O'zbekiston: makroiqtisodiy barqarorlik rivojlanish vektori sifatida

Bugungi kunda O'zbekiston iqtisodiyoti - Markaziy Osiyo mintaqasidagi eng yirik iqtisodiyotlardan biri-so'nggi yillarda faol va barqaror rivojlanmoqda. 2021 yilda YAIM 397 milliard dollarni tashkil etdi (dunyoda 62-o'rin).

O'zbekiston-agrar-industrial mamlakat. Qishloq xo'jaligida asosiy faoliyat turlari paxta, don (shu jumladan bug'doy, makkajo'xori va guruch), meva va sabzavotlar, poliz ekinlari va tamaki yetishtirish, chorvachilik (xususan, qo'ychilik) hisoblanadi.
Respublika paxta yetishtiruvchilarning beshtaligiga kiradi (Xitoy, AQSh, Hindiston, Pokiston, O'zbekiston), ularning aksariyati eksport qilinadi.
So'nggi yillarda mamlakatimiz nufuzli Fitch va Standard&Poor's reyting agentliklarining suveren kredit ballarini bb darajasida - barqaror prognoz bilan oldi, bu davlatning moliyaviy majburiyatlarni o'z vaqtida va to'liq bajarishga tayyorligini aks ettiradi. Bu besh va o'n yillik evro - obligatsiyalarni jami milliard dollarga muvaffaqiyatli joylashtirishga imkon berdi.
O'zbekiston iqtisodiyoti olti yil ichida 2022-yilda 53 milliard dollardan 82 milliard dollarga o'sdi, aholi jon boshiga YaIM esa 2018-yildagi 1604 dollardan 2022 - yilda 2255 dollarga ko'tarildi.
Eksportning asosini sanoat tovarlari (umumiy eksport hajmining 26 foizi), oltin va qimmatbaho metallar (25), xizmatlar (15), oziq-ovqat mahsulotlari (8) tashkil etdi. Importga mashina va uskunalar (32 foiz), tayyor mahsulotlar (19), kimyo (14), oziq-ovqat (10), xizmatlar (7) kiradi.
Investitsiyalar oqimi 2017 yildagi 3,3 milliard dollardan 2022 yilda 9,8 milliard dollargacha oshdi.eksport hajmi 12,6 milliarddan (2017 yil) 19,3 milliardgacha (2022 yil) oshdi. Eksport qilinadigan mahsulotlar nomenklaturasi 1,5 mingdan uch minggacha kengaytirildi. Geografiya-139 dan 164 gacha mamlakatlar.
Markaziy Osiyo mamlakatlarining o'zaro savdo hajmi 2,6 baravarga oshdi - 2016 yildagi 4,2 milliard dollardan 2022 yilda 11 milliard dollarga, qo'shma korxonalar soni esa besh baravarga oshdi. Bizning asosiy savdo sheriklarimiz Rossiya (18%), Xitoy (18), Qozog'iston (9), Turkiya (8), Janubiy Koreya (5), Qirg'iziston (2) va Turkmaniston (2).
O'zbekistonda qishloq xo'jaligi yetakchi tarmoqlardan biri hisoblanadi. Yalpi ichki mahsulotning 28 foizdan ortig'ini ta'minlaydi. Bu yerda 4,2 millionga yaqin kishi ishtirok etmoqda, bu respublika bo'yicha umumiy bandlikning 30 foizidan ortig'ini tashkil etadi. Eng tez rivojlanayotgan sohalar qatoriga elektrotexnika, mashinasozlik, metallni qayta ishlash, yengil, gaz, shuningdek avtomobilsozlik va iste'mol tovarlari ishlab chiqarish kiradi.
Ushbu sohalarning rivojlanish istiqbollari to'g'ridan-to'g'ri qishloq xo'jaligiga bog'liq, chunki mamlakat iqtisodiyoti tovarlarni ishlab chiqarish uchun ichki xom ashyolardan foydalanishga qaratilgan. So'nggi yillarda to'qimachilik segmenti faol rivojlanmoqda. Shu bilan birga, paxta tolasini ichki qayta ishlash darajasini oshirish va eksport salohiyatini oshirishga katta e'tibor qaratilmoqda.
Mamlakatimizga investitsiyalarni ko'paytirishning asosiy yo'nalishlaridan biri bu Jahon savdo tashkilotida (JST) ishtirok etishdir. Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti administratsiyasi huzuridagi iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining hisob - kitoblariga ko'ra, JSTga kirgandan so'ng, savdo xarajatlarining pasayishi va natijada YAIM va aholi farovonligining sezilarli darajada o'sishini kutish mumkin. Xususan, savdoni erkinlashtirish sharti bilan iqtisodiy o'sish 0,4-0,5 foizga, farovonlik esa 0,9 - 1 ga etadi.
O'zbekiston JSTga a'zo bo'lish tarafdori va shu bilan birga savdo sheriklarini diversifikatsiya qilish ustida ishlamoqda.
Aholining farovonligini oshirish uchun juda muhim bo'lgan import bojlarini liberallashtirishni davom ettirish alohida e'tiborga loyiqdir. O'zbekiston JST normalari va standartlariga, shu jumladan tarifsiz savdo to'siqlarini qayta ko'rib chiqishga moslashayotgan texnik jihatdan tartibga solish sohasi isloh qilinmoqda.
Biroq, xorijiy investitsiyalar uchun an'anaviy bo'lgan yoqilg'i-energetika va tog ' - kon sanoati, qishloq xo'jaligi va to'qimachilik ishlab chiqarish kabi tarmoqlarning salohiyati to'liq amalga oshirilmadi.
Shuningdek, respublika uchun nisbatan yangi bo'lgan sohalarda: moliya-bank sektori, qurilish, telekommunikatsiya va turizmda muhim rivojlanish istiqbollari mavjud. Rivojlangan kapital bozorlari bo'lgan mamlakatlarda joriy past foiz stavkalari bilan O'zbekiston yuqori daromad olish imkoniyatlari tez o'sib borayotgani bilan xorijiy investorlar uchun jozibador ko'rinadi.
Shuni tan olish kerakki, O'zbekiston makroiqtisodiy barqarorlikning afzalliklariga ega bo'lib, u joriy islohotlar bilan birgalikda iqtisodiyotning turli sohalarida, xoh moliyaviy xizmatlar, xoh qurilish, xoh turizm kabi imkoniyatlarni ochib beradi. Boston Consulting Group ma'lumotlariga ko'ra, keyingi o'n yil davomida investitsiya salohiyati 65 milliard dollarni tashkil etadi, shundan 20 milliard dollargacha xom ashyo bo'lmagan sanoat korxonalari.

Firdavs Safarov,
etakchi ilmiy xodim 
Qonunchilik va huquqiy siyosat instituti 
o ' zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi