumotlar O'zbekiston tomonidan qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirishda erishilgan ulkan yutuqlardan dalolat beradi. Prognozlarga ko'ra, 2024 yilda elektr energiyasi ishlab chiqarishning umumiy hajmida re ulushini 10% dan 18% gacha oshirish rejalashtirilgan. 
Shu bilan birga, ushbu yo'nalishdagi ishlar sakrash va chegaralar bilan davom etmoqda. Ayni paytda mamlakatimizda umumiy quvvati 6,3 gigavatt bo'lgan quyosh, shamol va gibrid elektr stansiyalarini qurish bo'yicha davlat-xususiy sheriklik asosida 28 ta loyiha ustida ish olib borilmoqda. Ulardan 2023 yilda 2,6 gigavattlik 7 ta loyiha doirasida birinchi quvvatlar ishga tushirildi.
Deyarli barcha mintaqalarda zamonaviy quyosh va shamol elektr stantsiyalari qurilmoqda. Xususan, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Samarqand va Surxondaryoda umumiy quvvati 1,6 gigavatt bo'lgan 9 ta yirik quyosh va shamol elektr stansiyalari ishga tushirildi. Andijon, Samarqand, Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida umumiy quvvati 183 megavatt bo'lgan 6 ta yirik va kichik GES foydalanishga topshirildi.
Ijtimoiy soha obyektlarida, korxona va tashkilotlarda, tadbirkorlarga tegishli binolarda, turar joylarda umumiy quvvati 457 megavatt bo'lgan quyosh panellari o'rnatilgan. Natijada qo'shimcha 5 milliard kilovatt-soat ekologik toza elektr energiyasi ishlab chiqarish va 1,5 milliard kub metr tabiiy gazni tejash imkoniyati yaratildi.
O'zbekistonning yashil energetika sohasi xorijiy investorlar orasida ham katta qiziqish uyg'otmoqda. Rasmiy ma'lumotlarga ko'ra, so'nggi uch yil ichida ushbu sektorga 8 milliard dollar to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar kiritilgan, shuningdek, 13 milliard dollarlik loyihalar amalga oshirilmoqda. 
Saudiya Arabistoni, BAA, Xitoy, Frantsiya va Shveytsariya kabi mamlakatlar kompaniyalari bilan birgalikda yashil stantsiyalar va energiya saqlash tizimlarini qurish bo'yicha 12 ta loyiha ustida ish olib borilmoqda.
Xususan, 2024 yilda FESNING umumiy quvvatini 2,6 gigavattga, vesni 900 megavattga yetkazish, 400 megavatt quvvatga ega energiya saqlash qurilmalarini ishga tushirish rejalashtirilgan.
O'zbekistonning energetika sektori nafaqat xorijiy investorlar, balki aholining o'zi uchun ham yangi Klondaykga aylanmoqda. Elektr energiyasi iste'molchilarining REIGA o'tishga bo'lgan qiziqishini oshirish maqsadida mamlakatimizda "Quyosh uyi"dasturi faoliyat ko'rsatmoqda. Quyosh panellarini o'rnatgan ushbu dasturga muvofiq aholiga har bir kilovatt elektr energiyasi uchun 1 ming so'm to'lanadi. Hozirgi vaqtda 11 mingdan ortiq uy egalari ushbu imkoniyatdan samarali foydalanmoqdalar.
Qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqarishni bunday keng miqyosda joylashtirish resurslardan foydalanishni optimallashtiradi. Masalan, mamlakatning energiya balansidagi REE ulushining 25% gacha yetishi har yili 3 milliard kubometr tejashga imkon beradi.m tabiiy gaz. 1 yil ichida 1 million xonadonni shuncha gaz bilan ta'minlash mumkin. Yoki ushbu miqdordagi gazdan foydalanib, siz qo'shimcha 15 milliard kVt ishlab chiqarishingiz mumkin.elektr energiyasi. Bu yil davomida O'zbekiston aholisining 98 foizini elektr energiyasi bilan ta'minlash uchun yetarli.
Ijobiy multiplikativ ta'sirga ega bo'lgan "yashil" energiyaga o'tish iqtisodiyotimizning asosiy omillaridan biri bo'lib, eksport hajmini oshirish va investitsiyalarni jalb qilish. Xususan, so'nggi yillarda transformatorlar, har xil turdagi kabellar, issiqlik kollektorlari, quyosh panellari, izolyatorlar, metall konstruktsiyalar va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishda sezilarli o'sish kuzatilmoqda.
O'zbekiston 2023 yilda Afg'onistonga elektr energiyasining asosiy xorijiy yetkazib beruvchisi bo'lib, ushbu mamlakatga 90 million dollardan ortiq elektr energiyasini eksport qildi. va shu bilan bu mamlakatda iqtisodiy salohiyatni oshirish va vaziyatni barqarorlashtirishga bebaho hissa qo'shadi.
Yashil energiya mintaqalararo hamkorlikning muhim yo'nalishiga aylanmoqda. Xususan, 2023 yilda O'zbekiston, Ozarbayjon va Qozog'iston Bokuda qo'shma kommyunike imzoladilar, unda mamlakatlarning qayta tiklanadigan energiya sohasidagi salohiyati va muqobil manbalardan olingan elektr energiyasini Evropaga eksport qilish loyihasiga qo'shilishga tayyorligi qayd etildi. Yashil elektr energiyasini uzatish loyihasining rivojlanishi iqtisodiyotimiz va energiya tizimlarimiz o'rtasidagi aloqalarni mustahkamlashga yordam beradi, shuningdek, milliy energetika tarmoqlarini rivojlantirishga imkon beradi.
Iqlim o'zgarishiga, qazilma energiya resurslarining tez kamayib ketishiga duch kelayotgan O'zbekiston uchun "yashil energiya" ga o'tish moda tendentsiyasiga intilish emas – bu xalqaro tashkilotlar tomonidan tan olingan haqiqatan ham dolzarb ehtiyojdir. 
Hozirgi vaqtda iqlim o'zgarishi muammosi va yashil o'tish barcha yirik xalqaro tashkilotlarning kun tartibida. BMT bosh kotibi A. Guterrish ta'kidlaganidek, iqlim o'zgarishi butun insoniyat uchun haqiqiy va inkor etib bo'lmaydigan tahdiddir. "Yashil" iqtisodiyotga ishonmaydiganlarni "kulrang" kelajak kutmoqda.
XVFning yana bir xalqaro tashkiloti kam uglerodli iqtisodiyotga o'tish yangi imkoniyatlar, jumladan, ish o'rinlari yaratishga yordam beradi, deb hisoblaydi. XVJ hisob-kitoblariga ko'ra, 2050 yilga kelib yashil o'tish natijasida global yalpi ichki mahsulot uglerod chiqindilarini kamaytirish choralarini ko'rmasdan 7 foizga yuqori bo'lishi mumkin.
Boshqa tomondan, so'nggi yillarda kuzatilgan aholining barqaror o'sishi va iqtisodiyotning jadal rivojlanishi elektr energiyasini ishlab chiqarishni ko'paytirishni talab qilmoqda. Masalan, O'zbekiston yalpi ichki mahsuloti faqat 2021-2023 yillarda 69,2 milliard dollardan 91 milliard dollargacha o'sdi. va aholi soni 40 million kishiga etadi.
Bu talabni qayta tiklanadigan energiya manbalari hisobidan ta'minlash kerak, chunki bu energiya ta'minotini yaxshilash bilan bir vaqtda iqlim o'zgarishi bo'yicha Parij kelishuvi doirasida mamlakat majburiyatlarini bajarishga imkon beradi.
Bugungi kunda O'zbekiston Reni rivojlantirishda juda keng salohiyatga ega. Mamlakatimiz nafaqat to'rt fasl tabiati, noyob er osti va quruqlik resurslari, balki o'ziga xos xususiyatlari – quyoshli osmon, shamolli kengliklar, tez daryolar va biologik resurslar bilan ham ajralib turadi.
Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, qayta tiklanadigan energetikaga o'tish bir kechada sodir bo'lishi mumkin emas, ammo O'zbekiston yashil energetikani rivojlantirishni o'z rivojlanish strategiyasining asosiy vazifalaridan biriga aylantirgani, energetikani barqaror rivojlantirishga intilayotgani va uni kengaytirishga ko'maklashuvchi siyosat olib borayotgani haqiqatan ham ilhomlantiradi. Ushbu tashabbuslar mamlakatning tabiiy resurslaridan oqilona foydalanishga, davlat byudjetidan milliardlab subsidiya mablag'larini bo'shatishga va kelajak avlodlar uchun barqaror iqtisodiy rivojlanishni ta'minlashga imkon beradi.