O'zbekistonning 2024-yilgi davlat byudjeti yalpi ichki mahsulotning 5,6-5,8% ga o'sishidan kelib chiqadi

O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining qo'mitalariga joriy yilning 31 oktyabr kuni "O'zbekiston Respublikasining 2024 yilgi Davlat byudjeti to'g'risida" gi qonun loyihasi va byudjet xati kiritildi. 2024-yil uchun Davlat byudjeti loyihasi va 2025-2026-yillar uchun byudjet maqsadlari asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar prognozi asosida ishlab chiqilgan. 

"O' zbekiston Respublikasining 2024-yilgi Davlat budjeti to ' g 'risida" gi qonun loyihasi kelgusi yil uchun mamlakat Davlat budjetining asosiy parametrlarini belgilovchi 17 ta modda va 11 ta ilovadan iborat.
2024-2026 yillarga mo'ljallangan fiskal siyosatning asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat::
* 2025-2026 yillarda konsolidatsiyalangan byudjet taqchilligining YaIMga to'rt foizdan - 2024 yilda va YaIMga uch foizdan oshmasligi;
* byudjet taqchilligining pasayishi iqtisodiyotdagi yalpi talabning o'sishini tartibga solishga va o'z navbatida tashqi savdo balansi va inflyatsiya bosimining salbiy taqchilligini kamaytirishga xizmat qiladi;
* o'rta muddatli istiqbolda asosiy soliq stavkalarini o'zgarishsiz saqlash;
* soliq va byudjet siyosatini Jahon savdo tashkiloti talablari bilan bosqichma-bosqich uyg'unlashtirish;
* davlat qarzini makroiqtisodiy xavfsiz darajadan YaIMga nisbatan 60 foizdan oshmaslik uchun barcha choralarni ko'rish, shu bilan birga o'rta muddatli istiqbolda YaIMga nisbatan 50 foizdan oshmaslik;
* yillik byudjetni shakllantirishda "natijaga yo'naltirilgan byudjet" tizimini bosqichma-bosqich to'liq joriy etish;
* inson kapitalini rivojlantirish va ijtimoiy himoyaning maqsadga muvofiqligini oshirish xarajatlarining ustuvorligini ta'minlash;
* ish haqi va pensiyalarning inflyatsiyadan past bo'lmasligi;
* Davlat byudjetining ochiqligini ta'minlash va uni shakllantirishda fuqarolarning ishtirokini yanada oshirish;
* davlat sektorida ichki nazorat va ichki auditni takomillashtirish va kuchaytirish;
* Davlat byudjeti loyihasini tayyorlash va ko'rib chiqishda barqaror rivojlanishning milliy maqsadlarini aks ettirish;
* "yashil" byudjetlashtirish tamoyillarini bosqichma-bosqich joriy etish, ekologik va atrof-muhitni muhofaza qilish tadbirlarining ustuvorligini ta'minlash, iqlim o'zgarishiga moslashish, shuningdek, suv iste'molini kamaytirish va undan tejamkor foydalanishga ko'maklashish choralari;
* barcha sohalarda byudjet xarajatlarini optimallashtirish, tejalgan mablag'larni yuqori samarali ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatga yo'naltirish.
Kelgusi yilda O'zbekiston yalpi ichki mahsulotining (YAIM) o'sish sur'ati 5,6-5,8 foizni tashkil etadi, bunda sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi olti foizga, qurilish ishlari 6,3 foizga, qishloq xo'jaligi to'rt foizga va bozor xizmatlari 14,9 foizga oshadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, prognozlar "O'zbekiston - 2030" strategiyasida va 2030 yilgacha barqaror rivojlanish sohasidagi milliy maqsad va vazifalarda nazarda tutilgan ustuvor vazifalar va vazifalarni hisobga olgan holda tuziladi. Ushbu ustuvorliklar, shuningdek, joriy yilning 20 oktabr kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida bo'lib o'tgan 2024-yilgi davlat byudjetining asosiy yo'nalishlari va tarmoq va hududlarda hal etilishi zarur bo'lgan vazifalarni muhokama qilish bo'yicha videoselektor yig'ilishida ham belgilandi. Yig'ilish davomida Davlat byudjeti daromadlarini oshirish va xarajatlarni optimallashtirish uchun har bir soha, tarmoq va mintaqada mavjud bo'lgan zaxiralar va imkoniyatlar sinchkovlik bilan tahlil qilindi. Birinchidan, yirik tarmoqlarda xarajatlarni kamaytirish orqali sanoat tannarxini pasaytirish bo'yicha aniq vazifalar qo'yildi. Masalan, joriy yilning to'rtinchi choragida 349 ta yirik sanoat korxonalarining xarajatlarini 2,1 trillion so'mga qisqartirish mumkinligi taxmin qilinmoqda. Ushbu ishni tizimli ravishda davom ettirish maqsadida hukumatga kelgusi yilda yirik sanoat tarmoqlarida xarajatlarni 15-20 foizga kamaytirish dasturini ishlab chiqish topshirildi.
"O'zbekiston-2030" strategiyasining maqsadlariga javob beradigan Davlat byudjeti to'g'risidagi qonun loyihasiga muvofiq:
* 2030 yilgacha iqtisodiyotni ikki baravar oshiring va o'rtacha daromaddan yuqori bo'lgan bir qator davlatlarga kiring;
* YaIM hajmini 160 milliard dollarga va aholi jon boshiga daromadni to'rt ming dollarga yetkazing;
* kelgusi yetti yil ichida asosiy kapitalga investitsiyalar hajmining yiliga o'rtacha yetti foizga o'sishini ta'minlash orqali 250 milliard dollardan ortiq mablag'ni o'zlashtirib, 110 milliarddan ortiq xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, 2030 yilga kelib esa boshqa asosiy vazifalardan kelib chiqib, yillik eksport hajmini 45 milliard dollarga yetkazish.
2024 yilda konsolidatsiyalashgan byudjet daromadlari prognozi 375 trln so'mni, xarajatlar esa 427,5 trln (O'zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 07.11.2023 yildagi rasmiy kursi: $1=12270 so'm), konsolidatsiyalashgan byudjet taqchilligi 52,5 trln so'mni yoki YaIMga nisbatan 4 foizni tashkil etadi.
Bundan tashqari, Davlat byudjetining daromadi 270,6 trln so'mni tashkil etadi, xarajatlar davlat maqsadli jamg'armalariga o'tkazmalarni hisobga olgan holda 312,8 trln.
Davlat maqsadli jamg 'armalarining daromadlari va xarajatlari (budjetlararo transfertlarni hisobga olmagan holda) tegishli ravishda 55,4 trln so' m va 86,8 trln miqdorida rejalashtirilgan.
2024 yilda byudjet xarajatlarining ijtimoiy yo'nalishi ham saqlanib qoladi. Shunday qilib, ta'lim, sog'liqni saqlash, ijtimoiy himoya, fan, madaniyat va sportni rivojlantirish, muhtojlarni uy-joy bilan ta'minlash va boshqa ijtimoiy tadbirlarga Davlat byudjetining umumiy xarajatlarining 48 foizini yoki 151,4 trln so'mni yo'naltirish rejalashtirilgan. Shu bilan birga, inson kapitalini rivojlantirish uchun 102,5 trillion so'm ajratish rejalashtirilgan, bu 2023 yilga nisbatan 13,5 trillion so'mga ko'pdir. Ulardan maktabgacha va maktab ta'limi uchun 56,4 trln so'm, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirish uchun 12,7 trln, sog'liqni saqlash uchun 33,4 trln. Aholini ijtimoiy himoya qilish uchun umumiy xarajatlarga 18,6 trln so'm ajratiladi, shundan 10,3 trln kam ta'minlangan oilalarga bolalar nafaqalari va moddiy yordam to'lovlari hisoblanadi.
Davlat budjetining 2024-yilgi loyihasida umumta'lim maktablariga markazlashtirilgan investitsiyalar hajmini ikki baravar oshirish orqali 170 mingta yangi o'quv o'rni yaratish va smena koeffitsiyentini kamaytirish rejalashtirilgan bo'lib, ushbu maqsadlar uchun 4,1 trln so'm ajratish ko'zda tutilgan.
Keyingi yili Prezident va hukumat qarorlariga muvofiq qabul qilingan davlat dasturlari va tadbirlarini amalga oshirish uchun Davlat byudjetidan 53,1 trln so'm mablag ' ajratish nazarda tutilgan.