O'zbekistonda suv resurslarini boshqarish islohotining ustuvorligi suvni tejash va undan oqilona foydalanishdir

Hozirgi vaqtda global iqlim o'zgarishi, aholi sonining ko'payishi, sanoat tarmoqlarining jadal rivojlanishi sharoitida nafaqat Markaziy Osiyo mintaqasida, balki butun dunyoda suv resurslarining qiymati ortib bormoqda.

Ma'lumotlarga ko'ra, so'nggi 30 yil ichida mintaqamizdagi havo harorati 1,5 darajaga ko'tarildi, natijada baland tog'lardagi abadiy muzliklarning umumiy maydonining uchdan bir qismi erib ketdi va daryolar va saylardagi suv hajmi kamaydi. Agar hozirgi iqlim tendentsiyalari bunday sur'atlarda davom etsa, keyingi 20 yil ichida ikkita yirik Daryo – Amudaryo va Sirdaryo oqimi 15 foizga kamayishi mumkin. Bu aholi jon boshiga suv mavjudligini va ekinlar hosildorligini 25 foizga kamaytiradi.
Bu nafaqat raqamlar, balki mintaqada yashovchi xalqlarning taqdiri va farovonligi bilan bevosita bog'liq bo'lgan ko'rsatkichlardir.
Olimlarning hisob-kitoblariga ko'ra, 2040 yilga kelib Markaziy Osiyoning ba'zi hududlarida suv resurslariga bo'lgan ehtiyoj uch baravar ortadi. Vaqt o'tishi bilan iqtisodiy zarar mintaqa mamlakatlarining yalpi ichki mahsulotining 11 foiziga yetishi mumkin. Birlashgan Millatlar tashkiloti (BMT) ogohlantirishicha, hozirda mintaqadagi mamlakatlar suv resurslari tanqisligi va ulardan samarasiz foydalanish tufayli yiliga 2 milliard AQSh dollarigacha yo'qotmoqda. Shuning uchun, agar hozirda tegishli choralar ko'rilmasa, mintaqamiz mamlakatlari suv tanqisligining og'ir oqibatlariga duch kelishi muqarrar. 
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida respublikamiz suv xo'jaligini kompleks rivojlantirishga, mavjud suv resurslaridan oqilona foydalanishga, shu jumladan raqamli va suvni tejaydigan sug'orish texnologiyalarini keng joriy etishga alohida e'tibor qaratilib, bu borada katta natijalarga erishildi.
BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasidagi nutqida 2023-yil 19-sentabr kuni O'zbekiston rahbari Markaziy Osiyoda suv resurslari taqchilligi masalasiga alohida e'tibor qaratdi va BMT bosh kotibining suv resurslari bo'yicha maxsus vakili lavozimini tashkil etish va "Birlashgan Millatlar tashkiloti – suv resurslari" mexanizmidan foydalangan holda Markaziy Osiyoda suvni tejaydigan texnologiyalar platformasini yaratishni qo'llab-quvvatlab, u Markaziy Osiyoda suv resurslarini jalb qilish va joriy etish tarafdori ekanligini ta'kidladi. ilg'or texnologiyalar. O'z navbatida, bu O'zbekiston Markaziy Osiyoda suvni tejaydigan texnologiyalar platformasini yaratish bo'yicha tashabbus ko'rsatishini, shu bilan birga xalqaro hamjamiyatni ushbu jarayonga jalb qilishdan manfaatdor ekanligini anglatadi.
Tashkil etilganidan beri 30 yildan ortiq vaqt ichida xalqaro orollarni qutqarish jamg'armasi (IFA) suv xo'jaligi va ekologiya sohasidagi mintaqaviy hamkorlikning eng muhim platformasiga aylandi. Global iqlim o'zgarishi natijasida yuzaga keladigan yangi xavf va tahdidlar bilan fondning roli va ahamiyati ortib bormoqda.
2023-yil 15-sentabr kuni Dushanbe shahrida bo'lib o'tgan orollarni qutqarish xalqaro jamg'armasining ta'sischi davlat rahbarlari Kengashining majlisida O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ushbu tuzilma doirasida uzoq muddatli istiqbolda kelishilgan yangi yechimlarni ishlab chiqish va amalga oshirish tashabbusini ilgari surdi. Bugungi voqelikka asoslanib, u Fondning me'yoriy-huquqiy bazasini yanada takomillashtirish va uning institutsional mexanizmlarini modernizatsiya qilish zarurligini ta'kidladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, so'nggi etti yil ichida mamlakat ichki siyosatida Prezident tashabbusi bilan suv xo'jaligi sohasida keng ko'lamli islohotlar amalga oshirildi. Suv xo'jaligi sohasidagi davlat siyosatini boshqarish uchun alohida suv xo'jaligi vazirligi tashkil etildi va 2030 yilgacha bo'lgan davrda sohani rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlandi. 
Ushbu islohotlarning mantiqiy davomi sifatida va suv xo'jaligi tizimining o'rta va yuqori darajalaridagi tizimli muammolarni hal etish maqsadida 2024 yil 7 may kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan "suv xo'jaligida zamonaviy boshqaruv tizimini joriy etish va rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlarini belgilash to'g'risida"gi farmon imzolandi. 
Ushbu hujjatga ko'ra, suv xo'jaligi vazirligi faoliyati uchta bo'g'inga bo'lingan va vertikal boshqaruv tizimi yaratilgan. Shu bilan birga, yuqori bo'g'in davlat suv siyosatini yuritish, regulyator, o'rta bo'g'in suv xo'jaligi ob'ektlarini ishlatish va qurish, shuningdek, sanoatga biznes jarayonlarini joriy etish bilan shug'ullanadi, pastki bo'g'in esa suvni to'g'ridan – to'g'ri iste'molchilarga yetkazib berish bilan shug'ullanadi.
O'rta bo'g'inda suv xo 'jaligi obyektlaridan foydalanish agentligi tashkil etiladi, u mustaqil yuridik shaxs sifatida faoliyat ko' rsatadi. Agentlik tarkibiga Qoraqalpog'iston Respublikasi suv xo'jaligi vazirligi, irrigatsiya tizimlari havza boshqarmalari, magistral kanallar boshqarmasi, suv omborlari va nasos stansiyalaridan foydalanish boshqarmasi, shuningdek meliorativ ekspeditsiyalar kiradi.
Suv xo 'jaligi loyihalarini amalga oshirish departamenti budjet va investitsiya mablag' lari hisobidan amalga oshiriladigan loyihalarda buyurtmachi sifatida ishtirok etadi. 
Mavjud suv resurslari aniq hisob-kitoblar asosida yetkazib berilishi va suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etishga alohida e'tibor qaratilishi natijasida qishloq xo'jaligi ekinlaridan yuqori va sifatli hosil olinadi. Shunga qaramay, suv tanqisligining oldini olish O'zbekiston uchun eng muhim yo'nalishlardan biri bo'lib qolmoqda. 
O'zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasida yirik suv xo'jaligi infratuzilmasiga ega mamlakat bo'lib, sug'oriladigan yerlarning umumiy maydoni 4,3 million gektardan ortiqni tashkil etadi.
Mamlakatni barqaror rivojlantirish maqsadlarini belgilovchi "O'zbekiston–2030" strategiyasining beshta ustuvor yo'nalishlaridan biri sifatida suv resurslarini tejash va atrof-muhitni muhofaza qilish vazifasi qo'yildi, bu esa suv xo'jaligi xodimlariga katta mas'uliyat yuklaydi. 
Prezident tashabbusi bilan sug'orish tarmoqlarida suv yo'qotilishini kamaytirish maqsadida 2024 yil suv xo'jaligida "kanallarni betonlashtirish uchun zarba yili" deb e'lon qilindi. Buning uchun joriy yilda 5 ming kilometr irrigatsiya tarmoqlarini, shundan 1,5 ming kilometr magistral va xo'jaliklararo tarmoqlarni, shuningdek, 3,5 ming kilometr xo'jalik ichidagi tarmoqlarni betonlashtirish vazifasi qo'yildi. Bugungi kunda 525 kilometr kanal rekonstruksiya qilindi, shundan 355 kilometr betonlashtirildi. Klasterlar va fermerlar tomonidan betonlangan kanallarning uzunligi 13,5 ming kilometrdan oshdi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, so'nggi yillarda mamlakatda suvni tejaydigan texnologiyalar bilan qamrab olingan maydonlar 1,3 million gektarga yetdi.shundan tomchilatib sug'orish – 478 ming gektar, purkagich bilan sug'orish – 55 ming gektar, diskret sug'orish usuli – 29 ming gektar. sug'oriladigan maydonda 700 ming gektardan ortiq maydonda lazer uskunalari yordamida rejalashtirish amalga oshirildi.
Respublikada avvalgi yillarda boshlangan suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish bo'yicha ishlar izchil davom etmoqda. Faqat joriy yilning o'zida 500 ming gektar yerlarda suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish, 2030 yilga kelib esa mamlakatdagi sug'oriladigan dehqonchilikning barcha maydonlarini bunday texnologiyalar bilan to'liq qamrab olish rejalashtirilgan.
Buning uchun barcha imkoniyatlar va resurslardan foydalaniladi. Bugungi kunda O'zbekistonda suv tejovchi texnologiyalar uskunalari va butlovchi qismlarini ishlab chiqarish bo'yicha mahalliy korxonalar soni 55 donaga yetdi.kelajakda ularning sonini ko'paytirish rejalashtirilgan.
So'nggi yillarda suv xo'jaligi ob'ektlarida 11 500 ga yaqin aqlli suv qurilmalari, 1 700 dan ortiq nasos agregatlarida suv hajmini onlayn nazorat qilish o'lchagichlari, 6 700 dan ortiq meliorativ kuzatuv quduqlarida er osti suvlari darajasini onlayn monitoring qilish qurilmalari o'rnatildi. Suv resurslarini inson omilisiz bir nuqtadan boshqarish maqsadida 65 ta yirik suv xo ' jaligi obyektlarini boshqarish jarayonlari avtomatlashtirilgan.
2024 yilda kanallarni betonlashtirish, suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish, sohani raqamlashtirish, "aqlli" qurilmalarni joriy etish, suv resurslarini samarali boshqarish orqali 8 milliard kub metr suvni tejash rejalashtirilgan.
Shuni ta'kidlash kerakki, mamlakatda sug'oriladigan ekin maydonlarining 60 foizi nasoslar orqali suv bilan ta'minlanadi. Vazirlik tizimida 1600 dan ortiq nasos stansiyalari mavjud bo'lib, ularni modernizatsiya qilish, zamonaviy energiya tejovchi qurilmalarni o'rnatish, davlat-xususiy sheriklikni joriy etish hisobiga so'nggi yetti yil ichida elektr energiyasi iste'molini 1,5 milliard kVt ga kamaytirishga erishildi.ch. 
So'nggi yillarda suv xo'jaligi sohasida davlat-xususiy sheriklikning 463 ta loyiha bitimi imzolandi. Xususan, 2023 yilda respublika bo'ylab 5 ta tuman va 300 ta nasos stansiyalaridagi barcha suv xo'jaligi ob'ektlari xususiy sektorga o'tkazildi.
Shu bilan birga, ish samaradorligi oshadi, nasos stantsiyalarida elektr energiyasini 30% gacha tejashga erishiladi va ish haqi bo'yicha ajratmalar 13% ga oshiriladi. 
"Suvchilar maktabi" faoliyati suv xo'jaligi vazirligi, "Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" Milliy tadqiqot universiteti va "Agrobank"ATB bilan hamkorlikda yo'lga qo'yildi. Chet eldan yuqori malakali mutaxassislarni jalb qilgan holda respublikaning barcha tumanlaridan dizaynerlar, pudratchilar, fermer xo'jaliklari va Klaster korxonalari rahbarlari uchun bir haftalik bepul o'quv kurslari tashkil etiladi.
Shunday qilib, hayotning o'zi mintaqadagi suv resurslarining kamayishi va unga bo'lgan talabning ortishi bilan suv tanqisligini yumshatishning yagona yechimi suvni tejash va undan oqilona foydalanish ekanligini isbotlaydi.

Matbuot xizmati 
Suv xo ' jaligi vazirligi