"Shaxsiy ma'lumotlarga yangi yondashuvlar: xavfsizlik choralari takomillashtirilmoqda"

Insonning shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish huquqi zamonaviy axborot dunyosida muhim o'rin tutadi. Texnik vositalardan foydalangan holda uni qayta ishlash usullari va ularning zaifligi uchinchi shaxslarning maxfiy ma'lumotlariga kirishga imkon beradi, bu esa shaxsga va uning manfaatlariga zarar etkazishi mumkin.
Texnologiyaning paydo bo'lishi va rivojlanishi bilan shaxsiy ma'lumotlar tezroq tarqaladi. Zamonaviy raqamli haqiqatda bunday ma'lumotlardan odamga qarshi foydalanish mumkin. Shuning uchun butun dunyodagi davlatlar o'z fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilishga harakat qilmoqdalar. 
Yevropa
Evropa Ittifoqida shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish uchun shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilishning umumiy qoidalari (GDPR) qabul qilindi. Ushbu hujjat 2016 yil aprel oyida qabul qilingan, 2018 yil may oyida kuchga kirgan. Bu nafaqat Evropa Ittifoqiga a'zo mamlakatlarga, balki Evropa Ittifoqi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlaydigan har qanday yuridik shaxsga, hatto chet elga ham qo'llaniladi.
AQSh
AQShda federal qonun faqat davlat organlarining shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish sohasidagi majburiyatlarini belgilaydi. Shaxsiy ma'lumotlarni qayta ishlaydigan yuridik shaxslarga tegishli normalar davlat darajasida qabul qilinadi. Masalan, 2020 yilda Kaliforniya shtatida ma'lumot to'plash va ular bilan ishlash qoidalarini tartibga soluvchi qonun qabul qilindi. Ushbu qonunga muvofiq, Internet-kompaniyalarning xizmatlaridan foydalanadigan shaxs bilish huquqiga ega: Internet-kompaniyalar bu haqda qanday ma'lumot to'playdilar, qaysi maqsadda kompaniyalar ushbu ma'lumotlarni to'playdilar, ma'lumotlar qanday ishlatiladi.
Malayziya
2010 yilda Malayziyaning shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilish to'g'risidagi qonun shaxsiy ma'lumotlarni mamlakat tashqarisiga o'tkazishni taqiqladi. Shaxsiy ma'lumotlarning transchegaraviy uzatilishi faqat ma'lum shartlar va bir qator alohida holatlarda mumkin. Shaxsiy ma'lumotlar sub'ektining roziligi olinishi kerak, agar sub'ekt va operator o'rtasida shartnomani bajarish zarurati bo'lsa, operator va uchinchi shaxs o'rtasida shaxsiy ma'lumotlar sub'ektining iltimosiga binoan yoki manfaati uchun tuzilgan shartnomani bajarish zarurati.
Hindiston
Hindistonning milliy ma'lumot almashish va mavjudlik siyosatiga muvofiq, davlat resurslaridan foydalangan holda to'plangan barcha ma'lumotlar Hindistonda saqlanishi kerak. 2014 yil fevral oyida Hindiston milliy xavfsizlik Kengashi Hindiston fuqarolarining barcha shaxsiy ma'lumotlarini Hindistonda lokalizatsiya qilishni taklif qildi.
O'zbekistonda amalga oshirilayotgan barcha islohotlar Konstitutsiyamizda mustahkamlangan umuminsoniy tamoyillarga asoslanadi, unga ko'ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha'ni, qadr-qimmati va boshqa ajralmas huquqlari eng oliy qadriyat hisoblanadi.
Bugun mamlakatimizda keng ko'lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda 
huquq va erkinliklarni ishonchli himoya qilishni ta'minlash, hurmat-ehtirom 
va shaxsning qadr-qimmati. Ularning natijalarini so'nggi yillarda erishilgan yuksak marralar, xalqimiz farovonligini yuksaltirish, jahon sahnasida mamlakatimiz nufuzi yuksalishida ko'rish mumkin.
Konstitutsiya o'z fuqarolariga o'z hududida ham, tashqarisida ham huquqiy himoya qilishni kafolatlaydi. Shu bilan birga, qonunga muvofiq 
"Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to'g'risida", fuqarolar to'g'risidagi axborotni olgan, egalik qilgan va undan foydalanayotgan yuridik va jismoniy shaxslar ushbu axborotdan foydalanish tartibini buzganlik uchun qonunda belgilangan javobgarlikka tortiladilar.
Ayni paytda O'zbekistonda keng ko'lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda 
uning mustaqilligi, inson huquqlari va erkinliklarini ishonchli himoya qilish bo'yicha mustaqil davlat institutiga aylantirish. "Shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida" gi qonunning yangi talablari respublika fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini saqlash standartlarini yaxshilaydi, fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlari xavfsizligini oshiradi.
O'zbekiston Prezidenti tomonidan amalga oshirilayotgan islohotlar doirasida, 
mamlakatimizda fuqarolarning axborot-kommunikatsiya vositalaridan foydalanish madaniyatini oshirish, shaxsiy va maxfiy ma'lumotlarni oshkor etish bilan bog'liq shaxsiy hayot buzilishlarining oldini olishga alohida e'tibor qaratilmoqda 
internetda, shuningdek, kurash tizimini yaratish 
kiber jinoyatlar bilan.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jadal rivojlantirish O'zbekiston davlat siyosatining asosiy ustuvor yo'nalishlaridan biridir. Raqamli iqtisodiyot aylanmoqda 
"haydovchi" sektoriga respublikani yanada rivojlantirish strategiyasida it-xizmatlar eksporti tobora kengayib, tobora kengayib bormoqda, O'zbekistonni o'zgartirish maqsadiga izchil erishilmoqda 
viloyat it-markaziga, axborot makonini kengaytirish va raqamlashtirishni rivojlantirish davrida doimiy ish olib borilmoqda 
kiber tahdidlardan himoya qilish bo'yicha vakolatli organlar va idoralar bilan.
O'zbekiston Respublikasida shaxsiy ma'lumotlar sohasidagi munosabatlarni tartibga solish O'zbekiston Respublikasining 2019 yil 2 iyuldagi "shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida" gi Qonuni bilan amalga oshiriladi 
 O'RQ-547-son (O'zbekiston Respublikasi Qonunchilik palatasi tomonidan 2019 yil 16 aprelda qabul qilingan, O'zbekiston Respublikasi Senati tomonidan 2019 yil 21 iyunda tasdiqlangan).
Mazkur Qonunning 8-moddasiga muvofiq shaxsiy ma'lumotlar sohasidagi vakolatli davlat organi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi davlat personallashtirish markazi hisoblanadi.
O'z navbatida, davlat personallashtirish markazi o'z vakolatlari doirasida qonun hujjatlari talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi 
shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida va yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan shaxsiy ma'lumotlar to'g'risidagi qonun hujjatlari buzilishlarini bartaraf etish bo'yicha majburiy ko'rsatmalar beradi.
Joriy yil boshida O'zbekiston Respublikasi prezidenti tomonidan "O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida" gi O'RQ–666-sonli qonun imzolandi 
14 yil 2021 yanvardan.
Ushbu normativ-huquqiy hujjat bilan O'zbekiston Respublikasining 2019 yil 2 iyuldagi O'RQ-547-sonli "shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida" gi qonuniga 271-yangi maqola (O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashning maxsus shartlari) kiritildi, unga ko'ra "O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini axborot texnologiyalaridan foydalangan holda qayta ishlashda egasi yoki operatori, shu jumladan. Internet jahon axborot tarmog'ida ularni O'zbekiston Respublikasi hududida jismonan joylashtirilgan texnik vositalar bo'yicha shaxsiy ma'lumotlar bazalarida to'plash, tizimlashtirish va saqlashni ta'minlashi shart  
davlat reyestrida belgilangan tartibda ro'yxatdan o'tgan shaxsiy ma'lumotlar bazalari".
Ta'kidlash joizki, O'zbekiston Respublikasining" shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida " gi Qonuniga muvofiq, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashda qonun hujjatlari talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini samarali tashkil etish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 29 apreldagi 255-son qarori bilan "ayrim shartlarga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish tartibi to'g'risidagi Nizom" tasdiqlandi O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini saqlash".
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi davlat personallashtirish markazi o'z vakolatlari doirasida O'zbekiston Respublikasi axborotlashtirish va telekommunikatsiya sohasida nazorat bo'yicha davlat inspektsiyasiga mulkdorlar va (yoki) operatorlarga nisbatan chora-tadbirlar ko'rish uchun O'zbekiston Respublikasi fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashning maxsus shartlari buzilganligi to'g'risida xulosa kiritadi 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda.
Ta'kidlash joizki, axborot makonida ko'plab xizmatlar, xususan, to'lov xizmatlari faqat elektron shaklda taqdim etiladi. Shu sababli, ushbu jarayonlarda shaxsiy ma'lumotlar hajmi sezilarli darajada oshdi, ya'ni ko'plab fuqarolarimiz ob'ektiv sabablarga ko'ra shaxsiy ma'lumotlarini ushbu axborot tizimlariga kiritishlari kerak.
Bunday sharoitda har bir mamlakat o'z fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini tegishli talablar bilan himoya qilish huquqiga ega.
Yuqoridagilar, ayniqsa, dunyodagi o'sish tendentsiyalarini, ijtimoiy tarmoqlarda va boshqa Internet-resurslarda ma'lumotlarning tarqalishi holatlarini hisobga olgan holda juda muhimdir. Natijada millionlab insonlar, shuningdek, O'zbekiston fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlari o'g'irlanmoqda. Shu bilan birga, fuqarolarning noqonuniy qazib olingan shaxsiy ma'lumotlari ma'lum tuzilmalar tomonidan ishlatilishi xavfi ortadi 
va boshqalar o'zlarining ijtimoiy-siyosiy ishlarini amalga oshirish uchun 
va iqtisodiy maqsadlar.
Misol uchun, ko'plab mamlakatlarda, masalan, Kanada, Avstraliya, Argentina, fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlariga ega bo'lgan kompaniyalar ularni mamlakat hududida saqlashga majbur.
Shu nuqtai nazardan, ishonch bilan aytish mumkin, 
"shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida" gi qonunning talablari fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlarini saqlash qoidalarini birlashtirishga imkon beradi 
O'zbekiston Respublikasida nafaqat fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlari xavfsizligini ta'minlabgina qolmay, balki IT-industriyasini yanada rivojlantirishni ham rag'batlantiradi.
O'tgan yil boshida shaxsiy va xorijiy ma'lumotlarning barcha egalari va operatorlari O'zbekiston Respublikasi Qonunining 271-moddasi talablariga rioya etilishini ta'minlash zarurligi to'g'risida xabardor qilindi 
Fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashda "shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida".O'tgan yil o'rtalarida vakolatli organ tomonidan o'tkazilgan monitoring natijalariga ko'ra, xorijiy ijtimoiy tarmoqlar va messenjer orqali fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlari milliy Qonunchilik talablarini buzgan holda,  
ba'zi kompaniyalar uchun ko'rsatmalar berilgan-ijtimoiy tarmoq egalari.
Xatlar va retseptlarni olgan kompaniyalarning aksariyati O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari talablarining mohiyatini to'g'ri va munosib qabul qildilar va ayni paytda vakolatli organlar tomonidan ko'plab jahon IT kompaniyalari bilan birgalikda ko'mak va yordam ko'rsatish bo'yicha aniq maqsadli ishlar olib borilmoqda 
fuqarolarning shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashning texnik vositalarini mamlakat hududida joylashtirish masalalarini hal qilishda. 
Natijada, hozirgi vaqtda ayrim xorijiy kompaniyalarning shaxsiy ma'lumotlar bazasi respublika hududida mahalliylashtirilgan.
Respublika fuqarolarining shaxsiy ma'lumotlarini qayta ishlashning amaldagi tartibiga muvofiq tegishli qonunlarni takomillashtirish bo'yicha tizimli ishlar olib borilmoqda 
jamoatchilik fikri va xorijiy tajribani hisobga olgan holda ushbu yo'nalishdagi normativ-huquqiy hujjatlar.
Xususan, bugungi kunda O'zbekistonda tegishli vazirlik va idoralar tomonidan respublika hududida xorijiy ijtimoiy tarmoqlar va messenjerlardan erkin foydalanish uchun shart-sharoitlar yaratish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. Bu shaxsiy ma'lumotlardan, birinchi navbatda, ularga kirish tartibini belgilaydigan qoidalarni erkinlashtirish uchun muhim qadamdir.