Hududlarda xizmat ko'rsatish sohasini kengaytirish

---

Zamonaviy dunyoda xizmat ko'rsatish sohasi har yili yanada barqaror mavqega ega. Iqtisodiyot xizmat ko'rsatish sohasi atrofida joylashgan mamlakatlar sanoat yoki qishloq xo'jaligi iqtisodiyotlariga qaraganda ancha rivojlangan deb hisoblanadi. Dunyoning ilg'or mamlakatlarida xizmatlarning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 75% dan oshishi bejiz emas. Xizmat ko'rsatish sohasida aqliy mehnat xodimlarining 80% dan ortig'i va yuqori malakali kadrlarning 87% jamlangan. Xizmatlar iqtisodiyotning ijtimoiy yo'nalishini va aholining hayot sifatini yaxshilashga yordam beradi.

O'zbekistonda islohotlar boshlanganidan beri xizmat ko'rsatish sohasi iqtisodiy rivojlanishning muhim yo'nalishlaridan biriga aylandi. Savdo, transport va moliyaviy xizmatlar ushbu sohaning rivojlanishiga iqtisodiy faoliyat turlari bo'yicha bozor xizmatlarining asosiy qismini qo'shdi. Xususan, 2022 yilda savdo xizmatlari ulushi 24,8 foizni, transport xizmatlari 22,7 foizni, moliyaviy xizmatlar ulushi 22,5 foizni tashkil etdi.Xizmatlarning katta qismi axborot va aloqa sohasida ham 6,4%, ta'lim 4,3%, turar joy va ovqatlanish 3,2% ko'rsatilgan.Bugungi kunda moliya, transport, savdo, turizm, ta'lim, tibbiyot va aloqa sohasi umumiy xizmatlarning 85 foizini ta'minlaydi.

Bu yil iqtisodiyotda xizmatlarning ulushi 43,5% ga etadi, ammo Prezident o'tgan yig'ilishda ta'kidlaganidek, bu etarli emas, chunki ko'plab mamlakatlarda bu ko'rsatkich 50% ni tashkil etadi, Koreyada 57%, Malayziyada 59%, Gruziyada 60%, Qozog'istonda 62%. Shu bois O'zbekistonda xizmatlar hajmining yiliga kamida 17 foizga o'sishini ta'minlash zarur. Moliya, transport, turizm, ta'lim, tibbiyot va axborot texnologiyalari sohalarida xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjud.

Moliyaviy xizmatlar

Moliyaviy xizmatlar sektori so'nggi yillarda sezilarli o'sishni ko'rsatdi. Moliya sohasidagi islohotlarni amalga oshirish natijasida 6 yil ichida moliyaviy xizmatlar hajmi 5 baravar ko'payib, 80 trln. so'm. Xizmatlarning umumiy hajmidagi moliyaviy xizmatlar ulushi 2017 yildagi 18,1 foizdan 2022 yilda 22,5 foizga oshdi.Ushbu 11 oy ichida o'tgan yilga nisbatan o'sish sur'ati 120,2 foizni, ushbu xizmatlarning umumiy hajmidagi ulushi esa 23 foizni tashkil etdi.

Moliyaviy xizmatlar sektorining rivojlanishi, birinchi navbatda, biznesning rivojlanishi, uni moliyalashtirishning kengayishi bilan bog'liq. Buning uchun yaqinda kichik biznesni qo'llab-quvvatlash uchun tadbirkorlikni rivojlantirish banki va o'rta biznes uchun tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasi tashkil etildi. Tashkil etilgan bankka 300 million dollar va 1 trln so'm, tashkil etilgan kompaniyaga esa 1,5 trln so'm berildi, bu esa biznesni moliyalashtirish hajmini kengaytirishga imkon beradi. Shundan kelib chiqqan holda, kelgusi yilda moliyaviy xizmatlar hajmi 30 foizga oshib, 140 trillion so'mgacha yetishi kutilmoqda.

Tadbirkorlik bilan shug 'ullanishni rag' batlantirish uchun "oilaviy tadbirkorlik" dasturi doirasida o 'z kichik biznesini ochgan va ijobiy kredit tarixiga ega bo' lgan shaxslarga 50 million so 'mgacha hamda o' z faoliyatini kengaytirmoqchi bo 'lgan shaxslarga 100 million so' mgacha miqdorda garov kreditlari ajratishga qaror qilindi.

Ayni paytda 2,4 million kishini tashkil etadigan biznesda birinchi qadamlarini qo'ygan yakka tartibdagi tadbirkorlarga kredit berish taklifi ham ma'qullandi. Yillik ijtimoiy soliqdan 340 ming so'm to'lagan fuqarolarga imtiyozli kredit ajratilib, "onlayn" bank kartasiga o'tkaziladi.

Umuman olganda, yig'ilishda e'lon qilingan chora-tadbirlar tufayli 2024 yilda biznesga 2 million kishi jalb qilinishi kerak. Bundan tashqari, Prezident ta'kidlaganidek, 500 million dollarlik evrobondlarni joylashtirish bo'yicha ishlar olib borilmoqda, bu ham moliyaviy xizmatlar bozorini kengaytirish uchun muhim rag'bat bo'lishi kerak.

Transport xizmatlari

So'nggi yillarda transport xizmatlari O'zbekistonning umumiy iqtisodiy o'sishini qo'llab-quvvatlashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Infratuzilma va aloqaning yaxshilanishi tufayli transport xizmatlari hajmi 6 yil ichida 1,5 baravar ko'payib, 81 trln. so'm. Bugungi kunda mamlakatimizda xizmatlarning to'rtdan bir qismi transport sohasiga to'g'ri keladi. Bu yil sektorning o'sishi 8,8% ni tashkil etdi.

Shu bilan birga, transport xizmatlarining yarmi avtomobil transportiga to'g'ri keladi. 2024 yilda 1 iyulga qadar kamida 1200 ta avtobus sotib olinishi va marshrutlarga chiqarilishi rejalashtirilgan, buning natijasida 4 mingta ish o'rni yaratiladi. Bundan tashqari, yil davomida Qozog'iston, Qirg'iziston va Tojikiston bilan avtobus qatnovi 2 barobar ko'payadi.

2023 yilda temir yo'l transporti sohasida tariflar qayta ko'rib chiqildi va keraksiz imtiyozlar bekor qilindi. Yig'ilishda 6 ta tezkor poyezd va 30 ta elektr poyezd yetkazib berish jarayonida ekanligi qayd etildi.  Bu kelgusi yilda ushbu sohaning 20 foizga o'sishini ta'minlaydi.

2023 yilda aviatsiya xizmatlari bozorida ham jiddiy islohotlar amalga oshirildi raqobat paydo bo'ldi, 6 ta xususiy kompaniya ish boshladi. Bundan tashqari, yil boshidan beri 25 ta yangi samolyot yetkazib berildi, 17 ta yangi aviatsiya yo'nalishi ochildi. Ammo, shunga qaramay, ushbu sektorda xizmatlar hajmi atigi 7,7 foizga oshdi. Shuning uchun 2024 yilda havo qatnovini 20 foizga oshirish vazifasi yuklatilgan.

Tibbiyot va ta'lim

O'zbekistonda tibbiy va ta'lim xizmatlari jadal rivojlanmoqda. 6 yil ichida kasalxonalar soni 2017 yilga nisbatan 187 yoki 16 foizga oshdi va 2022 yil oxirida bu ko'rsatkich 1322 donani tashkil etdi. Shunga ko'ra, shifoxona yotoqlari soni 2017 yildagi 135,7 mingdan 2022 yilda 170 mingga 25 foizga oshdi.

Ammo, eng muhimi, islohotlar jarayonida tibbiyot va ta'limning xususiy sektori rivojlanmoqda. Ushbu sohalarning salohiyatidan to'liq foydalanish uchun, prezident yig'ilishda ta'kidlaganidek, aholiga yaqin joylarda keng qamrovli xizmatlar ko'rsatilishi mumkin bo'lgan erlarni taqdim etish kifoya, qolgan hamma narsa tadbirkorlarning o'zlari tomonidan amalga oshiriladi.

IT xizmatlari

So'nggi yillarda IT xizmatlari sohasi ham jadal rivojlanmoqda. 6 yil davomida ushbu sektorda xizmatlar hajmi uch baravar oshdi — 8 trillion. 2017 yilda 23,5 trln. 2022-yilda so'mlik o'sish sur'ati yiliga o'rtacha 20% ni tashkil etdi. Axborot texnologiyalari xizmatlari eksporti hajmi 2017 yildagi 151 million dollardan 2022 yilda 306 million dollargacha ikki baravar oshdi. 6 yil ichida jami 3 milliard dollar sarmoya jalb qilindi. Bugungi kunda IT-xizmatlarning O'zbekiston yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 3-3,5% ni tashkil etadi.

Prezident yig'ilishda ta'kidlaganidek, IT-xizmatlar sektori iqtisodiyotni raqamlashtirish orqali nafaqat ushbu sohani, balki boshqa sohalarni ham rivojlantirishga katta turtki bermoqda. Shunday qilib, 2022 yilda O'zbekiston yalpi ichki mahsulotidagi raqamli iqtisodiyotning ulushi 2020 yilga nisbatan 1,99 foizdan 2,77 foizga oshdi.

Yig'ilishda 2024-yilda ushbu sohadagi xizmatlar hajmini 41 trillion so'mgacha oshirish, eksport hajmini 2023-yildagi 300 million dollardan 2 baravar oshirish, shu bilan birga yil davomida IT-xizmatlarning 30 foizga o'sishini ta'minlash muhimligi ta'kidlandi.

Turizm

Yig'ilish davomida turizmni rivojlantirishga katta e'tibor qaratildi. Mamlakatimiz izchil amalga oshirilayotgan katta sayyohlik salohiyatiga ega. 2022 yilda turistik xizmatlar eksporti hajmi 1,61 milliard dollarni tashkil etdi, atigi 6 yil ichida turistik xizmatlar eksporti umumiy hajmi 5,13 milliard dollarni tashkil etdi.

Yig'ilishda turizmning mavjud salohiyatini ro'yobga chiqarish uchun kelgusi yilda 32 million sayyoh oqimini ta'minlash zarurligi ta'kidlandi. Buning uchun kamida 600 ta mehmonxona va mehmon uylari qurilishi kerak.

Xorijiy tajriba shuni ko'rsatadiki, Birlashgan Arab Amirliklari, Misr, Turkiya va Italiya kabi mamlakatlarda sayyohlar ko'pincha zargarlik buyumlarini sotib olish imkoniyatiga jalb qilinadi. Mamlakatimizda buning uchun etarli sharoitlar mavjud bo'lsa-da, so'nggi ikki yil ichida atigi 4 tonna (500 million dollar) oltin sotilgan bo'lsa, O'zbekistonda yillik zargarlik bozori 1 milliard dollardan oshadi.

Shu munosabat bilan kelgusi yildan boshlab har bir mintaqada zamonaviy zargarlik majmualarini tashkil etish topshirildi.

Yig'ilishda, shuningdek, sayyohlar uchun bozorlarimizning qulayligini oshirish zarurligi ta'kidlandi. Ularni sayyohlar uzoq vaqt sarflashlari mumkin bo'lgan majmualarga - madaniyatimizni aks ettiruvchi "tashrif qog'ozi" ga aylantirish muhimligi ta'kidlandi.

Xulosa

Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, boshqa mamlakatlardagi iqtisodiy tendentsiyalarga asoslanib, O'zbekistonda xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish juda yuqori, ammo hali ham to'liq amalga oshirilmagan salohiyatga ega. Infratuzilmaning rivojlanmaganligi sababli barcha mavjud rivojlanish imkoniyatlaridan to'liq foydalanilmaydigan hududlarda xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish salohiyati ayniqsa yuqori. Va xizmat ko'rsatish sohasidagi mintaqaviy salohiyatni rivojlantirishga asosiy e'tibor yig'ilishga qaratildi.

Shu bilan birga, kelajakda global tendentsiyalar asosida tobora ommalashib borayotgan xizmat ko'rsatish sohasining yo'nalishlariga alohida e'tibor qaratish lozim. Birinchidan, bu it xizmatlari – hayotning barcha jabhalarini qamrab oladigan raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun asos. Ikkinchidan, sifatni oshirmasdan raqamli iqtisodiyot uchun malakali kadrlar tayyorlamaydigan ta'lim xizmatlari. Uchinchidan, aholining umr ko'rish davomiyligi oshgani sayin tobora ommalashib borayotgan tibbiy xizmatlar.

Inson kapitali sifati oshishi, butun O'zbekiston bo'ylab odamlar uchun hayot yanada qulay bo'lishi uchun ushbu xizmatlarning yuqori sifati va mamlakatning barcha mahallalarida mavjudligini ta'minlash zarur.

 

Haqimovlarning Shikoyati,

iqtisodiy Markaz direktori

tadqiqotlar va islohotlar