O'zbekistonning yangi Konstitutsiyasida inson huquqlarini himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish

Bu yil xalqaro hamjamiyat inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasi qabul qilinganining 75 yilligini va Vena deklaratsiyasi va inson huquqlari bo'yicha harakatlar dasturining 30 yilligini nishonlamoqda. Umumjahon deklaratsiyasining ta'sirchan tarixi inson huquqlarining universal qiymatini kuchli isbotladi. Busiz tinchlik, xavfsizlik va barqaror rivojlanish mumkin emas.
O'zbekiston "BMTning inson huquqlari manfaatlarini ko'zlab harakat qilishga chaqiruvini" qo'llab-quvvatlaydi. BMTning 2030 yilgacha barqaror rivojlanish maqsadlariga mos keladigan va "hech kimni ortda qoldirmaslik" tamoyilini ta'minlashga qaratilgan "O'zbekiston-2030"strategiyasi doirasida amalga oshirilayotgan siyosiy-huquqiy va ijtimoiy – iqtisodiy modernizatsiya islohotlarida inson huquqlari Markaziy o'rin tutadi.
So'nggi yillarda mamlakatda "inson sha'ni va qadr-qimmati uchun" g'oyasi doirasida inson huquqlari bo'yicha Milliy strategiyani amalga oshirish, xususan, milliy qonunchilikka implementatsiya qilish va inson huquqlari va erkinliklari sohasida davlat organlarining huquqni qo'llash faoliyatiga xalqaro standartlarni joriy etish bo'yicha keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Bunga O'zbekistonning Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo'yicha Kengashi a'zosi sifatidagi faol faoliyati, BMTning inson huquqlari bo'yicha Oliy komissari va inson huquqlari bo'yicha maxsus ma'ruzachilar bilan yaqin hamkorlik yaqqol misol bo'la oladi. O 'zbekiston tashabbusi bilan BMT inson huquqlari bo' yicha Kengashining yoshlar va bolalar huquqlari to ' g 'risidagi uchta rezolyutsiyasi qabul qilindi, xalqaro sheriklar bilan birgalikda yoshlar huquqlariga bag' ishlangan 4 ta xalqaro forum o ' tkazildi.
Aprel oyida birinchi marta konstitutsiyaviy referendum o'tkazildi, uning asosi inson huquqlari va manfaatlarini ta'minlash, inson qadr-qimmatini himoya qilish edi. Yangi Konstitutsiya O'zbekistonning suveren, huquqiy, dunyoviy, demokratik va ijtimoiy davlat sifatida ustuvor yo'nalishlarini belgilab berdi. 
Inson huquqlari bilan bog'liq konstitutsiyaviy normalar soni 3 baravardan ko'proq oshdi va 50 dan ortiq moddalarni tashkil etdi. Konstitutsiya inson huquqlari, so'z va vijdon erkinligi, millati, tili va dinidan qat'i nazar, barcha fuqarolarning tengligi tamoyillariga sodiqligini tasdiqladi. O'zbekistonning yangi Konstitutsiyasida xalqaro miqyosda tan olingan huquqshunoslik institutlari – Miranda qoidalari, Habeas corpus, Pro bone, ya'ni.bepul yuridik yordam. 
O'zbekiston yangi Konstitutsiyada o'lim jazosini rasman taqiqladi, 25-moddada "o'lim jazosi taqiqlanadi" deb aniq yozilgan, shu bilan fuqarolik va siyosiy huquqlar to'g'risidagi xalqaro paktga ikkinchi fakultativ protokol qoidalari tatbiq etiladi. O'zbekiston o'lim jazosini bekor qilishni, shu jumladan global va mintaqaviy darajada, xususan, BMTning inson huquqlari bo'yicha kengashi maydonchasida faol ishlash orqali qo'llab-quvvatlamoqda. 
Konstitutsiyaviy tuzatishlar, birinchi navbatda, jamiyatning turli xil ijtimoiy qatlamlari fuqarolarining o'ziga xos shaxsiy, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, madaniy va ekologik huquqlari va manfaatlarini kafolatli ta'minlash, himoya qilishga qaratilgan to'g'ridan-to'g'ri harakat normalariga aylanadi. 
Yangi Konstitutsiya inson huquqlari bo'yicha milliy va xalqaro institutlarga murojaat qilish huquqini kafolatlaydi. YEXHT makonida birinchi marta inson huquqlari bo'yicha milliy institutlarning maqomi konstitutsiyaviy darajada mustahkamlandi. 
Konstitutsiyaviy darajada konstitutsiyaviy shikoyat instituti, ya'ni fuqarolarning Konstitutsiyaviy sudga murojaat qilish huquqi mustahkamlangan. 2023-2026 yillarda sud tizimini sifat jihatidan yangi darajaga ko'tarish bo'yicha qisqa muddatli strategiya va harakatlar dasturi amalga oshirilmoqda. Xabeas korpus institutini yanada kengaytirish, tergov sudyasi institutini joriy etish, sudyalarning o'zini o'zi boshqarish prinsipini implementatsiya qilish va sudyalar hamjamiyati organlarining rolini oshirish bo'yicha chora-tadbirlar nazarda tutilgan.
Qiynoq va boshqa zo'ravonlik turlari konstitutsiyaviy darajada taqiqlangan. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining yangi tahririning 26-moddasida qiynoq, zo'ravonlik, boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala yoki jazo taqiqlanganligi belgilab qo'yilgan. Davlat ushbu yo'nalishda inson huquqlarini ta'minlash kafolatlarini kuchaytirish uchun institutsional va huquqiy mexanizmlardan foydalanadi. Nelson Mandela qoidalari Qonunchilik va amaliyotga tatbiq etilgan. 
BMT ustav organlari va shartnoma qo'mitalarining tavsiyalariga muvofiq "Ombudsman Plus"modeli bo'yicha Milliy profilaktika mexanizmi yaratildi. Jazoni ijro etish muassasalarini monitoring qilish vakolatiga bolalar Ombudsmani, inson huquqlari bo'yicha milliy markaz va biznes Ombudsman ham berilgan. Fuqarolik kodeksiga qiynoqlardan jabrlanganlarga etkazilgan zararni qoplash tartibini nazarda tutuvchi o'zgartirishlar kiritildi, bu qiynoq qurbonlariga ijtimoiy, huquqiy, psixologik va tibbiy yordam ko'rsatishga imkon beradi. 
Inson huquqlari sohasidagi xalqaro standartlarni amalga oshirish, ayniqsa ayollar, bolalar, yoshlar va nogironlar huquqlarini himoya qilish, shuningdek, ijtimoiy adolat tamoyillariga konstitutsiyaviy maqom berildi. O'zbekiston Konstitutsiyasi "oila, bolalar va yoshlar" yangi bobida yoshlarning shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy huquqlarini himoya qilish, shuningdek, ularning rivojlanishi va o'zini o'zi anglashi uchun teng imkoniyatlar yaratilishini kafolatlaydi. Alohida maqola iqtidorli yoshlarning davlat hisobidan oliy ma'lumot olish huquqini kafolatlaydi. 
2019 yildan boshlab O'zbekiston qurolli mojarolar zonalaridan vatandoshlarni qaytarish bo'yicha "mehr" ning beshta gumanitar operatsiyasini amalga oshirdi. O'zbekiston 531 kishini, asosan Suriya, Iroq va Afg'onistondan kelgan ayollar va bolalarni vataniga qaytardi. Hukumat repatriantlarni jamiyatga reabilitatsiya qilish va reintegratsiya qilish, stigmatizatsiyaga yo'l qo'ymaslik, ta'lim, ijtimoiy dasturlar va ishga joylashishdan foydalanish imkoniyatini ta'minlash, uy-joy sharoitlarini yaxshilash bo'yicha kompleks choralar ko'rdi. 
2023 yil iyun oyida BMT bosh qarorgohida xalqaro jamoatchilik O'zbekistonga qaytib, yangi hayot boshlagan repatriantlarning hikoyalarini bevosita eshitdi. Xalqaro huquq normalari va xalqaro sheriklar bilan hamkorlik tamoyillariga asoslangan vatandoshlarni vataniga qaytarish bo'yicha O'zbekiston modeli repatriatsiya bo'yicha eng yaxshi tajriba sifatida xizmat qilishi, bolaning eng yaxshi manfaatlarini ta'minlashi va mojaro zonalaridan qaytgan ayollarni to'liq reintegratsiya qilishi mumkin.
BMT Bosh kotibining "#IBelong" fuqaroligini tugatish bo'yicha Global kampaniya haqidagi chaqirig'ini qo'llab-quvvatlab, O'zbekiston hukumati ushbu muhim tashabbusni amalda amalga oshirish bo'yicha aniq qadamlar qo'ydi. 2016 yildan O'zbekiston fuqaroligini oldi
80 mingdan ortiq fuqaroligi bo'lmagan shaxslar.
O'zbekiston davlat siyosatining eng muhim ustuvor yo'nalishlaridan biri bu bag'rikenglik va insonparvarlik madaniyatini rivojlantirish, jamiyatda millatlararo, dinlararo va fuqarolik totuvligini mustahkamlashdir. Konstitutsiyaning 19-moddasida irq, millat, til va din va boshqa asoslardan farq qilmasdan qonun oldida bir xil huquq va erkinliklar va tenglik kafolatlanadi. 
O'zbekiston milliy huquqiy tizimi fuqarolarning teng huquqliligini buzganlik uchun jiddiy javobgarlik choralarini o'z ichiga oladi. Qonunchilik etnik guruhlar uchun o'z tillaridan hayotda foydalanish, madaniyati, urf-odatlari va an'analarini saqlab qolish va rivojlantirish uchun sharoit yaratish uchun keng imkoniyatlarni taqdim etadi. O ' zbekiston Respublikasining millatlararo munosabatlar sohasidagi davlat siyosati konsepsiyasi amalga oshirilmoqda. "Xalqlar do'stligi kuni" va "xalqlar do'stligi"ko'krak nishoni ta'sis etilgan. "Do'stlik uylari" tashkil etilib, unda 150 dan ortiq milliy madaniy markazlar bepul joylashtirilgan. 
O'zbekistonda tele - va radioeshittirishlar 12 tilda, gazeta va jurnallar 10 dan ortiq tillarda nashr etiladi. Mamlakatdagi umumta'lim maktablarining qariyb 20 foizi 7 tilda (o'zbek, qoraqalpoq, rus, tojik, turkman, qirg'iz va qozoq) o'qitiladi. Davlat tilida, shuningdek boshqa tillarda umumiy, kasb-hunar, o'rta maxsus va oliy ma'lumot olish ta'minlanadi. 
Inson huquqlari masalalari bo'yicha biznes tuzilmalari bilan hamkorlik qilish masalalari muhim ahamiyatga ega. Mamlakatda Ombudsman biznesi faoliyat ko'rsatmoqda, tadbirkorlar kuni va biznes vakillari bilan doimiy muloqot tashkil etildi, tadbirkorlik kodeksi loyihasi ishlab chiqildi. "Biznes va inson huquqlari"milliy harakatlar rejasini qabul qilish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. 
Shuni ta'kidlashimiz mumkinki, O'zbekiston inson huquqlari bo'yicha xalqaro standartlarni milliy Qonunchilik va huquqni qo'llash amaliyotiga doimiy ravishda tatbiq etishni ta'minlaydi. Normativ-huquqiy hujjatlar va ularning loyihalarining gender, inson huquqlari va korrupsiyaga qarshi ekspertizasi amalga oshiriladi.
Mamlakatda normativlashtirish faoliyatini takomillashtirish konsepsiyasi faol amalga oshirilmoqda, xususan, normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va qabul qilish jarayoni raqamlashtirildi. So'nggi 5 yil ichida normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish va kelishishning yagona elektron tizimi ishga tushirildi (Project.gov.uz), mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining qarorlarini ishlab chiqish, kelishish va ro'yxatdan o'tkazishning yagona elektron tizimi (E-qaror), loyihalarni muhokama qilish portali normativ-huquqiy hujjatlar (regulation.gov.uz).
O'zbekiston inson huquqlari bo'yicha ta'lim umumbashariy hurmat va inson huquqlariga keng rioya etilishini rag'batlantirish uchun muhim ahamiyatga ega ekanligini tan oladi.  Hukumat BMTning inson huquqlari bo'yicha jahon dasturida faol ishtirok etmoqda.  
Mamlakatda inson huquqlari bo'yicha milliy ta'lim dasturi amalga oshirilmoqda. 2023/2024 o'quv yilidan boshlab kasb-hunar va oliy ta'lim tizimida "inson huquqlari", "ayollar huquqlari", "bola huquqlari"o'quv va maxsus kurslari joriy etilmoqda. Nogironligi bo'lgan shaxslar, ayollar, bolalar va migrantlarning huquqlari bo'yicha o'quv kurslari ochilmoqda. Inson huquqlari bo'yicha bir qator qo'llanmalar va risolalar doimiy ravishda nashr etilib, inson huquqlari bo'yicha ta'lim bo'yicha elektron platforma ishga tushirildi.