O'zbekistondagi o'zgarishlar markazida-inson

O'zbekistonda boshqaruvni demokratlashtirish va qarorlar qabul qilish jarayonlari jamiyat irodasiga asoslanadi. 2017 yilda boshlangan keng ko'lamli transformatsiya bugungi kunda barcha sohalarni qamrab oladi. 
Bugungi kunda mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlar jadal sur'atlar bilan o'sib borayotgani va O'zbekiston rivojlanishning yangi traektoriyasiga qadam qo'ygani hammaga ayon bo'ldi, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ta'lim, ilmiy muhitning o'zi esa ancha murakkab va ko'p qirrali bo'lib, davom etayotgan jarayonlarni doimiy tahlil qilish, tezkor tuzatishlar kiritish, o'sishning yangi manbalarini ijodiy topish va boshqaruvni takomillashtirishning dolzarbligini oshirmoqda. 
O'tgan davrda biz tub o'zgarishlarga guvoh bo'ldik, deb aniq aytishimiz mumkin. Ba'zi sohalarda muvaffaqiyatlar uzoq kutilmadi, boshqalarida o'zgarishlar uzoq muddatli bo'lib, ularning natijalari yaqin kelajakda seziladi. Asosiysi, ish to'xtamaydi, maqsad sari izchil qadamlar qo'yiladi. Chora-tadbirlar samaradorligini oshirishga, shubhasiz, qaror qabul qilish jarayonida jamoatchilikning ishtiroki, NNT va ommaviy axborot vositalari tomonidan jamoatchilik nazorati yordam beradi. 
Jamiyat ongi o'zgaradi, odamlar islohotlarning borishini monitoring qilish, natijalarni tahlil qilish, davlat va jamoat qurilishiga jalb qilish muhimligini tushunadilar. Joriy yilgi islohotlar kun tartibida jamiyatni yanada demokratlashtirish, inson huquqlari, uning qonuniy huquqlari va manfaatlarini ishonchli himoya qilishni ta'minlash ko'zda tutilgan. 
Hammasi tushunarli. Inson kapitaliga investitsiyalar, bilimlar va yangi texnologiyalar iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari qatorida uning raqobatbardoshligini oshirish va mamlakatning barqaror rivojlanishi uchun shart sifatida qaraladi. Inson kapitalini mustahkamlashning asosiy omillari orasida aholining ta'limi va kasbiy tayyorgarligi mavjud. Bu O'zbekistonda ta'lim sohasidagi islohotlarning ko'lamini tushuntiradi. 
Masalan, agar 2017 yilda bolalarni maktabgacha ta'lim bilan qamrab olish 27 foizni tashkil etgan bo'lsa, 2022 yil oxirida u 72 foizga etdi va olti yil ichida 2,6 baravar ko'paydi. O'tgan yilning o'zida 1811 ta yangi bolalar bog'chalari ish boshladi, ularning 85 foizdan ortig'i nodavlat - oilaviy, xususiy, davlat-xususiy sheriklik asosida tashkil etilgan. 2023-yilda hukumat bolalarni maktabgacha ta'lim bilan qamrab olish darajasini 74,4 foizga oshirishni rejalashtirmoqda. Va olti yoshli bolalarning qamrovi 92 foizgacha. 
Umumiy boshlang'ich va o'rta ta'limni qamrab olishning yalpi koeffitsienti 99 foizni tashkil etadi. So'nggi etti yil ichida umumta'lim maktablarida 643 mingdan ortiq talabalar o'rni yaratildi. Joriy o'quv yilidan boshlab O'zbekistonning barcha maktablarida boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun bepul ovqatlanish joriy etilmoqda. Ushbu maqsadlar uchun 2,3 trillion so'm ajratiladi. Tashabbus Qoraqalpog'iston va Xorazm viloyatida sinovdan o'tkazildi. O'tgan yilning fevral oyidan boshlab mahalliy boshlang'ich maktab o'quvchilari Davlat byudjeti hisobidan bepul ovqat olishni boshladilar. Jami 285 ming bola qamrab olingan. 
Oliy ta'lim tizimida sezilarli o'zgarishlar davom etmoqda: universitetlar sonining ko'payishidan, shu jumladan mintaqalarda, ularga akademik va moliyaviy mustaqillik berishgacha. Natijada oliy ta'lim qamrovi 4,3 barobar oshdi. 2017-2022 yillarda doktoranturaga qabul kvotalari ham sezilarli darajada oshirildi. Agar 2017 yilda 250 ga yaqin kishi doktoranturaga qabul qilingan bo'lsa, 2022 yilda kvota 2747 kishini tashkil etdi, ya'ni u o'n baravar oshdi. 
Zamonaviy voqelikda iqtisodiy farovonlik birinchi navbatda yangi bilimlarni olish va uni hayotda qo'llash qobiliyatiga bog'liq. Jahon bankining hisob-kitoblariga ko'ra, o'tish davri iqtisodiyotidagi iqtisodiy o'sishning 64 foizi inson kapitali sifatiga bog'liq. Innovatsiyalarni rivojlantirish to'g'ridan-to'g'ri ilmiy tadqiqotlar sohasida bilimlarni yaratish va ilgari surish jarayonlariga bog'liq. Aynan ular mamlakatlar iqtisodiyotdagi tanazzulni engib, uni modernizatsiya qiladigan, bozorni turli xil raqobatbardosh mahsulotlar bilan to'yingan kuchli dastakka aylanadi. 
Masalan, O'zbekiston 2022 yil yakunlariga ko'ra global innovatsion indeks reytingida 82-o'rinni egallab, yil davomida to'rt qatorga ko'tarildi. Innovation input (Innovation Input) subindeksi bo'yicha biz yetti pog'onaga ko'tarilib, 68-o'rinni egalladik, Innovation Output subindeksi bo'yicha to'qqiz pog'onaga (91 — o'rin). Taqqoslash uchun: 2015-yilda O'zbekiston 141 mamlakat orasida 122-o'rinni egallagan bo'lsa, 2020-yilda uzoq tanaffusdan so'ng 131 mamlakat orasida 29 pog'onaga ko'tarilib, 93-o'rinni egallab, reytingga qaytdi. Ammo bu borada hal qilinishi kerak bo'lgan bir qator dolzarb vazifalar mavjud, jumladan, xususiy sektorni rivojlantirishni rag'batlantirish, savdoning umumiy hajmida yuqori texnologiyalar eksporti ulushini oshirish, ilm-fan va innovatsiyalarni moliyalashtirish, huquqiy bazani mustahkamlash.
Fuqarolarni byudjet mablag'larini taqsimlash jarayoniga jalb qilish bo'yicha ishlar alohida e'tiborga loyiqdir. Xususan, biz "tashabbus byudjeti" loyihasi haqida gapiramiz. Tashabbuskor byudjetlashtirish mexanizmi 2019 yilda joriy etilgan. O'tgan bir necha yil ichida millionlab fuqarolar u va uning natijalari haqida bilib oldilar, aholining qiziqishi va ishtiroki o'sishda davom etmoqda. Raqamlar o'zlari uchun gapiradi. Tashabbuskor byudjetlashtirish uchun ajratilgan byudjet mablag'lari ulushining kengayishi fuqarolarning ilgari surilgan takliflari sonining 2,5 baravar ko'payishiga olib keldi-2019 yildagi 28,7 mingdan 2022 yilda 69,7 mingga, ovoz bergan fuqarolar soni esa mos ravishda 87,7 mingdan 6,7 millionga ko'tarildi. 
Moliyalashtirish uchun tanlangan loyihalar soni ham oshdi. Ushbu raqamlar ortida o'z tashabbusi bilan mahalla va qishloqlardagi infratuzilma muammolarini hal qila olgan faol fuqarolar turibdi. Prezidentimiz tashabbusi bilan tashabbuskor byudjetlashtirish loyihalariga ajratiladigan mablag'lar hajmi bu yil sakkiz trillion so'mgacha oshirildi. Bu aholi o'rtasida byudjetni to'g'ridan-to'g'ri taqsimlovchi bo'lish imkoniyati ortib borayotganidan dalolat beradi. 
Yana bir muhim tashabbus — Prezidentning Qoraqalpog'iston aholisini ijtimoiy qo'llab-quvvatlash va jismoniy shaxslar tomonidan 2023 yil 28 iyulda qurilgan uy-joy huquqlarini tan olish to'g'risidagi Farmoni. Hujjatda ta'kidlanishicha, respublikada 43,4 mingdan ortiq o'zboshimchalik bilan qurilgan uylar mavjud bo'lib, ularga egalik huquqi tan olinmagan. Amnistiya ostida bo'lgan ob'ektlar ro'yxati mahalliy Kengashlarning ta'kidlashicha, ko'chmas mulkka bo'lgan huquqlarning yakuniy tan olinishi Jo'qorg'i Kengesining tegishli qarori rasmiylashtirilgandan so'ng sodir bo'ladi. 
Ilgari, 2016-2017 yillarda doimiy inventarizatsiya bilan Qoraqalpog'istonda 71,9 ming ruxsatsiz binolar qonuniylashtirildi. 2018-2019 yillarda butun O'zbekiston bo'ylab ruxsatsiz binolarga bo'lgan huquqlar bir martalik amnistiya e'lon qilinganida, 50,3 mingta uyga bo'lgan huquqlar tan olindi. Ya'ni, bunday qarorlar shu paytgacha noqonuniy deb hisoblangan uy-joylarni ro'yxatdan o'tkazishi mumkin bo'lgan fuqarolarning yukini engillashtiradi. 
Bundan tashqari, bu yil oiladagi zo'ravonlikka qarshi kurashda jiddiy qadam tashlandi. O'zbekiston qonunchiligiga bolalar va ayollarni zo'ravonlikdan himoya qilishni kuchaytiradigan tuzatishlar kiritildi. Maishiy zo'ravonlik jinoiy javobgarlikka tortiladi, ta'qiblar va ta'qiblar uchun javobgarlik belgilanadi, shartli ravishda ozod qilish va jinsiy tajovuzni sodir etganlarga nisbatan engillashtiruvchi holatlar qo'llanilmaydi. Menimcha, butun jamiyat bundan foyda ko'radi. 
Aholi uchun bir xil darajada dolzarb masala — uy-joyga bo'lgan talabning ortishi. Shunday qilib, so'nggi etti yil ichida mamlakatda qurilish hajmi bir necha bor oshdi: 2016 yildagi 30 trillion so'mdan 2022 yilda 131 trillion so'mgacha.faqat 2023 yilning birinchi yarmida qurilish hajmi pul ko'rinishida 68 trillion so'mni tashkil etdi. Bu raqamlarning barchasi bajarilgan ishlarning ko'lami haqida gapiradi. Va bu aholining ehtiyojlarini hisobga olgan holda doimiy ravishda davom etmoqda. 
Joriy yilda "yangi O'zbekiston" ning yangi massivlarida va bu masala ayniqsa dolzarb bo'lgan tumanlarda 90 mingga yaqin xonadon foydalanishga topshirilishi rejalashtirilgan. Shu bilan bir vaqtda transport infratuzilmasi, muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlari, ijtimoiy soha obyektlarini obodonlashtirish va rivojlantirish ishlari olib borilmoqda.
Misollar ro'yxati uzoq vaqt davom etishi mumkin. Ularning barchasi mamlakat rahbariyatining inson, uning qonuniy huquqlari va manfaatlari markazida bo'lgan islohotlar kursiga sodiqligini isbotlaydi.
Bobur Bekmurodov, 
"yuksalish"umummilliy harakati raisi