O'zbekistonda kollejlar, texnikumlar va oliy o'quv yurtlarini ish beruvchilar bilan bog'lash mexanizmi yaratilmoqda

O'zbekistonda ta'lim tizimini yanada rivojlantirish, kadrlar tayyorlashga qaratilgan izchil islohotlar amalga oshirilmoqda. 

Prezident Shavkat Mirziyoyev uchrashuvlar davomida kasb-hunar va oliy ta'lim masalalarining muhimligini qayd etdi. 
Kasb-hunar va oliy ta'limning ayrim yo'nalishlari zamonaviy mehnat bozori talablariga va texnologik taraqqiyot tendentsiyalariga mos kelmasligi ta'kidlandi. Ish beruvchilar kadrlarga katta ehtiyojga ega, talabalar — ishlash imkoniyati va istagi bor, lekin ularni bog'laydigan yaxshi muvofiqlashtirilgan tizim yo'q.
Sohadagi o'zgarishlar ta'limning barcha bosqichlarini qamrab olgan holda amalga oshiriladi. Oliy o'quv yurtlari faoliyatini yanada takomillashtirish, intellektual salohiyatga ega kadrlar tayyorlash imkoniyatlari jalb etilgan. 
Ilg'or kadrlarni shakllantirish ta'lim mazmuni fan va ishlab chiqarish talablariga javob berishini talab qiladi. Ushbu yo'nalishda kasb-hunar va oliy ta'limda tegishli ko'nikmalarni aniqlash bo'yicha yangi tizim joriy etilmoqda. Talab qilinadigan 100 ta kasbning standartlari Germaniya, Shveytsariya va Buyuk Britaniya tajribasini hisobga olgan holda yangilanadi. Shu bilan birga, malaka talablari ish beruvchilarning ehtiyojlariga moslashtiriladi. Kasb-hunar ta'limi o'qituvchilariga yangi standartlar bo'yicha o'qitish talablari qo'yiladi.
Yangi o'quv yilidan boshlab texnikumlarda o'qitish ikki komponent — "akademik" va "ishchi kasb"o'rtasidagi aloqani ta'minlaydigan tizim asosida tashkil etiladi. Kollej va texnik maktablarning birinchi va ikkinchi kurslarida o'quv dasturlari va o'qituvchilarga qo'yiladigan talablar universitetlarga tenglashtiriladi. Shuningdek, texnikumlarda oliy o'quv yurtlarida olingan kreditlarni tan olgan holda o'qitish kredit tizimini joriy etish rejalashtirilgan. Ikki yil ichida kollej va texnik maktablarda etarli miqdorda kredit olgan talabalar universitetda "2+2" yoki "2+3"dasturlari bo'yicha o'qishni davom ettirish imkoniyatiga ega bo'ladilar.  
Yigitlar va qizlar orasida ko'plab faol odamlar bor, ular tengdoshlari uchun namuna bo'lib, jamiyatda yangilanish jarayonida ishtirok etadilar. Ammo hayotda o'z o'rnini topishda qiynalayotgan va yordamga muhtoj bo'lganlar ham bor. Yoshlarning muammolarini tizimli hal qilishda alohida kamchiliklar mavjud. 
Ilgari, yoshlarni kasblarga o'rgatishda mehnat bozori talablari deyarli hisobga olinmagan. Universitet, kollej yoki texnik maktabni tugatgan qancha yigit va qizlar ish qidirishda muammolarga duch kelishdi. Ko'pincha, yigit o'qigan mintaqada u olgan kasb yoki mutaxassislik kadrlariga ehtiyoj yo'q edi. Kasbga bo'lgan talab-bu ish beruvchilarning ko'plab tegishli mutaxassislarga bo'lgan ehtiyojidir. Shunday qilib, minglab ish o'rinlari yaratiladi va malakali kadrlar ish beruvchilarning arizalariga muvofiq tayyorlanadi. 
Kollejlar, texnik maktablar va universitetlarni ish beruvchilar bilan bog'laydigan tizim yaratiladi. Bu yigit-qizlarning imkoniyatlarini kengaytiradi. 
Yoshlar taraqqiyotning ustunidir. Yigit-qizlarni kasb-hunarga o'rgatish, ularning bandligini ta'minlash, bo'sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish masalalariga e'tibor qaratish lozim. 
Mamlakatimizda 30 yoshgacha bo'lgan 19 milliondan ortiq yoshlar bor. Har yili 600 ming yoshlar mehnat bozoriga kirishadi, keyingi 10 yil ichida bu raqam bir millionga etadi. Ta'lim sifatini oshirish, yoshlarni kasb-hunarga o'rgatish va ularning bandligini ta'minlashda yangi bosqich boshlanadi. 
Ushbu ishlarni tashkil etish uchun mahallalarda vertikal boshqaruv tizimi yaratildi, yoshlarning tashabbuskor rahbarlari tayinlandi, buning natijasida yoshlar ko'p imkoniyatlarga ega bo'ldi, ularni manzilli qo'llab-quvvatlash tashkil etildi. Chora-tadbirlar etti yo'nalishda amalga oshiriladi. O'tgan yili davlatning alohida g'amxo'rligiga muhtoj bo'lgan 396 ming yigit-qiz uchun mas'ul rahbarlar tayinlandi. Yakka tartibda ishlash orqali ularning 331 ming nafariga ishga joylashish va kasblarni o'qitishda ko'maklashish ta'minlandi. "Yoshlar daftarchasi" orqali ko'rsatiladigan yordam turlari soni 30 taga yetdi, murojaatlarni ko'rib chiqish muddati 30 kundan 5 kungacha qisqartirildi. O'tgan yili yoshlar yetakchilarining tavsiyalari asosida 338 ming yigit-qizga 444 milliard so'mlik yordam ko'rsatildi.  
Ushbu mablag'lar talabalarni, xususan, talab qilinadigan kasblarni o'qitish, chet tillarini o'rganish, shuningdek, ishchi vositalarni sotib olishga qaratilgan. Mahallalarda yoshlarni ish bilan ta'minlash dasturi asosida o'tgan yili 236 ming nafar yigit-qiz ish bilan ta'minlandi, 189 ming nafar maktab bitiruvchisi oliy va kasb-hunar ta'limi tizimi bilan qamrab olindi. 
Ammo sohada hal qilinishi kerak bo'lgan ko'plab dolzarb masalalar qolmoqda. Mamlakatda 700 mingdan ortiq ishsiz yoshlar bor. 
Yoshlar bilan aniqroq va maqsadli ishlarni tashkil etish uchun 14 yoshdan 30 yoshgacha bo'lgan 9 million yoshlar o'rganildi. Shu bilan birga, birinchi marta 25 ta vazirlik va idoralarning ma'lumotlari yagona bazaga birlashtirildi. Ijtimoiy mavqe, qobiliyat va qiziqishlar o'rganilib, "mahalladan vazirlikgacha"ish mexanizmini joriy etish bo'yicha chora-tadbirlar belgilandi.
2021 yilda 25 yoshgacha bo'lgan yoshlarni yollagan korxonalarga ijtimoiy soliqni qaytarish amaliyoti joriy etildi. O'tgan davrda ushbu imkoniyatdan 9 mingdan ortiq korxona foydalangan va 100 ming yoshlar ish bilan ta'minlangan. Imtiyozning amal qilish muddati yana ikki yilga uzaytiriladi.
Prezident ta'kidlaganidek, o'qimishli yoshlar kelajakning asosidir. Bugungi sa'y-harakatlar bilan u mamlakatni yanada rivojlantirish uchun zamin yaratmoqda. 
  
Dilshod Xolmatov,
Namangan davlat universiteti prorektori 
kimyo fanlari doktori, dotsent.